Διπλωματική Εργασία: “Ολούς Πόλις”: Τοπιακές παρεμβάσεις και επανεγγραφή της πολιτισμικής ιστορίας
Φοιτήτριες: Περιβολάκη Ναυσικά, Κουτουκά Αικατερίνη
Καθηγήτρια: Αικατερίνη Λιάπη
Αρχιτεκτονική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών
ΚΡΗΤΗ
Πέρα από το σκούρο μπλε της θάλασσας,
βρίσκεται ένας τόπος που ονομάζεται Κρήτη,
γη πλούσια και πανέμορφη,
που βρέχεται από τα κύματα σε κάθε της πλευρά….(Ομήρου Οδύσσεια)
Η Κρήτη είναι μια ήπειρος ευλογημένη από τη φύση. Έχει ένα εξαιρετικά πλούσιο παρελθόν, στο οποίο η εμπλοκή των ιστορικών γεγονότων με μύθους και θρύλους είναι πολύ συχνή.
«Θεριό που κείτεται στη θάλασσα» την αποκαλεί ο Καζαντζάκης.
Προσεγγίζοντας την Ανατολική Κρήτη παρατηρεί κανείς ότι ο τόπος είναι ορεινός και άγονος με απότομα βραχώδη πετρώματα σχηματισμένα από ασβεστόλιθο. Το εντυπωσιακό ανάγλυφο του νομού έχει δώσει μια φύση πλούσια και γοητευτική.
ΕΛΟΥΝΤΑ
Κοίτα ωραίο!! Είπαν οι Ενετοί κοιτάζοντας τον κόλπο του Μιραμπέλλου και έτσι έμεινε το όνομα αυτό
Η Ελούντα βρίσκεται στα βόρεια του Αγίου Νικολάου και πλέον αποτελεί γνωστό τουριστικό θέρετρο. Κατοικείται από τα αρχαία χρόνια και είναι τόπος με πλούσια ιστορική διαδρομή.
Εργάτες σε αλυκές και λατομεία ακονόπετρας ήταν οι Ελουντιανοί. Κατά το Μεσοπόλεμο ξεκίνησε ο τουρισμός εξαιτίας της Βρετανικής αεροπορικής εταιρίας IMPERIAL, που χρησιμοποιούσε τον κόλπο της Ελούντας ως ενδιάμεσο σταθμό για την Αίγυπτο και τις Ινδίες. Από το 1969 που κτίστηκε το πρώτο ξενοδοχείο, η Ελούντα μετατράπηκε σε έναν τουριστικό τόπο, ο οποίος κατακλύστηκε από μεγάλα ξενοδοχεία.
Οι δομές που συναντώνται στον παράκτιο χώρο είναι ένα μείγμα από μεγάλες και μεσαίες τουριστικές μονάδες, η αρχιτεκτονική των οποίων χαρακτηρίζεται από την καθ’ ύψος οργάνωση των ορόφων.
Η πολεοδομική δομή της Ελούντας χαρακτηρίζεται από :έναν παράλληλο προς την ακτή δρόμο που εξυπηρετεί την κίνηση και χρησιμοποιείται και ως χώρος περιπάτου με ελάχιστο πεζοδρόμιο και κάθετες σκάλες που ενώνουν τον παραλιακό δρόμο και τον άξονα γρήγορης κυκλοφορίας. Ο παράκτιος χώρος της δεν είναι σχεδιασμένος και δέχεται όλη την πίεση του τουριστικού φαινομένου. Προκύπτει από μια αυτοοργάνωση του τουριστικού παράγοντα , ο οποίος έκτιζε ανάλογα με τις ανάγκες του στην υπάρχουσα διαθέσιμη γη. Η έντονη παρουσία του τουριστικού φαινομένου έχει προκαλέσει μονοθεματικότητα και απουσία πολιτιστικών υποδομών στην παράκτια ζώνη.
Παρά την ανάδειξη της σε τουριστικό θέρετρο η περιοχή αυτή αποτελεί έναν ιστορικό τόπο, του οποίου οι συνθήκες άλλαξαν με τις επεμβάσεις των εκάστοτε κατακτητών. Η Ελούντα είναι μία από τις αρχαιότερες γνωστές πόλεις της Κρήτης. Ο Όμηρος, όπως και ο Παυσανίας, είναι οι πρώτοι που εκθέτουν στα έργα τους μία πόλη-κράτος με το όνομα Ολούς.
