Διπλωματική Εργασία: Το οθωμανικό Ναύπλιο πίσω απ τις νεοκλασικές προσόψεις | Δημιουργία μιας ανοιχτής πολιτιστικής γειτονιάς
Φοιτητές: Καλλιρρόη Μπαγέρη, Θοδωρής Πιτσιλής
Επιβλέπων Καθηγητής: Νικόλαος Σκουτέλης
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης | Ιούνιος 2018
Η παρούσα διπλωματική αποτελεί
συνδυασμό δύο διαπιστωμένων συνθηκών για την πόλη του Ναυπλίου. Η μία είναι η
υπερβολική προβολή του νεοκλασικού στοιχείου της πόλης, με την πλειονότητα των
επισκεπτών να μην έρχεται σε επαφή με περισσότερες φάσεις της μακραίωνης
ιστορίας της και ιδιαίτερα με το υποβιβασμένο οθωμανικό στοιχειο. Η δεύτερη
είναι η πρόθεση της πόλης για αξιοποίηση ιστορικών κτιρίων και δημιουργία
ενός μουσείου ιστορίας της πόλης.
Μετά από επιτόπια έρευνα και χαρτογράφηση,
επιδιώχθηκε ο εντοπισμός κτιριακών σύνολών στο μεταίχμιο της
τουριστικής κάτω πόλης και της πιο ανεξερεύνητης άνω πόλης του Ναυπλίου, που να
συνιστούν ένα ικανό δείγμα της αρχιτεκτονικής ιστορίας της, με
διαθέσιμους για άνοιγμα προς την πόλη χώρους, εσωτερικούς και εξωτερικούς, ώστε
να λειτουργήσουν ως γέφυρα, κυριολεκτικά και μεταφορικά, στα ψηλότερα
επίπεδα της πόλης που λίγοι επισκέπτονται και στα παλαιότερα και πιο κρυμμένα
στρώματα της ιστορίας της.
Ανάμεσα σε τρεις κατάλληλες θέσεις επιλέχτηκε η
πιο ιστορική και κεντρική, πίσω ακριβώς από την πλατεία Συντάγματος. Δύο
οικοδομικά τετράγωνα με κτίρια από όλο το φάσμα της ιστορίας της πόλης: Η
παλαιότερη εκκλησία της πόλης (11ου αιώνα) η Αγία Σοφία, οι αποθήκες της
εφορείας αρχαιοτήτων, πρώην φυλακές και ακόμη παλαιότερα μεντρεσές, γνωστές ως
Φυλακές Λεονάρδου, το μεγαλύτερο τζαμί της πόλης και μετέπειτα πρώτη Βουλή
του Ελληνικού Κράτους, το Βουλευτικό, κατάλοιπα της θεμελίωσης του οθωμανικού
κονακιού της πόλης, η αρχοντική κατοικία Έλληνα τοπικού άρχοντα του 17ου
αιώνα, σήμερα ξενοδοχείο, καθώς και άλλα κτίρια κατοικιών και άλλων
χρήσεων με στοιχεία της οθωμανικής αλλά και της οθωνικής και της νεοκλασικής
περιόδου.
Σκοπός
μας κατέστη η ανάδειξη και αποκατάσταση των κτιρίων αυτών με τον καλύτερο
δυνατό τρόπο, η απελευθέρωσή τους από νεότερα στοιχεία που δυσχέραιναν την
κατανόηση της κατασκευαστικής τους εξέλιξης χωρίς να αλοιωθεί ο χαρακτήρας
τους, η κατάργηση φυσικών ορίων και εμποδίων, τόσο μεταξύ των ιδιοκτησιών, για
δημιουργία ενοποιημένων ανοιχτών χώρων και περασμάτων μεταξύ τους, όσο και καθ'
ύψος, με δημιουργία στοιχείων κατακόρυφης κίνησης, ανελκυστήρων και ραμπών, για
να καταστεί προσβάσιμη η άνω πόλη και τα κτίρια σε όλους.
Βασική συνθετική
επιλογή ήταν η συρραφή μεταξύ υφιστάμενων και νέων ελεύθερων χώρων με
εσωτερικούς για δημιουργία ροής κινήσεων προς στα κτίρια και την γύρω περιοχή,
με σκοπό να αποτελέσει τμήμα μιας ανοιχτής πολιτιστικής διαδρομής ωστε να
γνωρίσουν οι κάτοικοι της πόλης και οι επισκέπτες της ένα από τα πιο κομβικά
σημεία της μέσα από τα κτίρια αυτά που αποτελούν έναν απτό οδηγό της
ιστορίας της, και να παροτρυνθούν να περιηγηθούν ακόμη ψηλότερα.
Η προτεινόμενη χρήση για το συγκρότημα ως
πολιτιστική γειτονιά απορρέει όχι τόσο από την πραγματική ανάγκη για ένα ακόμα
μουσείο, αλλά από την ικανότητα αυτών των κτιρίων να στεγάσουν τις πολιτιστικές
αυτές χρήσεις που οι κάτοικοι έχουν διατυπώσει την επιθυμία να δημιουργήσουν, σε
ένα βάθος χρόνου, ανάλογα με το πως θα
διαμορφωθούν από τους ίδους τους φορείς της πόλης.
Θεωρήθηκε λοιπόν
ως καταλληλότερη η κατά το δυνατόν μικρότερη παρέμβαση ως προς
την αυθεντική αρχιτεκτονική λογική, με μεταφορά στοιχείων κατακόρυφης
σύνδεσης σε ενοποιητικές πτέρυγες εκτός των πυρήνων των
κτιρίων και ενοποίησή των διασπασμένων
εσωτερικών σε μεγάλες αίθουσες, ικανές να στεγάσουν τις κατά καιρούς
πολιτιστικές ανάγκες που θα δημιουργούνται, για παράδειγμα μια βιβλιοθήκη
ή μια μόνιμη μουσειακή έκθεση, προσωρινές εκθέσεις, εκδηλώσεις,
εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ίσως ανοιχτή διάθεση χώρων στο κοινό για
διοργάνωση δράσεων και εκδηλώσεων.
Ένας τέτοιος τρόπος λειτουργίας, τον οποίον
ήδη εφαρμόζει το Βουλευτικό, θα μπορέσει να καταστήσει ένα τόσο μεγάλο
συγκρότημα, όχι μια κλειστή μουσειακή νησίδα με ενδιαφέρον και αξία μόνο
για τους επισκέπτες της πόλης αλλά μια πραγματική ζωντανή γειτονιά και κομμάτι
της πόλης, ειδικά για τους
κατοίκους της.
