Τίτλος: Ο κήπος του έτερου στο Μεταξουργείο
Υπότιτλος: Δημιουργία τριών έτερων χώρων προσευχής στο Μεταξουργείο.
Φοιτήτριες: Ζόμπολα Θεώνη, Κώτση Δήμητρα
Επιβλέπων Καθηγητής: Πάνος Δραγώνας
Συνεργάτες: Χαρέας Αλέξανδρος
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Εκπόνησης: 10/03/2016
Η περιοχή του Μεταξουργείου δέχτηκε μεγάλο ρεύμα μετανάστευσης της δεκαετίας του 80 και 90. Οι πληθυσμοί αυτοί συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές δημιουργώντας ζώνες κατοίκησης. Η θρησκεία είναι μια αφορμή συγκέντρωσης των διάφορων πληθυσμιακών ομάδων στον ίδιο χώρο. Η προσπάθεια αυτή φανερώνεται από τη δημιουργία αυτοσχέδιων χώρων προσευχής σε διαμερίσματα πολυκατοικιών και δημόσιους χώρους.
Το οικόπεδο που επιλέγεται να πραγματοποιηθεί η παρέμβαση έχει όρια τις οδούς Μεγ. Αλεξάνδρου, Θερμοπυλών, Λεωνίδου και Σαλαμίνος και αποτελείται από δύο οικοδομικά τετράγωνα.
Η πρόταση έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός κέντρου με δημόσιο χαρακτήρα το οποίο θα ενδυναμώσει και να θα αναδείξει τα πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Όπως η θρησκεία αποτελεί αφορμή συγκέντρωσης για τον κάθε πληθυσμό ξεχωριστά, έτσι αποτέλεσε και για εμάς αφορμή να συγκεντρωθούν οι διαφορετικοί πληθυσμοί στον ίδιο χώρο. Επιλέγουμε να δημιουργήσουμε 3 ναούς, έναν για την κάθε θρησκεία που υπάρχει στην περιοχή. Οι θρησκείες αυτές είναι ο Χριστιανισμός, ο Βουδισμός και το Ισλάμ.
Με μία πρώτη ματιά οι ναοί εμφανίζουν διαφορές ως προς την αρχιτεκτονική τους. Κοινό στοιχείο και των 3 όμως, είναι ο κύκλος ο οποίος εμφανίζεται με διαφορετική μορφή σε κάθε ναό. Συγκεκριμένα στους μουσουλμανικούς ναούς ο κύκλος εμφανίζεται ως κόγχη που σκάβεται στον τοίχο και ως θόλος σε ναούς επηρεασμένους από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Στον βουδιστικό ναό ο κύκλος μεταφράζεται ως κίνηση γύρω από ένα κέντρο ενώ στους Χριστιανικούς ναούς παίρνει τη μορφή του τρούλου και το ημικυκλικό σχήμα στην κάτοψη του Ιερού.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις διαφορές των θρησκειών προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε μια ενιαία αρχιτεκτονική σύνθεση με τους 3 ναούς, χρησιμοποιώντας τον κύκλο σαν εργαλείο. Οι 3 αυτοί ναοί βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους και κρύβονται ανάμεσα στα ήδη υπάρχοντα κτήρια.
Ο ιερός τοίχος των Μουσουλμάνων, Qiba Wall, που προσανατολίζεται προς τη Μέκκα, καμπυλώνει και σκάβεται δημιουργώντας το Mihrab, την ιερή κόγχη στον τοίχο. Ο πιστός εισέρχεται στην αίθουσα κάθαρσης όπου μία κρήνη εξυπηρετεί το καθαρισμό του. Στη συνέχεια μέσω μια εσωτερικής αυλής μεταβαίνει στον κυρίως χώρο προσευχής. Ο χώρος αυτός είναι μια υπόστυλη αίθουσα που υιοθετεί χαρακτηριστικά της πρώτης κατοικίας του Μωάμεθ. Η αίθουσα αυτή ολοκληρώνεται με τον καμπύλο τοίχο, Qiba Wall.
Στην αίθουσα αυτή το φως εισέρχεται γραμμικά μέσω μια κυκλικής οπής, αποκαλύπτοντας τμήμα του ουρανού στον πιστό.