Όπως αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος η Ολούς υπήρξε πόλη εγκατάστασης των ξένων Η τοποθεσία της Αρχαίας Ολούντας εντοπίζεται στη θέση Πόρος, στον ισθμό που ενώνει τη χερσόνησο Σπιναλόγκα με τη στεριά. Σήμερα, μεγάλο μέρος της αρχαίας πόλης βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα, ενώ ερείπια φαίνονται στο βυθό της. Στον όρμο του Πόρου αντικρίζει κανείς και το κανάλι, που ανοίχτηκε από ναύτες για να περνούν οι βάρκες από τον έναν όρμο στον άλλο. Στο ίδιο σημείο κάνουν αισθητή την παρουσία τους και οι τρεις πέτρινοι ανεμόμυλοι.
Στα δυτικά βρίσκονται οι ενετικές αλυκές. Η υψηλή αλατότητα των νερών του κόλπου της Ελούντας και οι καλές κλιματολογικές συνθήκες ήταν οι αιτίες δημιουργίας των αλυκών από τους Βενετούς.
Ανατολικά βρίσκεται η χερσόνησος της Σπιναλόγκας που οι ντόπιοι ονομάζουν Κολοκύθα. Εκτείνεται παράλληλα με τη στεριά, αγκαλιάζοντας κυριολεκτικά ένα μεγάλο κομμάτι της θάλασσα. Το έδαφος είναι ανώμαλο με αρκετά υψώματα. Στη Χερσόνησο Κολοκύθα οι ιδιοκτησίες χωρίζονται με τις λεγόμενες τράφους ή αλλιώς ξερολιθιές, οι οποίες χαρακτηρίζουν το τοπίο.
Πλέον ο τόπος αποτελεί τουριστικό θέρετρο και παρουσιάζει έντονη την ανάγκη για επαναφορά της μνήμης του παρελθόντος .Η πολυπολιτισμικότητα του τόπου ως απόρροια της πολυτάραχης ιστορίας του, αποτέλεσε το κίνητρο για τη μελέτη του.
Αρκετές ήταν οι παρατηρήσεις που πρόεκυψανμετά την επίσκεψή μας στην περιοχή. Περπατώντας στον παραλιακό δρόμο, από τον οικισμό Σχίσμα Ελούντας προς τη Χερσόνησο Σπιναλόγκα ο προσανατολισμός αλλάζει συνεχώς και ποικιλία φυγών και θεάσεων ανοίγονται στον επισκέπτη. Επιπλέον η κυκλοφορία των οχημάτων δυσκολεύει την πρόσβαση των πεζών στους χώρους του παρελθόντος, όπως οι Αλυκές, η Αρχαία Ολούντα και οι Ανεμόμυλοι, οι οποίοι σταδιακά παραμελούνται. Ο επισκέπτης δυσκολεύεται να αναγνωρίσει την αρχαία πόλη καθώς δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν την ύπαρξή της.
Ζητήματα που θεωρήθηκαν επίσης σημαντικά ήταν η έλλειψη δραστηριοτήτων και η μειωμένη κινητικότητα στην περιοχή τους χειμερινούς μήνες. Με την αλλαγή των εποχών παρατηρήθηκαν μεγάλες αλλαγές στον πληθυσμό, τις λειτουργίες και τον τρόπο ζωής των ντόπιων κατοίκων.
Η παρούσα διπλωματική πραγματεύεται πως ένας τόπος με μεγάλο ιστορικό και πολιτισμικό υπόβαθρο θα καταφέρει να αλλάξει τα σημερινά δεδομένα και να προκαλέσει τους περιηγητές να γνωρίσουν εις βάθος την ιστορία του και το χαρακτήρα του τοπίου του, δίνοντας ξανά νόημα στη σχέση του παρελθόντος με τον πολιτισμό και το σήμερα. Επιδιώξαμε να αντιμετωπίσουμε τον τόπο με μια άλλη οπτική και να αναδείξουμε μια διαφορετική πλευρά του, επηρεασμένη από την ιστορία και την παράδοση.
Η θέση του παρατηρητή μέσα στο τουριστικό περιβάλλον του Λασιθιώτικου τοπίου επαναπροσδιορίζεται, ενώ στοιχεία της ταυτότητας του παρελθόντος επανερμηνεύονται με γνώμονα τις ανάγκες της σύγχρονης πραγματικότητας.
