Διπλωματική Εργασία: Κέντρο Έρευνας και εκπαίδευσης στην ιστορική πόλη της Ναυπάκτου
Φοιτήτρια: Κακογιάννη Αθηνά
Επ. Καθηγητής: Κουφόπουλος Πέτρος
Παν.Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Η διπλωματική αυτή επιδιώκει την αναβίωση του ιστορικού οικισμού της Ναυπάκτου μέσω της δημιουργίας ενός κέντρου έρευνας και εκπαίδευσης και της ενσωμάτωσης των αρχαιολογικών ευρημάτων σε αυτό από τις ανασκαφές του οικοπέδου. Στόχος της επέμβασης είναι η αξιοποίηση του χέρσου οικοπέδου με το υπόσκαφο κτίριο να διακόπτει την οικιστική ανάπτυξη της πόλης προς το κάστρο ενώ ταυτόχρονα να συνδέει το σύγχρονο αστικό ιστό με την ιστορική δομή μέσω μιας ελεύθερης διαδρομής περιπάτου.
Η Ναύπακτος είναι παραθαλάσσια πόλη που βρίσκεται 10 χλμ ανατολικά από το Αντίρριο στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου και ανήκει στον νομό Αιτωλοακαρνανίας. Η ετυμολογία του ονόματός της προέρχεται από τις λέξεις ναῦς + πήγνυμι που σημαίνει κατασκευάζω πλοία και επιβεβαιώνει τον σημαντικό ρόλο της στην περιοχή με την αναφορά στην πρώτη κάθοδο των δωρικών φύλλων για την περαίωσή τους στην Πελοπόννησο. Από το 1978 με ειδικό προεδρικό διάταγμα, η πόλη χαρακτηρίστηκε ως παραδοσιακός οικισμός.Η έκταση της διαμορφωμένης οικιστικής ενότητας της πόλης κατά το μεγαλύτερο μέρος της είναι οργανωμένη πολεοδομικά. Η πόλη παρουσιάζει την όψη μιας μικρής αστικής συγκρότησης, που αναπτύσσεται κατά μήκος της παραλίας, η οποία είναι πάνω από πέντε χιλιόμετρα. Το ιστορικό της κέντρο που περικλείεται από τα τείχη, παρουσιάζει ενδιαφέρον παραδοσιακό πολεοδομικό σύνολο που σε συνδυασμό με τα επάλληλα τοιχώματα του ενετικού φρουρίου συνθέτουν ένα ιστορικό περιβάλλον. Το οδικό δίκτυο είναι πυκνό με στενούς λιθόστρωτους δρόμους (καλντερίμια) και πέτρινες σκάλες με μικρά εξυπηρετούμενα οικοδομικά τετράγωνα, με αποτέλεσμα να καταλαμβάνει μεγάλο ποσοστό επιφάνειας στην παλιά πόλη.Η πόλη της Ναυπάκτου διατηρεί ένα από τα σπουδαιότερα μεσαιωνικά μνημεία της Ελλάδας σχεδόν ακέραιο. Το κάστρο της με τις διαδοχικές κατασκευαστικές φάσεις από την αρχαιότητα έως την Τουρκοκρατία παρά τις φθορές που παρουσιάζει σε αρκετά σημεία του αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παραδείγματα φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Είναι εμφανές ότι σε κάποια σημεία έχει κρυφτεί από την έντονη βλάστηση, σε άλλα έχει καλυφθεί από κτίρια και σε άλλα έχει κατεδαφισθεί για τη δημιουργία οικοδομήσιμου χώρου και οδικών προσβάσεων.Είναι κοινώς αποδεκτό πως η καστροπολιτεία είναι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα που δεν έχει αξιοποιηθεί στο ελάχιστο. Αν προχωρήσουν συγκροτημένες και στοχευμένες προσπάθειες τότε η Ναύπακτος μπορεί να αποτελέσει αναφορά βιώσιμης ιστορικής πόλης που να περιβάλλεται από σύγχρονο αστικό ιστό.
Το οικόπεδο παρέμβασης είναι ένας δημόσιος χώρος ανατολικά του κάστρου ο οποίος δεν χρησιμοποιείται. Είναι πολύ προνομιούχο αλλά ταυτόχρονα παραμελημένο παρόλο που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Η υψηλή και αυθόρμητη βλάστηση έχει υπερισχύσει ως ένα βαθμό. Υπάρχουν κτίρια εντός του οικοπέδου που έχουν κτιστεί σε πολύ μικρή απόσταση από τα τείχη και ένα κτίριο που έχει κτιστεί πάνω στα κατεδαφισμένα τοίχη. Το συνολικό μέγεθος του οικοπέδου δε γίνεται αντιληπτό από τον επισκέπτη λόγω των μεγάλων υψομετρικών διαφορών.Περιβάλλεται δυτικά και νότια από τα τοίχη του κάστρου και ανατολικά από δρόμο. Το συγκεκριμένο οικόπεδο επιλέχθηκε στα πλαίσια της αξιοποίησης και ανάδειξης της ευρύτερης περιοχής.
