Διπλωματική Εγασία: Σημεία
Αποστροφής στην Ιερά Οδό
Φοιτήτρια: Αθηνά Σμέρδη
Επιβλέπων Καθηγητής: Πάνος Δραγώνας
Τµήµα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών | Μάρτιος 2018
Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας
αποτελεί η ανάλυση των Ελευσίνιων Μυστηρίων και η συσχέτισή τους με τη σημερινή
κατάσταση στην οποία βρίσκεται τόσο η ίδια η πόλη της Ελευσίνας, όσο και
ολόκληρη η Ιερά Οδός, ο δρόμος στον οποίο λάμβανε χώρο η μεγάλη πομπή.
Μέσα από τη μελέτη αυτής της συσχέτισης προέκυψε
το ζήτημα της αποστροφής, αίσθημα που κατακλύζει τον επισκέπτη μόλις αντικρύσει
την εικόνα της σημερινής Ιεράς Οδού. Έναυσμα για την ενασχόληση με την εν λόγω
έννοια, αποτέλεσε επίσης το ντοκιμαντέρ ¨Αγέλαστος Πέτρα¨ του Φίλιππου
Κουτσαφτή, που ασχολείται με την πόλη της Ελευσίνας και συγκεκριμένα με την όψη
της που έχει αλλάξει ριζικά, με αποτέλεσμα «όσοι περνούν από εδώ να αποστρέφουν
το βλέμμα τους».
Έπειτα από εκτενή μελέτη της Ελευσίνας και της
Ιεράς Οδού, προτείνεται η δημιουργία ενός ¨διάσπαρτου¨ μουσείου, τα τμήματα του
οποίου τοποθετούνται σε πέντε σημεία με ιδιαίτερη σημασία και χρήση για την
πομπή του Ίακχου, την μεγάλη πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Το κάθε σημείο
έχει και μία λέξη – κλειδί που υποδηλώνει τη σημασία του κατά τη διάρκεια της
πομπής αλλά και το περιεχόμενο της αντίστοιχης σημερινής εγκατάστασης.
Η πρόταση αποτελείται από ικριωματικές κατασκευές
που σχεδιάστηκαν έτσι με στόχο τη συσχέτισή τους με σκαλωσιές και αντικείμενα
βιομηχανικής προέλευσης, τα οποία αποτελούν στην ουσία και το αντικείμενο της
αποστροφής του επισκέπτη. Τα ίδια τα στοιχεία αποστροφής προσπαθούν να
μεταμορφωθούν σε έκθεμα και να φιλοξενήσουν στο εσωτερικό τους (με τη μορφή
εγκαταστάσεων, προβολών, κ.ά.) την ιστορία της Ιεράς Οδού που έχει ξεχαστεί με
την πάροδο του χρόνου.
Σημείο 1: Θυσία
Η πρώτη κατασκευή τοποθετείται στον χώρο πρασίνου
που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, σημείο
έναρξης της πομπής. Ο επισκέπτης εισέρχεται σε ένα είδος λαβυρίνθου που
σταδιακά αποδομείται και έρχεται σε επαφή με το φως και τον κύριο εκθεσιακό
χώρο. Όλοι οι εκθεσιακοί χώροι παρουσιάζουν αντίγραφα αρχαιολογικών ευρημάτων, έργα σύγχρονης τέχνης της εικαστικού Βάνας
Ξένου, φυσικά στοιχεία, προβολές, κ.ά.
Σημείο 2: Αναμονή
Η κατασκευή τοποθετείται στην περιοχή του
Ελαιώνα,αναπτύσσεται καθ’ ύψος και μέσω των δωματίων – εγκαταστάσεων δημιουργεί
μία αναδρομική αφήγηση της πορείας του Ελαιώνα στο χρόνο.
Σημείο 3: Ενατένιση
Στην περιοχή του Σκαραμαγκά δημιουργήθηκε μια πορεία ανάβασης προς την κορυφή του λόφου της Ηχούς, σε παραλληλισμό με την πορεία των αρχαίων μυστών, όπου ο επισκέπτης παρατηρεί τον Ελευσινιακό κόλπο.
Σημείο 4: Μύηση
Στην περιοχή του Ασπρόπυργου βρίσκεται η
μεγαλύτερη σε κλίμακα κατασκευή, εφόσον σε αυτό το σημείο η έννοια της
αποστροφής κλιμακώνεται. Η κατασκευή αντικαθιστά την περίφραξη των εργοστασίων
και μέσα από τον εκθεσιακό χώρο, το δωμάτιο προβολής και τα ατομικά δωμάτια
απομόνωσης, έχει ως στόχο να μυήσει τον επισκέπτη στην έννοια της αποστροφής.
Σημείο 5: Εποπτεία
Τοποθετημένη στην απόληξη της Ιεράς Οδού, με κατεύθυνση προς τον αρχαιολογικό χώρο, η τελευταία κατασκευή αποτελεί την κορύφωση του αρχαίου δράματος, τη μετάβαση από το σκοτάδι στο φως, και κατ’ επέκταση την άνοδο της Περσεφόνης στη γη.