Παράλληλα αποτελεί ένα πείραμα εισαγωγής σύγχρονων λειτουργιών, υλικών και δραστηριοτήτων σε έναν τόπο, ο οποίος έχει χάσει σημαντικά στοιχειά του χαρακτήρα του. Παράλληλα μέσα από τη συγκεκριμένη διπλωματική γίνεται προσπάθεια να αποκτήσει η Ελούντα ζωή και κίνηση και κατά τους χειμερινούς μήνες. Ουσιαστικά να δοθεί κίνητρο στους νεότερους ηλικιακά κατοίκους να παραμείνουν και να δραστηριοποιηθούν στον τόπο. Η εποχικότητα υιοθετείται ως εργαλείο σχεδιασμού που επηρεάζει τις λειτουργίες, τις χρήσεις και τις δραστηριότητες, καθώς αποτελεί ένα φαινόμενο που αλλάζει την εικόνα και την ατμόσφαιρα του τοπίου.
Η Ελούντα χωρίζεται για εμάς σε τρεις διαφορετικές ζώνες.
Οι ζώνες αυτές προκύπτουν με βάση τις διαφορετικές ιδιότητες και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που εμφανίζει ο τόπος στα εκάστοτε σημεία. Η πρώτη ζώνη περιλαμβάνει τον τουριστικό οικισμό Σχίσμα Ελούντας, με τα ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Η δεύτερη ζώνη περιλαμβάνει τις Ενετικές Αλυκές, το Κανάλι, τα κατάλοιπα της Αρχαία Ολούντας και τους Ανεμόμυλους. Ουσιαστικά αποτελεί το τμήμα που περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία της παράδοσης και της ιστορίας του τόπου. Τέλος η τρίτη ζώνη βρίσκεται στην Χερσόνησο Κολοκύθα και συγκεκριμένα στον πρώτο κόλπο που συναντά κανείς καθώς διασχίζει τον παραλιακό δρόμο. Ο κολπίσκος αυτός προσανατολίζεται απέναντι από τον τουριστικό οικισμό της Ελούντας. Οι χαράξεις που πηγάζουν από την τοπογραφία αποτέλεσαν εργαλείο σχεδιασμού και όρισαν το χώρο μελέτης και παρέμβασης.
Η πρόταση αποτελεί μια αφήγηση, που έχει ως στόχο να αναδείξει μια άλλη πλευρά του τόπου. Ένα σύνολο από διαδρομές εναποτίθενται στο περιβάλλον και προτείνουν ένα περίπατο. Όλες οι κινήσεις που δημιουργούνται, καθορίζονται από τη θέα στο τοπίο και την κλίση του εδάφους. Μέσα από την καινούργια πορεία που δημιουργείται γίνονται φανερά τα ίχνη του παρελθόντος τα οποία επιδιώκουμε να αναδείξουμε με ευαίσθητες χειρονομίες, οι οποίες δεν καταστρέφουν το τοπίο της Ελούντας. Η συγκεκριμένη διαδρομή, όντας διαφοροποιημένη από τα στοιχεία του τουρισμού , αποσκοπεί «στην ένωση του χρόνου», δηλαδή στην αφήγηση όλων των εποχών του παρελθόντος. Πρόκειται για ένα σύνολο εμπειριών, όπου βασική επιδίωξη είναι η ταύτιση του επισκέπτη με τον τόπο.
Συγκεκριμένα, η πορεία ξεκινάει από τον τουριστικό οικισμό Σχίσμα Ελούντας και ακολουθεί την ακτογραμμή. Ο παραλιακός δρόμος πλακοστρώνεται και πλέον μετατρέπεται σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας, με στόχο να συμβάλει στην ευκολότερηκίνηση των ποδηλάτων και των πεζών . Την κίνηση των οχημάτων θα εξυπηρετεί ο υπάρχον κεντρικός δρόμος.
