Τίτλος: Επαναπροσδιορισμός της ευρύτερης περιοχής της Βαλαωρίτου στη Θεσσαλονίκη
Υπότιτλος: Ανάπλαση τμημάτων του αστικού ιστού
Φοιτήτριες: Κουμπάκη Ροδάμα, Κούση Ιωάννα, Παπαχαραλάμπους Αθηνά
Επιβλέποντες καθηγητές: Κόκκορης Π., Πατρίκιος Γ., Θωμάς Ν.
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 11.11.2016
Η εργασία αυτή διερευνά βιώσιμες προτάσεις για την αναζωογόνηση της ευρύτερης περιοχής της Βαλαωρίτου στη Θεσσαλονίκη μέσω πολεοδομικών ρυθμίσεων και αστικών επεμβάσεων μικρής κλίμακας σε υπάρχον αναξιοποίητο κτιριακό δυναμικό και σε αδόμητα τμήματα του αστικού ιστού. Απώτερος στόχος η δημιουργία μοντέλων επέμβασης και για άλλα αντίστοιχα τμήματα του αστικού ιστού των ελληνικών πόλεων εν γένει.
Βρισκόμαστε στη δυτική περιοχή του κέντρου που ανέκαθεν λειτουργούσε ως εμπορικό και βιοτεχνικό τμήμα της πόλης, γνωστή και με το όνομα Φραγκομαχαλάς. Περιοχή με πλούσιο ιστορικό παρελθόν, φιλοξένησε τις πρώτες Τράπεζες, το χρηματιστήριο, πλήθος εμπορικών καταστημάτων και αργότερα αρκετές βιοτεχνίες.
Η άκρατη ανοικοδόμηση μεταπολεμικά σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του βιοτεχνικού κλάδου τις δεκαετίες 60’-70’ έφερε την δημιουργία βιοτεχνικών κτιρίων και κτιρίων γραφείων εξαντλώντας τους όρους δόμησης της περιοχής και δημιουργώντας την ασφυκτική κατάσταση που βλέπουμε και σήμερα.
Με την αποβιομηχάνιση των προηγούμενων δεκαετιών και σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, οι βιοτεχνίες αποχώρησαν ενώ τα εμπορικά καταστήματα έδωσαν την θέση τους στην αναψυχή που αναπτύχθηκε στην περιοχή αξιοποιώντας τα ισόγεια των άδειων κτιρίων.
Στο σήμερα η περιοχή χαρακτηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα αντιθέσεων. Από τη μία αντικρίζουμε μια έντονη εγκατάλειψη με αρκετά εξ’ολοκλήρου άδεια κτιριακά κελύφη, πολλά απ’τα οποία είναι διατηρητέα κτίρια και σημαντικά τοπόσημα της πόλης και με την κατοικία σχεδόν να απουσιάζει.
Στον αντίποδα, η αναψυχή εξακολουθεί να εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα δημιουργώντας αισθητές συγκεντρώσεις αλλά και λειτουργικές ασυνέχειες στον αστικό ιστό κατά τη διάρκεια του 24ώρου. Τμήματα της περιοχής που σφύζουν από ζωή κατά τις νυκτερινές ώρες, στέκουν έρημα κατά τη διάρκεια της μέρας συνθέτοντας ένα ιδιόμορφο σκηνικό. Παράλληλα, ανιχνεύεται μια νέα τάση με χώρους εργασίας και εργαστηρίων για νέους επαγγελματίες-καλλιτέχνες να εμφανίζονται διάσπαρτοι στα άδεια κτίρια, εκμεταλλευόμενοι τα χαμηλά ενοίκια που έχουν διαμορφωθεί λόγω της σταδιακής υποβάθμισης του κτιριακού δυναμικού.
Με αφορμή την έντονη προσέλκυση χρηστών με στόχο την αναψυχή, ο Δήμος Θεσσαλονίκης , μέσω της πρόσφατης ανάπλασης των πλατειών Χρηματιστηρίου, Εμπορίου και τμήματος της περιοχής, κάνει μια προσπάθεια αναβάθμισης του αστικού χώρου. Αρκετές από τις επεμβάσεις βελτίωσαν την εικόνα της περιοχής, ωστόσο, καθότι σχετικά επιφανειακές, δεν κατάφεραν να αμβλύνουν τις παραπάνω αντιθέσεις.
Στις παραπάνω προβληματικές προστίθεται η υπέρμετρη πύκνωση που γνωρίζουν τα κέντρα των ελληνικών πόλεων, η οποία συναντάται και εδώ και συνθέτει το γνωστό τρίπτυχο προβλημάτων: έλλειψη δημόσιου χώρου - έλλειψη πρασίνου - έλλειψη χώρων στάθμευσης.
