Τίτλος: Από την παραγωγική στην εκπαιδευτική διαδικασία
Υπότιτλος: Κέντρο προώθησης και εκμάθησης της τέχνης του Οίνου
Φοιτήτρια: Κτενά Ελισάβετ
Επιβλέποντες καθηγητές: Αγγελής Γιώργος, Καραδήμας Κωνσταντίνος
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Οκτώβριος 2017
Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται τη μελέτη και τον σχεδιασμό ενός κέντρου προώθησης και εκμάθησης της τέχνης του Οίνου στην Εύβοια. Σκοπός της είναι να απαντήσει σε σύγχρονα ζητήματα της εποχής μας και βασικός προβληματισμός της αποτελεί η οικονομική κρίση και η ανεργία των νέων καθώς και η συνεχώς αυξανόμενη τάση για τη στροφή των νέων προς τον πρωτογενή τομέα παραγωγής.
Η περιοχή μελέτης
Η επιτόπια έρευνα επικεντρώθηκε στην περιοχή της Εύβοιας, όπου και διαπιστώθηκε η σημασία του πρωτογενούς τομέα παραγωγής στην οικονομία του νησιού, ο οποίος αποτελεί κατ’ επέκταση βάση για τον δευτερογενή (μονάδες μεταποίησης γεωργικών προϊόντων) και τον τριτογενή τομέα παραγωγής (αγροτουρισμός, οινοτουρισμός). Αποφασίστηκε, λοιπόν, η ενίσχυση αυτού μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.
Επιλέχθηκε η κεντρική Εύβοια και συγκεκριμένα η ευρύτερη περιοχή της Χαλκίδας για την τοποθέτηση της πρότασης, λόγω της κεντρικής θέσης της, της εύκολης πρόσβασης και της ύπαρξης του μοναδικού κέντρου κατάρτισης νέων αγροτών του νομού στην περιοχή, το κέντρο «ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ» Νέας Αρτάκης. Η προτεινόμενη εγκατάσταση εκπαίδευσης και κατάρτισης θα μπορούσε να συλλειτουργεί με το κέντρο «ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ», δημιουργώντας έναν πυρήνα γεωργικής εκπαίδευσης, ο οποίος μελλοντικά θα αρχίσει να εμφανίζει τους δορυφόρους του και σε άλλα μέρη της Εύβοιας.
Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, μετά από επιτόπια έρευνα, διαπιστώθηκε η άνθιση της αμπελουργικής δραστηριότητας, γεγονός που συντέλεσε στον καθορισμό του αντικειμένου της προτεινόμενης εκπαιδευτικής μονάδας: το σταφύλι - ο οίνος - ο οινοτουρισμός.
Η πρόταση τοποθετείται στο ξέφτι της πόλης της Χαλκίδας προς τη Νέα Αρτάκη, εκεί όπου εισέρχεται και «σβήνει» ο αμπελώνας του Ληλάντιου πεδίου. Η περιοχή μελέτης έχει εύκολη πρόσβαση από όλη την Εύβοια και τα τελευταία χρόνια εμφανίζει χαρακτηριστικά γειτονιάς με την εμφάνιση πλατειών, σχολείων, αθλητικών και διοικητικών κέντρων και εμπορικών καταστημάτων, καθώς και φαίνεται να αποτελεί νέο διοικητικό κέντρο, μετά τη μεταφορά κεντρικών υπηρεσιών της πόλης της Χαλκίδας στην περιοχή, όπως η ΔΕΗ και η εφορία.
Η πρόταση
Προτείνεται η δημιουργία μιας «ανοιχτής» Σχολής Οινοποιίας, η οποία πρόκειται να φιλοξενεί εκπαιδευτικά προγράμματα μάθησης και επιμόρφωσης, αλλά και συνέδρια με θέμα την οινοποιία, εκδηλώσεις, δράσεις και γιορτές για τον οίνο. Oι χώροι οινοποίησης της Σχολής πρόκειται να είναι ανοιχτοί και επισκέψιμοι για το κοινό ενισχύοντας τον οινοτουρισμό. Παράλληλα, οι οινοπαραγωγοί της περιοχής θα μπορούν να χρησιμοποιούν, τόσο τα εργαστήρια της σχολής για τον ποιοτικό έλεγχο του παραγόμενου προϊόντος τους, όσο και τις οινοποιητικές εγκαταστάσεις της για την παραγωγή οίνου από την δική τους πρώτη ύλη. Με αυτόν τον τρόπο, η πρόταση αποτελεί τον «συνδετήρα» πόλης – αγρού και παραγωγής – εκπαίδευσης – πολιτισμού – τουρισμού. Αποτελεί χώρο-πυκνωτή διαφόρων δραστηριοτήτων και γεωμετρικό τόπο πολλών προσεγγίσεων, με τη δυνατότητα να συλλειτουργεί με άλλους παρόμοιους εκπαιδευτικούς και οινο-παραγωγικούς φορείς, σχηματίζοντας δίκτυο συνεργασίας.
Το κτιριολογικό πρόγραμμα
Βασικός προβληματισμός κατά τη συνθετική διαδικασία αποτέλεσε ο συνδυασμός σε ενιαίο συγκρότημα τριών φαινομενικά διαφορετικών λειτουργιών - της παραγωγής, της εκπαίδευσης και της κατοίκησης. Η ανάγκη αυτού του συνδυασμού προέκυψε από την επιθυμία για μαθητεία σε πραγματικό χώρο παραγωγής και τη διευκόλυνση ανήλικων μαθητών της σχολής από μακρινά μέρη με τη δυνατότητα εστίασής τους.