Περπατώντας κατά μήκος της ακτογραμμής παρατηρεί κανείς την παλιά αποθήκη αλατιού ή όπως αλλιώς ονομάζεται Χιόνα. Μια σειρά από ελαιόδεντρα προσκαλούν τον επισκέπτη να μπει στο κτίσμα. Με κατεύθυνση το σεβασμό στην υφιστάμενη κατάσταση, γίνεται επανάχρηση της αποθήκης, με κοινόχρηστες χρήσεις. Το αρχικό πέτρινο κέλυφος διατηρείται ακέραιο. Μια μεταλλική στέγη προστίθεται, η οποία χάρη στη χρήση του γυαλιού και των μεταλλικών υποστυλωμάτων δίνει την αίσθηση ότι αιωρείται. Βασικός στόχος είναι να διατηρηθεί η ταυτότητα της παλιάς αποθήκης. Τα νέα υλικά, όπως το μέταλλο και το γυαλί έρχονται σε αντιπαράθεση με τους υπάρχοντες πέτρινους τοίχους. Η παλιά αποθήκη της Χιόνας μετατρέπεται σε χώρο πληροφόρησης. Ο περιπατητής θα έχει τη δυνατότητα να λάβει πληροφορίες για την ιστορία, την παράδοση και τον πολιτισμό του τόπου και παράλληλα να ενημερωθεί για τις υπάρχουσες δραστηριότητες που ακλουθούν. Η αποθήκη της Χιόνας αποτελεί την είσοδο στις παρεμβάσεις που εναποτίθενται στο περιβάλλον.
Βγαίνοντας από τον χώρο πληροφόρησης ο περιπατητής αντικρίζει μια πλατεία πάνω από τις ενετικές Αλυκές, από την οποία εισέρχεται σε μια νέα διαδρομή.
Οι Αλυκές της Ελούντας αποτελούν μνημεία μαρτυρίες της τοπικής ιστορίας και του πολιτισμού του αλατιού. Παράλληλα αποτελούν μοναδικό οικοσύστημα πτηνών διαφόρων ειδών.
Η αδρανοποίηση των φυσικών δυναμικών των Αλυκών καθώς και η απουσία δραστηριοτήτων είναι ιδιαίτερα προβληματική. Η ενεργοποίηση του τοπίου θα επιτευχθεί με την εγκατάσταση νέων χρήσεων και δραστηριοτήτων οι οποίες θα ενταχθούν ομαλά στο τοπίο . Ταυτόχρονα η μεταβλητή του χρόνου έχει καθοριστικό ρόλο για την ανάδειξη των Αλυκών καθώς οι μεταβολές που θα δεχθούν θα γίνουν σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Για το λόγο αυτό προτείνεται καθαρισμός του εδάφους και δενδροφυτεύσεις ανάλογα με τα είδη δέντρων και φυτών που μπορούν να ευδοκιμήσουν στο συγκεκριμένο περιβάλλον..
Πηγή έμπνευσης για εμάς αποτέλεσε η σύνδεση των Αλυκών με τη διατροφή των ντόπιων, καθώς οι κάτοικοι συνήθιζαν να συλλέγουν το αλάτι από το θαλασσινό νερό και στη συνέχεια το αντάλλασσαν με άλλα τοπικά προϊόντα.
Η πλατεία, που ενώνει το κτίσμα της Χιόνας με τις Αλυκές, δίνει τη δυνατότητα στον περιπατητή να επιλέξει τη συνέχεια της διαδρομής που θέλει να ακολουθήσει..
Στο ανατολικό τμήμα των Αλυκών τοποθετούνται ξύλινες πλατφόρμες, οι οποίες θα αποτελούν χώρο περιπάτου σε συνδυασμό με σημεία πώλησης τοπικών προϊόντων. Οι πλατφόρμες που ορίζουν τον περίπατο έχουν τοποθετηθεί με βάση τα σχήματα που δημιουργούν τα πετρόκτιστα χωρίσματα που υπάρχουν στο εσωτερικό των Αλυκών, με στόχο την επαναφορά της μνήμης της διαδικασίας συλλογής του αλατιού . Τα πετρόκτιστα αυτά χωρίσματα οριοθετούν μεγάλα τετράγωνα, μέσα στα οποία το θαλασσινό νερό εξατμιζόταν και το αλάτι έμενε στο πάτωμα της δεξαμενής. Οι εργάτες πατούσαν πάνω στα τοιχάκια για να το μαζέψουν. Το συγκεκριμένο τμήμα των Αλυκών έχει μεγαλύτερο βάθος με αποτέλεσμα τα πέτρινα χωρίσματα να κρύβονται από το νερό. Γι αυτό και οι πλατφόρμες περιπάτου αποτελούν μια πρόθεσηεπανεγγραφής των χωρισμάτων.
