Διπλωματική εργασία | Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π | Οκτώβριος 2016
Σπουδάστρια: Νεφέλη - Βασιλική Λαγουδάκη
Επιβλέπων: Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος
Σύμβουλοι: Κ.Καραδήμας, Μ.Μωρέττη, Μ.Παπαϊωάννου, Ι.Τριπιδάκης
Σ Π Ι Ν Α Λ Ο Γ Κ Α _ Ι σ χ υ ρ ο π ο ι ώ ν τ α ς τ η μ ν ή μ η
Σχεδιασμός μουσείου μνήμης - Κέντρου πληροφόρησης για τις χρονικές ενότητες της Σπιναλόγκας, στoν οικισμό Πλάκα [Ν.Λασιθίου Κρήτης]
Η διπλωματική εργασία πραγματεύεται το σχεδιασμό ενός χώρου μνήμης - μουσείου μικρής κλίμακας αφιερωμένο στις διάφορες χρονικές ενότητες της Σπιναλόγκας, απέναντι από το νησί, στον οικισμό Πλάκα, θέτοντας ως στόχο τη διάσωση, την ισχυροποίηση κ ανάδειξη των μνημών της. Βασικός σχεδιαστικός στόχος ήταν το κτίριο να εντάσσεται αρμονικά στο περιβάλλον και να σχετίζεται με αυτό (ένταξη), διατηρώντας όμως και μια έντονα συμβολική γλώσσα (ένταση).
ΠΕΔΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ :
Νήσος ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑ >
Ελούντα > Δήμος Αγίου Νικολάου >
Ν. Λασιθίου > Κρήτη > Ελλάδα
Γεωγραφικό Μήκος : 25°44’17’’ Γεωγραφικό Πλάτος : 35°17’51’’
Η Σπιναλόγκα, μικρή οχυρή βραχονησίδα στο στόμιο του φυσικού λιμένα της Ελούντας, αποτελεί ένα μνημειακό και ιστορικό παλίμψηστο που διασώζει σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της Ενετικής και Οθωμανικής περιόδου, ενώ το διάστημα 1904-1958 χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εγκλεισμού των λεπρών. Εν έτη 2017 η Σπιναλόγκα αποτελεί το τέταρτο σε επισκεψιμότητα αρχαιολογικό χώρο σε όλη την Ελλάδα, δεχόμενη κατά τους θερινούς μήνες σχεδόν 3.000 επσκέπτες από όλο τον κόσμο ημερησίως! Το 2018 μάλιστα αναμένεται η κατάθεση του φακέλου για την ένταξή της στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Ωστόσο, ο χώρος με τη σημερινή του «καθαρμένη-ωραιοποιημένη» εικόνα σε συνδυασμό με την ελλιπή πληροφόρηση αδυνατεί να μεταλαμπαδεύσει στους επισκέπτες την μακραίωνη ιστορία του κ να αποδώσει την ιερότητα ενός τόπου μαρτυρίου κ ανθρωπίνου πόνου.
Θέτοντας, λοιπόν, ως στόχο τη διάσωση, την ισχυροποιήση κ ανάδειξη των μνημών της Σπιναλόγκας, σχεδίασα στο πλαίσιο της διπλωματικής μου ένα χώρο μνήμης - μουσείο μικρής κλίμακας αφιερωμένο στις διάφορες χρονικές ενότητες της, απέναντι από το νησί, στον οικισμό Πλάκα. Βασικός σχεδιαστικός στόχος ήταν το κτίριο να εντάσσεται αρμονικά στο περιβάλλον και να σχετίζεται με αυτό (ένταξη), διατηρώντας όμως και μια έντονα συμβολική γλώσσα (ένταση). Ένας χώρος όπου εκθέματα και κτιριακό κέλυφος συνδιαλέγονται άμεσα με στόχο την ισχυροποίηση του βιώματος και την πλήρη κατανόηση της ιστορίας του νησιού, πριν μεταβεί ο επισκέπτης -γνωρίζοντας πλέον την ιστορία του- με το καΪκι στο ίδιο το νησί. Με την πλήρη πληροφόρηση και κατανόηση της μακραίωνης ιστορίας της Σπιναλόγκας, η επίσκεψη στο ίδιο το νησί δύναται πλέον να αποκτήσει μια άλλη δυναμική, ένα βαθύτερο νόημα, μια ιδιαίτερη φόρτιση. Παράλληλα, το μουσείο θα λειτουργεί και ως πληροφοριακό κέντρο για άτομα τα οποία δεν έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν το ίδιο το νησί (άτομα με κινητικά προβλήματα, προβλήματα όρασης, κλπ.), όπως θα προσφέρεται και για εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά όλων των ηλικιών.