Η περιοχή που έχει πλέον εγγραφεί στην αντίληψη του κόσμου ως «περιοχή-διασκεδαστήριο», αναζητά την ταυτότητά της ανάμεσα στα φωτεινά μπαράκια και τα εγκαταλελημμένα κτίρια, στα στενά δρομάκια και τους πολυσύχναστους δρόμους, ανάμεσα στη μέρα και τη νύχτα...
Έτσι, εντοπίζοντας και αναλύοντας τις προβληματικές και τις τάσεις της περιοχής στο σήμερα, αναπτύσσουμε μια στρατηγική επέμβασης που κινείται γύρω από 3 άξονες: Κατοικία.Εργασία.Πολιτισμός.
Κατοικία: _Επέκταση υπάρχοντος κτιρίου φοιτητικών εστιών σε διπλανά άδεια κτίρια και συνδυασμός του με ευέλικτους χώρους εργασίας για νέους επαγγελματίες.
_Αξιοποίηση άδειων κελυφών για τη δημιουργία πυρήνα προσωρινής κατοίκησης μεταναστών και ευπαθών ομάδων.
Στόχοι: επιστροφή της κατοικίας στο κέντρο, δημιουργία διαφορετικής βιωματικής σχέσης των κατοίκων-χρηστών με την περιοχή, δημιουργία ενιαίου χαρακτήρα κατά τη διάρκεια του 24ώρου.
Εργασία: Δημιουργία βιοτεχνικού κέντρου-εμπορικής στοάς με αξιοποίηση 2 σχεδόν άδειων κελυφών.
Στόχοι: λειτουργία του κέντρου ως σημείο αναφοράς για την εργασία και το εμπόριο στην περιοχή, συγκέντρωση και τόνωση των υπαρχουσών βιοτεχνιών, καλλιτεχνικών και μεταποιητικών εργαστηρίων και συνδυασμός τους με εκθεσιακό χώρο και καταστήματα (λειτουργικό μοντέλο: Μεταποίηση – Έκθεση – Πώληση).
Πολιτισμός: Δημιουργία σημανσμένης πολιτιστικής διαδρομής και πρόβλεψη για δύο μουσεία, Μουσείο Φραγκομαχαλά και Μουσείο της πόλης και των Λαδάδικων.
Στόχοι: αποκατάσταση και ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων και της ιστορικής αξίας της περιοχής, ένωση του Φραγκομαχαλά με τα Λαδάδικα και τις πολιτιστικές αποθήκες του λιμένα.
Παράλληλα, βασική πρόθεσή μας είναι η δημιουργία ενός ενιαίου δικτύου δημόσιων χώρων που να διατρέχει ολόκληρη την περιοχή κι ενός συστήματος εναλλακτικών διαδρομών-περασμάτων με υπαίθριους και ημιυπαίθριους χώρους. Διαφορετικές επιλογές κίνησης και οπτικές προσφέρονται στον καθημερινό χρήστη ενώ τα εώς τώρα «νεκρά» σημεία της περιοχής μετασχηματίζονται σε χώρους ενεργούς που συμμετέχουν στη ζωή και καθημερινότητα της πόλης.
Υλοποίηση
Τέλος, βασικό μέλημα για μας σχετικά με τη λύση που προτείνουμε ήταν αυτή να μπορεί να υλοποιηθεί σε ένα κοντινό μέλλον και με δεδομένη την κατάσταση της Ελληνικής κοινωνίας στο σήμερα. Δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στο δημόσιο και κοινόχρηστο καθώς και στην συνεργασία πολιτών και Δήμου, χωρίς όμως να αγνοούμε την ιδιωτική πρωτοβουλία και ιδιοκτησία. Προτείνουμε ένα οικονομικό μοντέλο ανταποδοτικής ανάπτυξης, το οποίο θα δημιουργεί οικονομικά κίνητρα για κατοίκους και νέους επαγγελματίες-νεοφυείς επιχειρήσεις ώστε να εγκατασταθούν και να ανατροφοδοτήσουν την περιοχή.
Το μοντέλο που χρησιμοποιούμε:
ΙΔΙΩΤΗΣ μακροχρόνια επινοικίαση κενού χώρου-αδρανούς κελύφους σε
ΔΗΜΟΣ-μεσολαβητής διατήρηση χαμηλών-προσεγγίσιμων ενοικίων
ΝΕΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ενοικίαση από τον Δήμο με χαμηλό κόστος-ανατροφοδότηση της αγοράς.
Οι επεμβάσεις που προτείνουμε δεν είναι ένα μεμονωμένο προτζεκτ αλλά αποτελούν μια εξελικτική διαδικασία χωρισμένη σε στάδια, καθένα από τα οποία μπορεί να πραγματοποιείται σε δικό του χρόνο, ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες (οικονομικές, γραφειοκρατικές κλπ).