Καθώς ο επισκέπτηςκινείται πάνω στις πλατφόρμεςπαρατηρείτρία κλειστά και στεγασμένα τμήματα, τα οποία αποτελούν σημεία πώλησης τοπικών προϊόντων από τους ντόπιους κατοίκους.
Οι κλειστοί αυτοί χώροι βρίσκονται πιο κοντά στη στεριά ώστε να εξυπηρετείται η πρόσβαση και η φορτοεκφόρτωση, ενώ το εσωτερικό τους θα διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες. Παράλληλα τα συγκεκριμένα τμήματα δεν θα μένουν αναξιοποίητα κατά τους χειμερινούς μήνες. Οι γυναικείοι συνεταιρισμοί του τόπου θα μπορούν να χρησιμοποιούν τους χώρους για συναντήσεις . Η χειρονομία αυτή έχει παράλληλα και συμβολικό χαρακτήρα, καθώς γίνεται προσπάθειαεπαναφοράς του ρόλου του Ανεμόμυλων της Ελούντας, οι οποίοι κατά το παρελθόναποτέλεσανχώρουςσυγκέντρωσης των ανθρώπων.
Πάνω από το δυτικό τμήμα των αλυκών τοποθετείται ένας ποδηλατοδρόμος. Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί με το ποδήλατο ή με τα πόδια και να θαυμάσει τη θέα. Στο συγκεκριμένο τμήμα των Αλυκών παρατηρήθηκε η ύπαρξη περισσότερων σπάνιων πτηνών και πλούσιας χλωρίδας. Για το λόγο αυτό κοντά στον ποδηλατόδρομο τοποθετούνται ειδικά διαμορφωμένες φωλιές για τα διαφορετικά είδη πουλιών, ενώ ο ποδηλατοδρόμος τοποθετείται σε αρκετή απόσταση από αυτές για να μπορεί ο παρατηρητής να βλέπει τα πουλιά αλλά να μην τα ενοχλεί με την παρουσία του. Οι νέες φυτεύσεις που θα τοποθετηθούν στο σημείο θα βοηθήσουν τον υδροβιότοπο να αναπτυχθεί.
Σε αρκετά σημεία των ξύλινων πλατφορμών ο περιπατητής θαυμάζει τη θέα, η οποία καδράρεται με ειδικά πλαίσια, ενώ ο προσανατολισμός αλλάζει συνεχώς.Πρόκειται ουσιαστικά για μια πρόθεση ανάπτυξης ενός δυναμικού μοντέλου πάνω από τις Ενετικές Αλυκές, το οποίο θα έχει τη δυνατότητα να μετατραπεί σε ημιυπαιθρια αγορά με το πέρασμα του χρόνου. Η διαδρομή που τοποθετείταιπάνω από τις Αλυκές είναι επισκέψιμη και από σχολεία κατά τους χειμερινούς μήνες για να έρχονται οι νέοι σε επαφή με την παράδοση του τόπου αλλά και με τον υδροβιότοπο. Για την εξυπηρέτηση της πρόσβασηςεπισκεπτών με οχήματα, έχειδημιουργηθείειδικόςχώροςστάθμευσης, στον οποίο φτάνεικανείςερχόμενος από την επαρχιακήοδό Βρουχα-Αγίου Νικολάου.
Δίπλα από το χώροστάθμευσης, εντοπίστηκε ένα ακόμη πέτρινο κτίσμα, το οποίο αποτελούσε και αυτό αποθήκη φύλαξης αλατιού. Η συγκεκριμένη αποθήκη αποτελείείσοδο στις πλατφόρμες των αλυκών για όσουςέρχονται από τον κεντρικό δρόμο και κινούνται προς το Σχίσμα Ελούντας. Για την επανάχρηση του συγκεκριμένου κτίσματος τοποθετούνται εσωτερικά μεταλλικά υποστυλώματα που στηρίζουν την μεταλλική στέγη. Το εσωτερικού του κτίσματος θα χρησιμοποιείται ως εσωτερική κλειστή αγορά προϊόντων, η οποία θα παραμένειανοιχτή τόσο τους καλοκαιρινούςόσο και τους χειμερινούςμήνες. Η στέγη με τις περσίδες θα επιτρέπει την κίνηση του αέρα στο εσωτερικό ενώ το κτίσμα θα διαθέτει και αποθηκευτικούς χώρους. Οι δυο αποθήκες αλατιού αποτελούν κομβικά σημεία της διαδρομής, καθώςεξυπηρετούν και την πρόσβαση των χρηστών είτε με οχήματα είτε με καραβάκια.