Στο βουδιστικό ναό, βλέπουμε πώς τα 2 βασικά χαρακτηριστικά, ο κύκλος και το ορθογώνιο, προσαρμόζονται με βάση τις περιβάλλουσες πολυκατοικίες. Ο βουδιστικός ναός απαρτίζεται από 2 βασικούς χώρους. Έναν χώρο ορθοκανικού σχήματος και έναν κυκλικό. Ο τετραγωνικός χώρος αποτελεί το χώρο προσευχής, υποδηλώνοντας τον θεϊκό κόσμο. Στη συνέχεια ο πιστός διασχίζει έναν διάδρομο και καταλήγει στο χώρο διαλογισμού. Αυτός οριοθετεί και μια κυκλική κίνηση όπου ο πιστός έρχεται σε επαφή με τη φύση η οποία του αποκαλύπτεται μέσω μια σειράς κάθετων ανοιγμάτων.
Το φως στην αίθουσα αυτή εισέρχεται από ένα άνοιγμα στην κορυφή, υποδηλώνοντας την κεντρικότητα γύρω από την οποία πραγματοποιείται ο διαλογισμός.
Τέλος, ο Χριστιανικός ναός αποτελείται από τον πρόναο, τον κυρίως ναό και το ιερό. Ο τρούλος εδώ ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του, έρχεται να καλύψει ολόκληρο το ναό και να δημιουργήσει μια κυκλική κάτοψη. Ο κύκλος διασπάται από δύο οριζόντια τοιχία, εκ των οποίων το ένα κατευθύνει τον πιστό στον ναό αποτελώντας όριο του εσωτερικού με το εξωτερικό. Τα τοιχία αυτά αποτελούν ίχνη του τύπου της τρίκλιτης βασιλικής.
Εδώ το φως εισέρχεται σε μικρή ποσότητα με τη μορφή δεσμίδων μέσα από ορθοκανονικά ανοίγματα στην οροφή του τρούλου.
Ο κήπος έρχεται να συνδέσει τους 3 αυτούς ναούς προσευχής και αποτελεί έναν χώρο συγκέντρωσης των πιστών. Η φύση έχει συμβολική διάσταση και στις 3 θρησκείες, άλλοτε απεικονίζοντας την μεταθανάτια ζωή και άλλοτε την πνευματική ολοκλήρωση. Στην οργάνωση του κήπου 2 βασικές κινήσεις σχίζουν όλο το οικόπεδο διαγώνια. Οι φυτεύσεις οργανώνονται σε κάνναβο ο οποίος πυκνώνει στα άκρα του και αραιώνει στο κέντρο του. Όσο πλησιάζει κανείς στους ναούς οι φυτεύσεις επηρεάζονται από την ύπαρξη την ιερών χώρων.
Χαρακτηριστικά ο μουσουλμανικός ναός περιβάλλεται από το ιερό φυτό της συκιάς. Ο βουδιστικός πλαισιώνεται από αρωματικά φυτά. Τέλος στον χριστιανικό ναό φυτεύονται βάγια και δάφνες.
Κάτω ακριβώς από τον κήπο βρίσκεται η βιβλιοθήκη. Η κάθοδος για τη βιβλιοθήκη γίνεται από 3 διαφορετικές εισόδους που βρίσκονται εφαπτομενικά των 3 ναών. Στα άκρα της βιβλιοθήκης βρίσκονται 3 πιο μικροί χώροι που φιλοξενούν βιβλία θρησκευτικού περιεχομένου σχετικά με την κάθε θρησκεία. Προχωρώντας προς το κέντρο της βιβλιοθήκης, συναντάμε τα βιβλιοστάσια, τα οποία ορίζουν την βασική περιμετρική κίνηση γύρω από έναν ορθογώνιο χώρο, το αναγνωστήριο.
Το αναγνωστήριο, ως το 4ο ιερό, οργανώνεται βάση του καννάβου με τον οποίο οργανώθηκε ο κήπος. Αυτό φωτίζεται από πρισματικές οπές που βρίσκονται στην οροφή και στρέφονται προς διάφορες κατευθύνσεις προκειμένου το φως να εισέρχεται στο χώρο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Οι οπές αυτές εμφανίζονται ως γλυπτικά στοιχεία στον κήπο. Έτσι χωρικοποιείται η σύνδεση της γνώσης με τον κήπο του έτερου στο Μεταξουργείο.