Οι προτάσεις για το οικόπεδο είναι:
• αρχικά η απαλλοτρίωση των κατοικιών που είτε βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τα τείχη, είτε έχουν κτιστεί πάνω στα γκρεμισμένα τείχη, είτε δεν πληρούν τους κανονισμούς του παραδοσιακού οικισμού εφόσον δεν είναι διατηρητέα
• Στη συνέχεια η αποκατάσταση των τειχών στα δύο σημεία του διαγράμματος με τη δημιουργία πύλης για την είσοδο στο κάστρο
• Και η κατάργηση του υπάρχων δρόμου του οικοπέδου με τη δημιουργία νέας διαδρομής περιπάτου
Με βάση την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε επιλέχθηκαν κάποιες βασικές χαράξεις στο οικόπεδο παρέμβασης οι οποίες θέτουν την αφετηρία της συνθετικής προσέγγισης. Η αρχική ιδέα για τη χάραξη του κτιρίου ήταν η παραλληλότητα με τα τείχη του κάστρου και ένας διαγώνιος άξονας για τη σύνδεση με τον ιστορικό οικισμό.Λαμβάνοντας υπ όψιν και τις υψομετρικές κλίσεις του εδάφους διαμορφώνεται η τελική χάραξη του κτιρίου.
H αρχιτεκτονική που εισάγεται θα επαναφέρει στη ζωή την πόλη και θα προσθέσει ένα νέο στρώμα κατοχής στο παλίμψηστο των ιστορικών στρωμάτων. Το κτίριο αποτελεί έναν δημόσιο πολυχώρο έρευνας, εκπαίδευσης και έκθεσης. Είναι ένας πολυχώρος που λείπει από την πόλη και που μπορεί να δώσει απασχόληση στο ανθρώπινο δυναμικό. Περιλαμβάνει δράσεις που το ενεργοποιούν όλο το χρόνο όπως σεμινάρια, εργαστήρια, διαλέξεις, συνέδρια και εκθέσεις και απευθύνεται σε ευρύ κοινό. Έχει επιλεχθεί η φύτευση σε μεγάλο μέρος του οικοπέδου καθώς και πάνω στο κτίριο. Έχουν καταργηθεί οι δρόμοι νότια και ανατολικά και έχουν πλακοστρωθεί για την ενοποίηση όλου του οικοπέδου. Τέλος έχουν χαραχθεί θέσεις παρκινγκ στα ανατολικά για τους επισκέπτες του κτιρίου.
Βασικός στόχος του κτιρίου ήταν να ακολουθεί τη φυσική ομαλή κλίση του εδάφους. Έτσι προέκυψε ότι η ράμπα από τη στάθμη 0 θα ανεβαίνει παράλληλα με τις υψομετρικές του εδάφους και θα φτάνει στη στάθμη +8. Έχει διαμορφωθεί ένας γραμμικός χώρος που καλύπτεται με ελεύθερο στέγαστρο από μπετό και διαμορφώνει μια στοά με αρχαία ευρήματα από τις ανασκαφές του οικοπέδου. Τα υπόλοιπα ευρήματα ενσωματώνονται και στον χώρο της έκθεσης. Η είσοδος γίνεται από την στάθμη +2.00 στην εσωτερική πλατεία που δημιουργείται από τον όγκο του κτιρίου. Εκεί βρίσκεται η υποδοχή και ένας χώρος αναμονής. Σε αυτή τη στάθμη υπάρχουν επίσης τα γραφεία διεύθυνσης και διοίκησης, 2 αίθουσες εργαστηρίων, μία σεμιναρίων, η βιβλιοθήκη που περιλαμβάνει τμήμα υπολογιστών, μία αίθουσα που φυλάσσεται το αρχείο και μια αίθουσα για μηχανολογικές εγκαταστάσεις. Υπάρχουν 2 κατακόρυφες κυκλοφορίες. Η κεντρική που βρίσκεται δίπλα από την υποδοχή και οδηγεί στην υπόγεια στάθμη στην είσοδο του μουσείου και η δεύτερη που οδηγεί στη στοά στη στάθμη +8. Στην κάτοψη υπογείου στην στάθμη –3.00 υπάρχει ο πιο ζωτικής σημασίας χώρος του θέματος το «μουσείο - έκθεση». Ο χώρος αυτός θα περιλαμβάνει εκθέσεις από τις κατασκευές και τα έργα που θα πραγματοποιούνται στα εργαστήρια καθώς και περιοδικές εκθέσεις άλλων καλλιτεχνών. Ο χώρος αυτός της έκθεσης περιέχει και αίθουσα προβολών. Στη στάθμη αυτή βρίσκεται το αμφιθέατρο για διαλέξεις και συνέδρια το οποίο φτάνει στη στάθμη -6.00. Υπάρχει επίσης μια αποθήκη υλικών, μία αίθουσα αρχείου και 2 αίθουσες μηχανολογικών εγκαταστάσεων.
Στην ανατολική όψη του κτιρίου φαίνεται και το σημείο του τοίχους στο οποίο έχει γίνει αποκατάσταση με τη δημιουργία μιας πύλης για την είσοδο στο κάστρο μέσω του μονοπατιού. Οι άλλες τρεις όψεις είναι τυφλές.