Μέσα από τις πλατφόρμες των αλυκών ο περιηγητής οδηγείται σε μια εξέδραπάνω από την αρχαία πόλη Ολούντα όπου μπορεί να σταθεί και να παρατηρήσει τα ευρήματα. Λίγα στοιχεία έχουν γίνει γνωστά για την αρχαία πόλη καθώς η αρχαιολογική έρευνα βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη.
Τα κατάλοιπα της αρχαίας Ολούντας, όπως υποδείχθηκαν από τους ενάλιους αρχαιολόγους, αναδεικνύονται με ευαίσθητες χειρονομίες οι οποίες δεν επηρεάζουν την έρευνα . Συγκεκριμένα τοποθετούνται ξύλινοι πάσαλοι και συρματοσχοινα μέσα στο νερό, που ακολουθούν την πορεία των ευρημάτων.
Τα συρματοσχοινα βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του νερού και είναι διακριτά από τον περιπατητή. Επιπλέον ο τρόπος που έχουν τοποθετηθεί υποδεικνύει την κατεύθυνση στην οποία πιθανώς να βρεθούν περισσότερα στοιχεία της αρχαίας πόλη. Η κίνηση αυτή έχει και συμβολικό χαρακτήρα καθώς δείχνει τη πρόθεση εξέλιξης των ερευνών προς τη Χερσόνησο Σπιναλόγκα από τους αρχαιολόγους εναλίων. Στο σημείο εκείνο τοποθετείται ένα υποβαθμισμένος ελαιώνας, σε μνήμη της καλλιέργειας της ελιάς και της παραγωγικής διαδικασίας του λαδιού, η οποία αποτέλεσε μια από τις κυριότερες ασχολίες των κατοίκων από τα αρχαία χρόνια, όπως πιστοποιούν τα απομεινάρια ελαιοτριβείου που εντοπιστήκαν στην περιοχή.
Παρακάτω εμφανίζονται οι τρεις ανεμόμυλοι. Όλα θαυμαστά έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής, υποδείγματα προσαρμογής στο φυσικό τοπίο και κομμάτι ενός γραφικού παρελθόντος. Κτίσματα που μαρτυρούν τη συστηματική ενασχόληση των κατοίκων με την καλλιέργεια της γης αλλά και της ανάγκης τους να καταφέρουν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο ό,τι προσφέρει η φύση.
Κοντά στους ανεμόμυλους τοποθετούνται μεταλλικές πινακίδες, στις οποίες αναγράφονται πληροφορίες για την περιοχή. Είναι ελαφρές κατασκευές από corten, κυρίως για καλύτερη ενσωμάτωση στους χρωματισμούς του τοπίου. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται ένα υπαίθριο μουσείο κατά τη διάρκεια της περιήγησης, το οποίο δεν επηρεάζει με κανένα τρόπο τα μνημεία του παρελθόντος.
Συνεχίζοντας την ήδη υπάρχουσα παραθαλάσσια πορεία, ο περιπατητής φθάνει στην Χερσόνησο Σπιναλόγκα και αντικρίζει ένα παρθένο και ξερό τοπίο, στο οποίο έχουν μείνει τα κατάλοιπα, παλιών πέτρινων κτισμάτων που χρησιμοποιούσαν οι αγρότες και οι βοσκοί, ως προσωρινές κατοικίες, τα μητάτα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλούν τα μοτίβα που δημιουργούν οι φυσικές δομές της πέτρας. Συγκεκριμένα οι ξερολιθιές ή αλλιώς τράφοι, δηλαδή τα πέτρινα κάθετα χωρίσματα που συμβάλλουν στον διαχωρισμό των οικοπέδων των ιδιωτών αλλά και τα οριζόντια πέτρινα στηθαία, που σταθεροποιούν το έδαφος, δημιουργούν ένα ξεχωριστό μοτίβο στο επιβλητικό βουνό της Χερσονήσου.
Η πρώτη στάση του περιπατητή στην Χερσόνησο βρίσκεται στο ακρωτήριο του Μελισσού. Η δημιουργία ενός παραθαλάσσιου πλατώματος, στο σημείο αυτό, του δίνει την δυνατότητα να σταματήσει κάτω από τα δέντρα, και να απολαυσει την θεά προς τον τουριστικό οικισμό αλλά και προς τον εντυπωσιακό και απάγκιο κόλπο, που μοιάζει σαν να αγκαλιάζει τη θάλασσα.
