Τίτλος: Λιβάδι Αίγινας
Υπότιτλος: Θραύσματα τοπίου + μνήμης
Φοιτητής: Κωνσταντίνος Κοσμάς
Επιβλέπων Καθηγητής: Αθανάσιος Σπανομαρίδης
Συνεπιβλέπουσα Καθηγήτρια: Στέλλα Παντελιά
Πανεπιστήμιο Πατρών - Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
27/02/2014
Υπότιτλος: Θραύσματα τοπίου + μνήμης
Φοιτητής: Κωνσταντίνος Κοσμάς
Επιβλέπων Καθηγητής: Αθανάσιος Σπανομαρίδης
Συνεπιβλέπουσα Καθηγήτρια: Στέλλα Παντελιά
Πανεπιστήμιο Πατρών - Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
27/02/2014
Η κατανόηση και η επαναφορά ενός αλλοιωμένου τοπίου και ενός ξεχασμένου αρχαίου τόπου (νεκρόπολις) στην περιοχή Λιβάδι της Αίγινας. Κρυφές χωρικές ποιότητες του τοπίου και ξεχασμένες μνήμες αποκαλύπτονται και αναδύονται μέσω ενός περιπάτου και 6 σημειακών κατασκευών. Παρελθόν και παρόν συνυπάρχουν ως φυσική συνέχεια, για να εκπαιδεύσουν και για να διατηρήσουν την κοινή μνήμη του τοπίου και τόπου.
Η πρόταση λαμβάνει χώρα στην Αίγινα και εστιάζεται 4 χλμ. βόρεια από την πρωτεύουσα του νησιού στην περιοχή Λιβάδι. Η επέμβαση επικεντρώνεται στο παραθαλάσσιο τμήμα του οικισμού,σε δύο μικρές βραχώδεις χερσονήσους όπου επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω μιας στενής, αμμώδους παραλίας.
Το τοπίο χαρακτηρίζεται από την βραχώδη ακτογραμμή και την χαμηλή ξερή βλάστηση.
Το μέτωπο της δυτική χερσονήσου έχει αλλοιωθεί σημαντικά από τον έντονο κυματισμό Το έδαφος εμφανίζει ρηγματώσεις και καθαρές γεωμετρικές μορφές που ο προσεκτικός παρατηρητής θα αντιληφθεί ότι πρόκειται για θραύσματα κατασκευών.Πρόκειται για τα ίχνη μιας αρχαίας νεκρόπολις που χρονολογείται από τα αρχαϊκά ή τα ελληνιστικά χρόνια.
Στον πυθμένα του μικρού κόλπου υπάρχουν ενδείξεις ότι οι χερσόνησοι ήταν κάποτε ενωμένες και η νεκρόπολις πιθανότατα να είχε μεγαλύτερη έκταση.
Στην ανατολική χερσόνησο έχει τοποθετηθεί μια ταμπέλα που σηματοδοτεί την ύπαρξη κάποιου αρχαιολογικού χώρου χωρίς να δίνονται επιπλέον πληροφορίες. Μια πρώτη ματιά από τον δρόμο δεν φανερώνει κάτι. Η περιήγηση στην χερσόνησο αποκαλύπτει κι εδώ γεωμετρικές μορφές στο βράχο με τα σημάδια των λαξευτών τάφων να είναι περισσότερο εμφανή. Η αρχαιολογική μελέτη αυτού του χώρου δεν έχει αποκαλύψει πολλά για την ιστορία του και έτσι παραμένει εγκαταλελειμένος και άγνωστος για τους επισκέπτες αλλά και για την πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού.
Οι αρχαίοι Αιγινήτες είχαν ως κύρια ασχολία το εμπόριο και την ναυσιπλοΐα. Ο μεγάλος αριθμός πλοίων που κατείχαν, τους βοήθησε να ελέγχουν το εμπόριο σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.
Δεν είχαν και την καλύτερη φήμη κυρίως για λόγους φιλαργυρίας. Η συμμαχία τους με την Περσική Αυτοκρατορία κατά την πρώτη εκστρατεία εναντίον των ελληνικών πόλεων επιδείνωσε τις σχέσεις τους με αυτές. Η ευκαιρία για να εξιλεωθεί το όνομα τους και για να αποχαρακτηρισθούν από την κατηγορία του Μηδισμού, ήταν η συμμετοχή τους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας με 30 τρίηρεις.
Η γενναιότητα που έδειξαν οι Αιγινήτες ναύτες αναγνωρίσθηκε από το Δελφικό Μαντείο απονέμοντας τους το βραβείο ανδρείας.
Εικάζεται ότι στο αρχαίο νεκροταφείο της περιοχής είχαν ενταφιασθεί οι Αιγινήτες Σαλαμινομάχοι.
Στη περιοχή παρατηρούνται δύο καταστάσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με το αλλοιωμένο από τον χρόνο, τις καιρικές συνθήκες και την ανθρώπινη παρέμβαση τοπίο.
Η εξόρυξη της πέτρας δια θαλάσσης και κυρίως το ίδιο το νερό κατάφερε να αποκόψει το έδαφος και να το χωρίσει στα δύο, εμφανίζοντας τη στενή παραλία στο μέσο της περιοχής. Αυτή η μεταβολή της ακτογραμμής πιθανότατα παρέσυρε στον πυθμένα της θάλασσας τμήμα από την αρχαία νεκρόπολη.
