Τίτλος: Επεμβάσεις στην πόλη της Καλαμάτας
Υπότιτλος: Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών
Φοιτητής: Προκοπίου Χρήστος
Επιβλέπων καθηγητής: Αλκμήνη Πάκα
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Σεπτέμβριος 2017
Ο στόχος των δύο εργασιών (ερευνητική και διπλωματική) ήταν η θεωρητική ανάλυση της πόλης και των σχεδίων που έχουν εκπονηθεί στη διάρκεια των ετών, η κατάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της σε σχέση με όμοιες πόλεις, η καταγραφή των προβληματισμών που έχουν τεθεί με βάση τους βασικούς τομείς που επηρεάζουν το σχεδιασμό στην κλίμακα αστικού και προτείνει στρατηγικές (είτε επικαιροποιεί ορισμένες που έχουν προταθεί παλαιότερα) που πρέπει να ακολουθηθούν για την επίτευξη των στόχου (βιώσιμη αστική καθημερινότητα).
Στη συνέχεια, επιλέγεται το παραλιακό μέτωπο για το σχεδιασμό, επεμβαίνοντας στο λιμένα, το ποτάμι, τις μεταφορές, και εν τέλει το οικόπεδο στο οποίο προτείνεται η εγκατάσταση του ερευνητικού ινστιτούτου του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.). Επομένως, κατά τη διάρκεια της εκπόνησης τους, διατρέχονται οι κλίμακες σχεδιασμού από την 1:500 (εξετάζοντας την πόλη) μέχρι και την 1:200 (κτιριακό). Η πρόταση αστικού είναι αποτέλεσμα της ανάλυσης των στοιχείων της πόλης και των κατευθυντηρίων και στρατηγικών αστικού σχεδιασμού, που διατυπώθηκαν στην ερευνητική μου εργασία (Η πόλη της Καλαμάτας: η θεωρία πριν την πράξη).
Κατά τη διάρκεια της ανάλυσης υπήρχε έντονη η απορία για ποιο λόγο μία παραθαλάσσια πόλη, η οποία εκτείνεται περισσότερο στη θάλασσα (5066 μ), παρά στην ενδοχώρα (3550 μ), δεν αξιοποιεί την περιοχή με μέτωπο προς τη θάλασσα, παρά μόνο για τουριστικές χρήσεις. Για αυτό το λόγο ο σχεδιασμός ξεκινά από την πρόταση master plan για το παραλιακό μέτωπο, με διαδοχικές εστιάσεις στο λιμάνι, στις διαδρομές για τα αυτοκίνητα, για τους πεζούς, τους ποδηλάτες, τα μέσα μαζικής μεταφοράς (προτείνεται ένα μέσο σταθερής τροχιάς-τραμ) στο ποτάμι και στον επανασχεδιασμό των νησίδων οικιστικού ιστού στην περιοχή. Δίνεται ιδιαίτερη σημασία στο σύνολο των διατηρητέων που υπάρχουν στην περιοχή, προτείνοντας επεμβάσεις στον αστικό χώρο με στόχο την ανάδειξη τους και στην αύξηση των χώρων πρασίνου, της παρόδιας και παραποτάμιας φύτευσης.
Το οικόπεδο στο οποίο προτείνεται η εγκατάσταση του ερευνητικού κέντρου χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια, σχετική απομόνωση, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και αποτελεί μέρος του παραλιακού μετώπου. Συνορεύει με τη μαρίνα σκαφών της πόλης και το λιμάνι (για την εξυπηρέτηση των σκαφών του Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών). Εκτείνεται στον άξονα Β-Ν και οι οπτικές φυγές προς τη θάλασσα είναι περιορισμένες λόγω των κυματοθραυστών και των τοίχων που το περιβάλλουν. Μετά από την ανάλυση των χαρακτηριστικών και των περιορισμών του οικοπέδου και του κτιριολογικού, προέκυψε η κεντρική ιδέα.
Η αρχική πρόθεση έλεγε ότι το κτίριο θα πρέπει να διαφοροποιείται από την υπόλοιπη πόλη και να εισάγει μία νέα ταυτότητα (στην πόλη είναι εμφανή τα πολεοδομικά μοτίβο της πόλης, που καταδεικνύουν την εποχή στην οποία ανάγεται ο εκάστοτε σχεδιασμός), θα πρέπει να δεσπόζει αλλά χωρίς να επιβάλλεται. Για αυτό το λόγο τίθεται ο περιορισμός το ύψος να μην ξεπερνά το ύψος των παραθαλάσσιων πολυκατοικιών. Το κτίριο μετά το concept diagram, χρησιμοποιήθηκε η τεχνική του folding με τσακίσεις στα σημεία που είχαν τεθεί οι αρχικοί περιορισμοί.
Η γλίστρα θεωρείται βασικό στοιχείο της πρότασης, στρέφεται προς τον κεντρικό άξονα κινήσεων και διαχωρίζει το δημόσιο (αμφιθέατρο και αίθουσα εκπαίδευσης) με το ιδιωτικό κτίριο (ερευνητικό κέντρο). Το δεύτερο διαθέτει εργαστήρια, γραφεία και τις απαραίτητες υποδομές ασφαλείας και υποστηρικτικών λειτουργιών. Βασικό χαρακτηριστικό είναι ότι το ιδιωτικό κτίριο είναι υπερυψωμένο επιτρέποντας την πρόσβαση των πεζών στο ισόγειο, περιλαμβάνοντας βασικές διαδρομές του οικοπέδου και ότι το δώμα είναι βατό. Με αυτόν τον τρόπο η πρόσβαση δε θα επιτρέπεται στον 1ο και στο 2ο όροφο αυτού του κτιρίου παραχωρώντας το υπόλοιπο στο κοινό.
Οι χαράξεις του αστικού χώρου βασίστηκαν στις κινήσεις των διαφορετικών ομάδων επισκεπτών του οικοπέδου (ερευνητές, επισκέπτες μαρίνας, περιπατητές παραλιακού μετώπου, επισκέπτες αμφιθεάτρου, επισκέπτες για το βατό δώμα κ.ο.κ.), στην ιεράρχηση των διαδρομών, στην επιλογή 2 υλικών σκληρών δαπέδων (ξύλο και κονίαμα από ανακυκλώσιμα υλικά), στη φύτευση, στο χώμα και στη δημιουργία κενών χώρων με νερό. Η περιοδικότητα των δαπεδοστρώσεων και των ανοιγμάτων “απαντά” στις παραλληλίες και τις καθετότητες του τοπογραφικού της πόλης, το αμφιθέατρο στην αρχική πρόθεση να είναι ένα κουτί μέσα σε ένα άλλο περίβλημα (box in box), ενώ η απουσία κιγκλιδωμάτων στο βατό δώμα είναι λόγω της επιλογής των μοναστηριακών στηθαίων.