Συνεχίζοντας την πορεία στον κολπίσκο της Χερσονήσου, η παραθαλάσσια πορεία σταματά και ο περιπατητής καλείται να κάνει μια ανάβαση, στο τέλος της οποίας συναντά ένα παλιό Μητάτο. Το πέτρινο αυτό κτίσμα προσκαλεί τον περιπατητή να το επισκεφθεί καθώς τοποθετείται επάνω στην πορεία του. Λίγα στοιχεία προστεθήκαν στο υπάρχον κτίσμα. Το κέλυφος του διατηρήθηκεακέραιοκυρίως για να είναι εμφανής η παλαιότητα του κτίσματος. Το μιτάτο χρησιμοποιείται ως ένα σημείο στάσης, ως ένα αξιοθέατο αλλά και ως έναν χώρο στον οποίο κανείς θα μπορούσε να πληροφορηθεί για τα δρώμενα της μετέπειτα πορείας του. Η χρήση ενός μεταλλικού σκελετού στο εσωτερικό του κτίσματος, κρίθηκε αναγκαία, ώστε να μπορέσει να υποστηρίξει τη μεταλλική στέγη.
Η ανάβαση συνεχίζεται και το βουνό υψώνεται ακόμη πιο επιβλητικά. Η ανοδική πορεία του υφιστάμενουχωμάτινουδρόμου είναι σήμερα δύσβατη. Το οικείο μοτίβο που δημιουργούν οι τράφοι στο βουνό της Χερσονήσου, καθώς και το γεγονός ότι ο κόλπος προσανατολίζεται αντιδιαμετρικά του οικισμού του Σχίσματος, αποτέλεσε τους βασικούς λόγους ολοκλήρωσης της διαδρομής στην πλαγιά της Χερσονήσου.
Εργαλείο σχεδιασμού για τη μορφή των παρεμβάσεωναποτέλεσε η ανάδειξη των πέτρινων οριζόντιων και καθέτων μοτίβων . Με κατεύθυνση τον σεβασμό στο υπάρχον τοπίο, έγινε επανάληψη του μοτίβου ξηράς πέτρας στην πλαγιά. Με τον τρόπο αυτό διαμορφώθηκε μια αρχιτεκτονική επηρεασμένη αποκλειστικά από τον συγκεκριμένο τόπο.
Από την άλλη, η ηρεμία και μοναχικότητα του τόπου καθώς και το γεγονός ότι ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τον πολυάσχολο τουριστικό οικισμό, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία δομών που θα εξυπηρετούν πολιτισμικούς σκοπούς. Άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων, καλλιτέχνες ερευνητές φωτογράφοι , θα έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιούν τις δομές αυτές ώστε να απομονώνονται, να εμπνέονται και να ασκούν την τέχνη τους. Ακόμη, τους χειμερινούς μήνες τα σχολεία θα επισκέπτονται τις εργαστηριακές μονάδες με σκοπό την ενασχόληση των μαθητών με τις τέχνες αλλά και τη γνωριμία τους με την ιστορία και την παράδοση της Ελούντας.
Με την δημιουργία ενός νέου μονοπατιού, που αποτελεί συνέχεια του υφισταμένου, ο περιηγητής μπορεί να συνεχίσει περπατώντας μέχρι την άλλη άκρη της πλαγιάς, είτε να περιηγηθεί ανάμεσα στις δομές και να εισέλθει σε κάποια από αυτές για να συμμετάσχει στα δρώμενα.
Η κυκλοφορία εξυπηρετείται με κάθετες σκάλες ,που τοποθετούνται παράλληλα με τις υπάρχουσες τράφους αλλά και με επιπλέον μονοπάτια, τα οποία υπακούν την μορφολογία του εδάφους . Η κλίση του βουνού παράγει διαφορετικές αντιλήψεις και απόψεις του χώρου. Οι σκάλες δίνουν την δυνατότητα στον επισκέπτη να φθάσει ως την ακτογραμμή. Ο περιπατητής έρχεται σε επαφή με την θάλασσα με την βοήθεια μη επεμβατικών, ξύλινων εξεδρών, και μπορεί να κολυμπήσει ή να παρατηρήσει από κοντινή απόσταση τα κατάλοιπα της αρχαίας πόλης που βρίσκονται στον βυθό της θάλασσας και ακόμη δεν έχουν ερευνηθεί διεξοδικά.
