Τίτλος: Ανα-βιώνοντας το παρελθόν.
Υπότιτλος: Δημιουργία Κέντρου Τεχνολογικών Ερευνών στα Ταμπακαριά Χανίων
Φοιτήτρια: Ναταλία Λεπίδα
Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Γρίβας
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Τα Χανιά αναδείχθηκαν και παραμένουν μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Ελλάδας με έντονη πολιτική, οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα. Βρίσκονται σε μια ιδιαίτερα πλεονεκτική θέση, καθώς όχι μόνο αποτελούν μια ιστορική τοποθεσία με ιδιαίτερο φυσικό κάλος, αλλά έχουν και άμεση σύνδεση με το αεροδρόμιο, το λιμάνι και το Πολυτεχνείο της Κρήτης
Στα τέλη του περασμένου αιώνα, αναπτύχθηκε έξω από τα όρια των οχυρώσεων, η καινούρια πόλη και το χωριό της Χαλέπας, ανατολικά αυτής. Η γραφική αυτή συνοικία, αν και βρισκόταν σε ορεινό και δυσπρόσιτο σημείο, αποτέλεσε το αριστοκρατικό προάστιο της Κρητικής Πολιτείας αλλά κι ένα μικρό παράρτημα της Ευρώπης, φιλοξενώντας τα πιο όμορφα νεοκλασσικά κτίρια, Τμήμα του οικισμού της Χαλέπας αποτελεί το δομημένο παραδοσιακό βιοτεχνικό σύνολο των Ταμπακαριών. Στην ανατολική βραχώδη περιοχή των Χανίων, δημιουργήθηκε κατά την περίοδο της Αιγυπτιοκρατίας, μια ιδιαίτερη παραθαλάσσια συνοικία με ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό ύφος, όπου είχε αναπτυχθεί η τέχνη της βυρσοδεψίας, η επεξεργασία των δερμάτων. Κριτήρια επιλογής για την εγκατάσταση των βυρσοδεψειών αποτελούσαν το βραχώδες τοπίο, τα άφθονα υφάλμυρα και υπόγεια νερά και το μικρό βάθος της θάλασσας, η μακρινή απόσταση της από το κέντρο των Χανίων και η κοντινή απόσταση από το λιμάνι, για την εμπορία των δερμάτων. Η περιοχή αναδύει μια δυναμική εικόνα εγκατάλειψης των βιομηχανικών κελυφών, θραύσματα μια άλλης εποχής, φορείς μια συλλογικής μνήμης και σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των Ταμπακαριών, η ιστορική τους σημασία και αξία και η επιβλητικότητά τους, αποτέλεσαν κάποια από τα βασικά κριτήρια επιλογής τους για να υποδεχθούν ένα νέο πρόγραμμα δραστηριοτήτων.
Στην επιλογή του νέου προγράμματος, έπαιξε σημαντικό ρόλο και η σύνδεση των Ταμπακαριών με το Πολυτεχνείο, το οποίο θα λάμβάνει μέρος ως εκπαιδευτικό σύστημα στις νέες λειτουργίες, έχοντας ήδη μια επικοινωνιακή, επαγγελματική και εκπαιδευτική σχέση με τον τόπο των Χανίων και το εξωτερικό. Στοιχείο που μπορεί να εξελιχθεί και τα Χανιά να αποτελέσουν ένας από τους κορυφαίους προορισμούς επιστημονικού και ερευνητικού ενδιαφέροντος. Αποφασίστηκε, λοιπόν, ο σχεδιασμός ενός Κέντρου Τεχνολογικών Ερευνών στο οποίο θα συνυπάρχουν αρμονικά και λειτουργικά χώροι εργασίας, υποστηριστικοί χώροι αυτών, χώροι διαμονής, πολιτιστικοί χώροι και χώροι εστίασης.
Η εισαγωγή ενός τέτοιου πρωτοπόρου, για τα ελληνικά δεδομένα, συνδυασμού χρήσεων και λειτουργιών σε κοινό τόπο έρχεται σε μια συνδιαλλαγή με το παρελθόν και την ιστορία των Ταμπακαριών. Με αναφορά στο παρελθόν του τόπου και στη δημιουργία και την ύπαρξη της βιοτεχνικής συντεχνείας των βυρσοδεψών, νοηματοδοτείται εκ νέου η δημιουργία μιας ‘’υπερνεωτερικής’’ συντεχνείας, μιας κοινότητας με κοινή βάση την εργασία. Που εξελλίσεται και εμπλουτίζεται βάσει των σημερινών και μελλοντικών αναγκών και των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Η πρόθεση αυτή επιτυγχάνεται με μια δυνατή χειρονομία επέμβασης, τη δημιουργία και ένταξη μιας νέας δομής, μιας νέας επιφάνειας, η οποία θα αποτελέσει το ενωποιητικό στοιχείο παρελθόντος και μέλλοντος.