Η άλλη κατάσταση έχει να κάνει με την μνήμη του τόπου. Τα στοιχεία των αρχαιολογικών ερευνών είναι ελάχιστα και μόνο με εικασίες και αρχαίες ιστορίες - μύθους - διατηρείται η μνήμη αυτού του τόπου.Ο χαρακτηρισμένος αρχαιολογικός χώρος έχει βρεθεί στην ίδια μοίρα με τους υπόλοιπους δημόσιους χώρους στην Ελλάδα. Η μη κατανόηση του τόπου και του τοπίου, έχει οδηγήσει στην αδιαφορία και στην εγκατάλειψη.
Τα συμπεράσματα της ανάλυσης των στοιχείων του τοπίου ως μέρος μιας διαδρομής και ως σύνολο διαφορετικών συχνοτήτων ήχου, αποκάλυψε νέες γεωμετρικές δομές και σχέσεις. Αυτές οι αόρατες στην οπτική αντίληψη έννοιες επανέρχονται στο τοπίο ως απτή ύλη, για να δημιουργούσουν ένα νέο τόπο που αναφέρεται στην ενοποίηση του αποσπασματικού τοπίου και στην ενεργοποίηση της μνήμης.
Σκοπός της πρότασης είναι η επανασύνδεση των δύο χερσονήσων μέσω ενός περιπάτου που αποκαλύπτει τις ποιότητες του τοπίου και αναδεικνύει τον ξεχασμένο αρχαιολογικό χώρο. Το παρελθόν εμφανίζεται στο παρόν ως μια φυσική συνέχεια.
Τα θραύσματα του τοπίου και της μνήμης ενώνονται και επαναπροσδιορίζουν την κατάσταση του δημοσίου χώρου, μέσα από έξι σημειακές παρεμβάσεις.
Ο αρχαιολογικός χώρος ορίζεται, αναδεικνύεται και αποκτάει νόημα, ενώ ταυτόχρονα παραμένει μέρος του τοπίου.
Η τοποθέτηση ενός ψηλού φάρου, σηματοδοτεί την ύπαρξη της νεκρόπολις και ενός νέου «λιμανιού». Το βράδυ ο φάρος φωτίζει προς τα σημεία που η ακτογραμμή επεκτεινόταν σε κάποια στιγμή στο παρελθόν και προς τον ουρανό.
Στο ψηλότερο σημείο της δυτικής χερσονήσου παρατηρείται η απότομη αλλαγή που έχει υποστεί το έδαφος. Ένα νέο τείχος συγκρατεί το έδαφος από περαιτέρω αλλοίωση και λειτουργεί ως είσοδος για την νεκρόπολη Α' και ως δημόσιος χώρος που επιτρέπει την παρατήρηση της περιοχής από ψηλά.
Η παραλία επεκτείνεται στο πλάτος, δίνοντας στο έδαφος λίγο από τον χώρο που καταλάμβανε στο παρελθόν.
Την νύχτα, οι χερσόνησοι και οι νεκροπόλεις ενώνονται. Υποθαλάσσια φώτα σηματοδοτούν αυτή την ένωση και αποκαλύπτουν τα αρχαιολογικά θραύσματα που βρίσκονται στον πυθμένα.
Στο όριο του κυρίως αρχαιολογικού χώρου με την παραλιακή οδό, δημιουργείται μια τάφρος που αποκαλύπτει το έδαφος και την θαμμένη ιστορία του. Μέσα από αυτή αναδύεται ένα τείχος 12 μέτρων που λειτουργεί ως πρόπυλο.
Η παράλληλη με το τείχος ανοδική πορεία αποκαλύπτει το έδαφος και επιτρέπει την παρατήρηση του αρχαίου νεκροταφείου και του τοπίου από ψηλά. Η πορεία γίνεται καθοδική, μέσα από το τείχος και οδηγεί στον αρχαιολογικό χώρο.
Στο βορειότερο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου παρατηρείται η ύπαρξη τάφων σε σειρά και η παρουσία μικρών φυσικών αλυκών.
Οι τάφοι φέρνουν στο νου το συμβάν της ταφής των Σαλαμινομάχων Αιγινητών. Ο προσανατολισμός των λαξευτών τάφων προς την περιοχή που έγινε η ναυμαχία ενδυναμώνει αυτή την σκέψη. Αν και τα αρχαιολογικά στοιχεία δεν αποδεικνύουν αυτό το γεγονός, η επέμβαση στο συγκεκριμένο σημείο οριοθετεί την περιοχή της μαζικής ταφής, δημιουργώντας έναν χώρο μνήμης που συνομιλεί ταυτόχρονα με τις ποιότητες του τοπίου.
Η διαδρομή τελειώνει με μια επέμβαση η οποία είναι αφιερωμένη στο πλοίο των νεκρών πολεμιστών και στο ναυτικό παρελθόν του νησιού.
Θραύσματα ενώνονται για να δημιουργήσουν τον τάφο μιας τρίηρης. Ο τύμβος για το πλοίο βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της χερσονήσου, ο οποίος εξέχει ελάχιστα από την στάθμη της θάλασσας. Η μορφή του πλοίου εμφανίζεται μέσα από σχισμές και προεξοχές της κατασκευής, επιτρέποντας στο νερό να συλλέγεται και να κυλάει ξανά στη θάλασσα.