Οι συγκεκριμένες εξέδρες εξυπηρετούν και τις έρευνες των ενάλιων αρχαιολόγων, που ακόμα είναι σε εξέλιξη.
Οι νέες δομές , επιχειρούν να ενταχθούν αρμονικά στο τοπίο, ακολουθώντας την τοπογραφία. Η μορφή τους πηγάζει από τα ήδη υπάρχοντα οριζόντια και μακρόστενα πέτρινα τοιχία που συγκρατούν τα χώματα και τις πέτρες. Κάθε μια από αυτές μπορούν να θεωρηθούν αυτοτελείς επεμβάσεις, αλλά και στο σύνολό τους μια αλληλουχία καταστάσεων την οποία ο επισκέπτης καλείται να βιώσει.
Στο τέλος της παραθαλάσσιας πορείας τοποθετείται μια σκηνή στην οποία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες θα συγκεντρώνεται κόσμος με σκοπό να παρακολουθήσει θεατρικές παραστάσεις και μουσικά δρώμενα. Οι θεατές μπορούν να φθάσουν στη σκηνή είτε ακολουθώντας την χαραγμένη πορεία είτε με καραβάκι, καθώς έχει δημιουργηθεί μαρίνα γι αυτό τον σκοπό.
Η λιτότητα και η καθαρότητα της μορφής των νέων δομών, δημιουργούν έναν αρμονικό διάλογο με το κρητικό τοπίο και παραπέμπουν στη μορφή των παραδοσιακών κατοικιών των Ελουντιανών. Παράλληλα εξυπηρετούν με μεγαλύτερη ευκολία τις λειτουργικές ανάγκες των χρηστών.
Αναλυτικά, επαναλαμβάνεται η ανοιχτή και παραλληλόγραμμη κάτοψη. Οι εσωτερικοί χώροι είναι εξωστρεφείς και ανοίγονται προς τη θάλασσα, με θέα τον τουριστικό οικισμό της Ελούντας, ενώ ελάχιστοι κλειστοί χώροι τοποθετούνται για βοηθητικούς σκοπούς. Για την εξυπηρέτηση των χρηστών όλους τους μήνες του χρόνου, τοποθετούνται περιστρεφόμενα μεταλλικά πανέλα στις όψεις. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες δίνεται η δυνατότητα ενοποίησης του εσωτερικού χώρου με τον εξωτερικό, ενώ τον χειμώνα διατηρούνται κλειστά και το φως εισέρχεται από την διάτρητη όψη τους. ---Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τα κτίσματα αυτά είναι το εμφανές σκυρόδεμα και το μέταλλο corten για την όψη.
Συγκεκριμένα σε κάθε εργαστήριο τοποθετείται μεταλλική όψη, η μορφή της οποίας ακολουθεί την τοπογραφία και το ανάγλυφο του βουνού .Το μέταλλο corten εναρμονίζεται με την ερυθρή απόχρωση του βουνού, δίνοντας την αίσθηση ότι υπάρχει μια φυσική συνέχεια μεταξύ της όψης και της πλαγιάς.
Πέντε νέες δομές εναποτίθενται στο βουνό της Χερσονήσου, στις οποίες ο επισκέπτης μπορεί εύκολα να φθάσει ακολουθώντας τα μονοπάτια και τις σκάλες . Με τον τρόπο αυτό περιηγείται στην πλαγιά απολαμβάνοντας την θέα, έχοντας πια ολοκληρώσει την πορεία του.
Πρόθεση μας είναι η εξάπλωση του πολιτισμού στην χερσόνησο Σπιναλόγκα, ώστε να αναδεχθεί η ταυτότητα του τόπου. Ο περιπατητής καλείται να λάβει μέρος στην αναβίωση του πολιτισμού στην Χερσόνησο.
Η παρέμβαση αυτή αποτελεί ένα δυναμικό μοντέλο καθώς τα εργαστήρια θα μπορούν μελλοντικά να επεκταθούν και να εξελιχθούν ώστε να εξυπηρετήσουν περισσότερες ομάδες ανθρώπων. Παράλληλα δίνεται η δυνατότητα επέκτασης και μελλοντικής εξέλιξης των προβλητών , προς το νότο, για την εξυπηρέτηση των ερευνών των αρχαιολόγων ανάλογα με τα ευρήματα που έρχονται στο φως.