Το κτιριολογικό πρόγραμμα του κέντρου προκύπτει από τις ανάγκες σε αίθουσες διδασκαλίας και εργαστήρια παρόμοιων δημόσιων Σχολών Αμπελουργίας και Οινοποιίας, τις χωρικές ανάγκες της οινοποιητικής διαδικασίας οινοποιείου μεσαίου μεγέθους (παραγωγής 50.000-200.000 Lt ετησίως), τις χωρικές ανάγκες φιλοξενίας συνεδρίων και εκδηλώσεων για τον οίνο και τις καθημερινές ανάγκες και συνήθειες των μαθητών που πρόκειται να διαμείνουν στην συμπεριλαμβανόμενη εστία.
Η σύνθεση
Κύριο μέλημα κατά τη συνθετική διαδικασία αποτέλεσε η ένταξη του προτεινόμενου κτιρίου στον υφιστάμενο περιβάλλοντα χώρο και κύριος προβληματισμός αποτέλεσε η συνομιλία του κτισμένου χώρου με τον υπαίθριο, ο οποίος και αποτελεί ζωτικός χώρος του κέντρου. Η σύνθεση εξελίσσεται γύρω από ένα Κέντρο- Πυρήνα, που προάγει τον υπαίθριο βίο, την κοινωνική όσμωση και τη ζωτική σχέση με τη φύση. Αποτελεί χώρο υπαίθριων δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων για τον οίνο και κεντρική αυλή και χώρο εκτόνωσης των εσωτερικών λειτουργιών της Σχολής. Η στοχευμένη εισβολή του αμπελώνα στο κέντρο σηματοδοτεί τη σχέση της υπαίθριας αυτής ζωής με τη φύση και την καλλιέργεια του σταφυλιού.
Η είσοδος στο συγκρότημα είναι σε άμεση σχέση με υπάρχον πάρκο, εξασφαλίζοντας την ομαλή μετάβαση από τον δημόσιο χώρο στον χώρο του κέντρου. Ο γραμμικός κτιριακός όγκος της παραγωγής αποτελεί όριο του υποβαθμισμένου και προστατευμένου πυρήνα με τον οδικό άξονα παραγωγής έντονης κυκλοφορίας προστατεύοντας το συγκρότημα από τον βορρά, ενώ το σχολικό συγκρότημα «αγκαλιάζει» και «προστατεύει» το κέντρο-αυλή, «ανοιγόμενο» προς το νότο. Οι εγκαταστάσεις της εστίας, εκμεταλλευόμενες επίσης τον νότιο προσανατολισμό, βρίσκονται σε άμεση σχέση με γειτονικό προτεινόμενο πεζόδρομο και με οικοδομικά τετράγωνα γενικής κατοικίας που προβλέπονται από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της περιοχής.
Από επιτόπια έρευνα σε χώρους παραγωγής οίνου, προέκυψε ότι οι περισσότεροι χώροι οινοποίησης δεν απαιτούν ελεγχόμενη θερμοκρασία από μηχανικά μέσα, με μόνη προϋπόθεση την αποφυγή έκθεσής τους σε ακραίες θερμοκρασίες και την προσπάθεια για διατήρηση σχετικά σταθερών θερμοκρασιακών συνθηκών κατά τη διαδικασία οινοποίησης. Έτσι, λοιπόν , και σε άμεση αναφορά με τα βιομηχανικά στέγαστρα που συναντώνται στην περιοχή κάτω από τα οποία φιλοξενείται η «ντόπια» οινοποιητική διαδικασία, επιλέγεται οι χώροι οινοποίησης που το επιτρέπουν να αποτελούν φυσικά αεριζόμενους χώρους, καλυμμένους με μεταλλικό στέγαστρο.
Στην εξασφάλιση σταθερών θερμοκρασιακών συνθηκών συμβάλει και η υποβάθμιση του επιπέδου της αυλής, αλλά και τα κανάλια νερού που διαμορφώνουν κατάλληλο μικροκλίμα.
Το στοιχείου του νερού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη σύνθεση, καθώς ακολουθεί τη χάραξη της βασικής χειρονομίας, κυλώντας από το επίπεδο του δρόμου στην αυλή του συγκροτήματος, όπου και καταλήγει σε σιντριβάνι και κατ΄ επέκταση σε δεξαμενή συλλογής νερού κάτω από το επίπεδο της αυλής. Το βρόχινο νερό συλλέγεται επίσης και από τις κεκλιμένες στέγες του κτιρίου και επαναχρησιμοποιείται για πότισμα και πλύση μηχανημάτων.
Η πρόταση περιλαμβάνει και μέριμνα για τη διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων της οινοποιητικής διαδικασίας με την εγκατάσταση δεξαμενών διαχείρισης αποβλήτων ανατολικά του κτιριακού όγκου. Τα στερεά απόβλητα που προκύπτουν στα πρώτα στάδια οινοποίησης μεταφέρονται στις δεξαμενές με «σαλίγκαρους» μεταφοράς, ενώ τα υγρά απόβλητα με τη βοήθεια καναλιού.