Κατά τον σχεδιασμό χρησιμοποιείται αρχικά ένας βασικός κάνναβος ως βοηθητικό εργαλείο για να απλοποιηθεί η περίπλοκη αστική διαμόρφωση και κάποιες σχεδιαστικές χαράξεις σύμφωνα με τις προσβάσεις στο σύνολο των Ταμπακαριών και των μετώπων των κτιρίων στους δύο κολπίσκους προς τη θάλλασσα, το δρόμο και την πόλη. Οι βασικές χαράξεις, αλλά και ένας κύκλος ως σημείο αναφοράς που αγκαλιάζει τον δεύτερο κολπίσκο και ολοκλήρώνει οπτικά την ένωση της περιοχής, ορίζουν την νέα επιφάνεια ανάμεσα από τα κτίρια και πάνω από τη θάλασσα. Η κεντρική ιδέα αφορά αρχικά την ύπαρξη μιας οριζόντιας επιφάνειας που τοποθετείται στην περιοχή επέμβασης, η οποία ενοποιεί τα θραύσματα, τα κατακερματισμένα, αισθητικά και λειτουργικά κελύφη, τα οριοθετεί, τα αναδεικνύει και εισχωρεί σε αυτά δημιουργώντας χώρους και επιφάνειες.
Ο δημόσιος χαρακτήρας του προγράμματος ενεργοποιεί επομένως και δίνει μεγάλη σημασία στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου της περιοχής. Η επιφάνεια ακουμπά στο μεγαλύτερο και πιο ενιαίο κομμάτι της στο υπάρχον έδαφος του δημόσιου χώρου, ορίζοντας με διαφορετικό τρόπο την έκταση και τις εντάσεις του. Επαναδιαπραγματεύεται, έτσι, τη σχέση με το όριο του νερού και δημιουργεί νέες χρήσεις πάνω από αυτό και σε σχέση με τα κτίρια. Προκύπτει, λοιπόν μια πορεία κίνησης που συνδέει την περιοχή σε όλο το παράκτιο μετωπό της αλλά και με την γύρω περιοχή. Αυτή η δυνατή, δημόσια χειρονομία εισέρχεται σ’ ένα διάλογο με το υπάρχον τοπίο και συνεχίζεται στο εσωτερικό των κτιρίων, όπου η επιφάνεια σπάει, μεταλλάσεται και γίνεται χώρος και επιφάνεια, κάθετη και οριζόντια που τα διαμορφώνει εκ νέου. Τα στοιχεία που προκύπτουν έχουν την δυνατότητα να βοηθούν αλλά και να δημοσιοποιούν τη γνώση, την έρευνα και τη δημιουργία των επιστημόνων του κέντρου, εντός και εκτός αυτού. (πχ. επιφάνειες διάδρασης και τηλε-επικοινωνίας)
Το αστικό και οικιστικό περιβάλλον μετασχηματίζεται σε πεδίο ροής πληροφοριών ενώ η έννοια του τόπου δίνει τη θέση της στην έννοια του κομβικού σημείου. Η δομή αυτή γίνεται η βάση που υποδέχεται νέες χρήσεις και λειτουργίες αλλά και νέες αντιλήψεις εργασίας και συμβίωσης, Σημαντικό κομμάτι της πρότασης είναι η οργάνωση με το σύστημα των επιφανειών μιας τυπολογίας χώρων εργασίας που ενσωματώνονται σχεδόν σε όλα τα κελύφη με διαφορετικές μορφολογίες ανάλογα με τις απαιτήσεις.
Η πρόταση αποσκοπεί στην εναρμόνιση του παρόντος και του μέλλοντος με το παρελθόν, στην επανένταξη στον αστικό ιστό αυτού του υποβαθμισμένου και αποξενωμένου τμήματος, στην ενεργοποίηση του βιομηχανικού συγκροτήματος, στην αναβάθμιση της περιοχής και τη δημιουργία ενός νέου πόλου έλξης.
