Τίτλος: Στην (ά)γονη γραμμή της Κάσου
Υπότιτλος: Πολιτισμική αναζωγόνηση της Κάσου
Φοιτητική ομάδα: Παμπαφίκος Χρήστος, Παπαδοπούλου Άρτεμις
Επιβλέπων διδάσκουσα: Τσιράκη Σοφία
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνίκό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης: 21/07/2017
Πρόκειται για μια πολεοδομική, στρατηγική παρέμβαση στο νησί της Κάσου, που σκοπό έχει την ανάπτυξή της τουριστικά και υπεύθυνα, αλλά και οικονομικά και πολιτιστικά. Κάτι τέτοιο γίνεται με την ένταξη μιας ομάδας καλλιτεχνών οι οποίοι θα αλληλεπιδρούν με τους κατοίκους, ανταλλάσοντας γνώσεις και παροχές, αλλά και μέσω της χρήσης τοπικών υλικών και αγαθών και την αξιοποίηση υφιστάμενων κτηριακών αποθεμάτων.
Η Κάσος είναι το νοτιότερο και πέμπτο μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί των Δωδεκανήσσων, με έκταση 69,46 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 1084 κατοίκους. Απέχει 24 “μόλις” ώρες με το πλοίο από την Αθήνα και αναφέρεται στο βιβλίο Γκίνες ως η συντομότερη αεροπορική πτήση που εκτελείται στον κόσμο μεταξύ Καρπάθου και Κάσου, με διάρκεια 4,5 λεπτών!
Το διάγραμμα πληθυσμιακής μεταβολής, παρουσιάζει τη ραγδαία μείωση του πληθυσμού αυτόνομα για την Κάσο, αλλά και σε σύγκριση με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, στα περισσότερα από τα οποία παρουσιάζεται αύξηση. Ο συνολικός πληθυσμός της Κάσου κατοικεί στους 5 της οικισμούς, οι οποίοι βρίσκονται όλοι τους στο βόρειο τμήμα του νησιού. Κατά σειρά μεγέθους οικισμών, 335 κατοικούν στην πρωτεύουσσα του νησιού, το Φρύ, 393 στην Αγία Μαρίνα, 167 στο Αρβανιτοχώρι και 20 περίπου στην Παναγία και το Πόλι.
Παρατήρηση ήταν πως ο πληθυσμός του νησιού τριπλασιάζεται τους καλοκαιρινούς μήνες αγγίζοντας τους 3.000, ενώ οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που σημειώνονται εκείνη την περίοδο είναι σημαντικά πολλές σε αριθμό. Αντιστρόφως ανάλογη από το μέγεθος του νησιού και την αναμενόμενη δραστηριοποίηση των κατοίκων, είναι η έντονη πολιτιστική δραστηριότητα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, που εντείνεται από το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου μέχρι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου.
Αξιοσημείωτος είναι ο αριθμός και το είδος των τοποσήμων στο νησί. Δύο Καμαροσπηλιές με ιστορική και αρχαιολογική αξία για το νησί, μια πληθώρα μοναστηριών και εκκλησιών, ανεμόμυλοι, καπετανόσπιτα, λόγω της ναυτικής ιστορίας του νησιού, και ένα πλήθος μητάτων που λειτουργούσαν και λειτουργούν ακόμη ως προσωρινές κατοικίες των κτηνοτρόφων. Όλες οι περιοχές εκτός των ορίων των οικισμών έχουν χαρακτηριστεί ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης από το πρόγραμμα ΝΑΤΟΥΡΑ 2000.
Ένας τομέας που παραμένει υποανάπτυκτος παρ’ ότι γεωφυσικά το νησί προσφέρεται για την ανάπτυξή του, είναι η καλλιέργεια αρωματικών φυτών. Μια μεγάλη ποικιλία αρωματικών φυτών, τοπικής ανάπτυξης και με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι ευδοκιμεί όλους τους μήνες του χρόνου. Παρ’ όλα αυτά το θερμοκήπιο που δημιουργήθηκε για αγροκηπευτικούς λόγους είναι σε πλήρη αχρησία εδώ και μερικά χρόνια.
Με αφορμή παραδείγματα πολιτιστικών ωσμώσεων σε απομονωμένους οικισμούς ανά τον κόσμο, προέκυψε έτσι η αρχική ιδέα. Τίθεται ως ζητούμενο μια ώσμωση που θα μπορούσε ουσιαστικά να επαναφέρει τη ζωή στον οικονομικό βίο του νησιού αλλά και στο κοινωνικό επίπεδο των κατοίκων. Το σενάριο έτσι, δομείται σύμφωνα με τις παρατηρήσεις και διαπιστώσεις που καταγράφηκαν προηγουμένως.
Επιλέχθηκε γι΄αυτό, παρέμβαση στους τρεις από τους πέντε οικισμούς και πιο συγκεκριμένα δημιουργήθηκε ένα δίκτυο πολιτιστικών δράσεων και ανάπτυξης της τοπικής παραγωγής, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι ανάγκες των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών. Χωροθετήθηκε μια δημόσιου χαρακτήρα παρέμβαση στο λιμάνι του νησιού, περιλαμβάνοντας μια βιοτεχνική μονάδα, ένα πλήθος εργαστηρίων, ένα παρατηρητήριο, ένα αμφιθέατρο και ένα εκθετήριο. Όλα συνδέονται μορφολογικά από έναν περίπατο που ενώνει όλα τα επιμέρους κτίρια. Στο οικιστικό σύμπλεγμα του νησιού χωροθετείται ένα χωρίο καλλιτεχνικών που αποτελείται από κατοικίες καλλιτεχνών και τα εργαστήριά τους καθώς και μια σάλα εκδηλώσεων προκειμένου να στεγάζει τις χρήσεις που είναι απαραίτητες. Η παρέμβαση οργανώνεται γύρω από την κεντρική πλατεία του χωριού, που δημιουργείται από την αρχή, αλλά και γύρω από την υπάρχουσα εκκλησία.
Τέλος, θεωρήθηκε λογικό η πρόταση να υλοποιηθεί σε φάσεις, προκειμένου να ενταχθεί σταδιακά στις ζωές και τη συνείδηση των κατοίκων, αλλά και ώστε να αποτελέσει μια ρεαλιστικότερη πρόταση όσων αφορά στους υφιστάμενους οικονομικούς πόρους του νησιού.