ΣΥΝ | ΘΕΣΗ
Μετά από μια οφιοειδή διαδρομή ανοικτού οπτικού πεδίου-κινούμενος στην καμπύλη χάραξη του παραλιακού δρόμου Αγ.Νικολάου σε εναρμόνιση με τις κοιλότητες της γεωμορφολογίας της περιοχής -αντικρύζεις για πρώτη φορά την οχυρή βραχονησίδα της Σπιναλόγκας. Με την κίνησή σου αγκαλιάζεις το Μνημείο, το ίδιο το τοπίο σε στρέφει σε αυτό.
Από το πεδίο (ένταξη), καθώς και από την ιδιαιτερότητα του θέματος εν γένει (ένταση), θα προκύψει η γένεση του κτιριακού οργανισμού. Πέντε τοιχία από οπλισμένο σκυρόδεμα θα ορίσουν το κτιριακό κέλυφος, θα θέσουν τα όρια του μέσα από το έξω. Συμπληρωματικά των κυρτών κ’ κοίλων του πεδίου λειτουργούν τα τοιχία και οι κερκίδες σε καμπύλες χαράξεις.
Συγχρόνως, χαράξεις κ’ συνέχειες από τον πολεοδομικό ιστό θα ορίσουν τις βασικές προσβάσεις/κινήσεις. Σε συνέχεια του υπερκείμενου λόφου το φυτεμένο δώμα του μουσείου. Μερικά υπόσκαφο, με εμφανές μόνο το παραθαλάσσιο μέτωπό του. Στις κοιλότητες της γεωμορφολογίας του πεδίου και των τοιχίων εισάγεται ισχυρός γραμμικός άξονας [χορδή] σε συνάφεια της λειτουργικής οργάνωσης της εκθεσιακής πορείας κ’ σε αντίστοιξη με τις καμπυλότητες του πεδίου.
Από την έναρξη της συνθετικής επεξεργασίας δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στη σύνδεση με την υλική κ άυλη οντότητα της Σπιναλόγκας. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι δεν πρόκειται για ένα αυτοτελές μουσείο, η πορεία του επισκέπτη ξεκινά στο μουσείο για να ολοκληρωθεί Απέναντι -στην ίδια τη Σπιναλόγκα. Μια άρρηκτη σχέση που έρχεται να τροφοδοτήσει τη σχεδιαστική διαδικασία με την έννοια του “συμβολισμού”.
Η “σφήνα” ως χωρική απόδοση της χρονικής τομής της περιόδου του Λεπροκομείου στον άξονα του χρόνου της Σπιναλόγκας και κατ’αντιστοιχία στο γραμμικό άξονα της κίνησης στην έκθεση, επιτελεί τις ακόλουθες συνθετικές λειτουργίες : τμήση του γραμμικού άξονα -βίαιη εκτροπή της κίνησης - ογκοπλαστική στροφή/αναφορά στο “απέναντι”- οπτική σύνδεση/άνοιγμα προς το “απέναντι”.
Το γραμμικό κεκλιμένο στέγαστρο από οπλισμένο σκυρόδεμα αναδύεται από το διάκενο των ευθύγραμμων τοιχίων για να σηματοδοτήσει την έναρξη της σταδιακής καθόδου στο μουσείο, ενώ οι συστάδες των μεταλλικών κυλινδρικών υποστηλωμάτων του καδράρουν τη δεσπόζουσα μορφή της Σπιναλόγκας απέναντι.
Η κάθοδος θα είναι σταδιακή μέσω κεκλιμένων επιπέδων και διαμέσου της παλμικής κίνησης της στίπας εκατέρωθεν. Από τις διαφορετικές οπτικές της Σπιναλόγκας σε σχέση με το όριο που το κτίριο θέτει, θα βυθιστείς σταδιακά στην εσωστρέφεια του μουσείου.
Ο φέροντας οργανισμός και στο εσωτερικό ακολουθεί τις βασικές συνθετικές αρχές που διέπουν το σύνολο της σύνθεσης και οργανώνει το χώρο, τις ροές και κινήσεις. Το καμπύλο τοιχίο της υποδοχής θα σε στρέψει στην εκθεσιακή πορεία, αρχικά υπό το κεκλιμένο στέγαστρο. Θα κινηθείς στον άξονα του χρόνου της Σπιναλόγκας από την Αρχαιότητα έως σήμερα μέσω μιας βιωματικής προσέγγισης. Εξερχόμενος από το μουσείο, το στηθαίο της υπαίθριας διαμόρφωσης, ακολουθώντας την καμπύλη χάραξη του πεδίου, σε οδηγεί στη ράμπα καθόδου στο μόλο. Ο βαρκάρης σε περιμένει, για να πας "Απέναντι".
Ταυτότητα κτιριακού κελύφους
συνολικό μήκος: 212 μ.
μέγιστο πλάτος: 31 μ.
ελάχιστο πλάτος: 6.20 μ.
μέγιστο ελεύθερο ύψος: 7.40 μ.
ελάχιστο ελέυθερο ύψος: 2.54 μ.
συνολικό μικτό εμβαδόν: 2460 τ.μ.
