Τίτλος: Ορειβατικό Κέντρο στο Όρος Βόρας/Καιμάκτσαλαν
Υπότιτλος: Μια βιώσιμη αρχιτεκτονική προσέγγιση
Φοιτήτρια: Μαργαρίτα Κυανίδου
Επιβλέποντες καθηγητές: Παναγιώτης Κόκκορης, Ελένη Αμερικάνου, Κωνσταντίνος Κεβεντζίδης Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Απρίλιος 2017
Η ταυτότητα του τόπου
Το επιβλητικό όρος «Βόρας» , τα αλπικά του λιβάδια , η μεγάλη ποικιλία οικοτόπων που συναντάς σε αυτό και φυσικά η κορυφή του , ο κλέφτης του καϊμακιού (Καιμάκτσαλαν), παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η απέραντη θέα ξεχωρίζει, καθώς μπορεί κανείς με γυμνό μάτι να παρατηρήσει μέχρι τον Θερμαϊκό κόλπο, την κορυφή του Ολύμπου και την οροσειρά της Πίνδου. Ένα σπάνιο χαρακτηριστικό του βουνού, είναι η ύπαρξη υδάτινων όγκων ακόμα και σε πολύ μεγάλο υψόμετρο, τα ποταμάκια αλλά και πλήθος καταρρακτών. Στο όρος Bόρας ή Καϊμάκτσαλαν υπάρχουν πανέμορφες πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές μοναδικού φυσικού κάλλους. «Γη απαλή σαν κρέμα»... και δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορο ακόμη και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.
Πρόταση
Η παρούσα διπλωματική εργασία αφορά στη μελέτη ενός ορειβατικού κέντρου στο όρος Βόρας, στην περιοχή του Χιονοδρομικού . Η επιλογή του χώρου οφείλεται στο μορφολογικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει, αλλά και στην ανάγκη της περιοχής για νέες εγκαταστάσεις φιλοξενίας στην περιοχή το χιονοδρομικού κέντρου.
Το ανάγλυφο της περιοχής μελέτης αποτελεί πρόκληση σχεδιαστική, ενώ σε συνδυασμό με το ποτάμι που την διαρρέει, δημιουργούνται σχέσεις εδάφους και ποταμού δίνοντας μια εντυπωσιακή πολυμορφία. Σκοπός είναι η δημιουργία χώρων που να ορίζονται από τις σχέσεις αυτές αφήνοντας το ίχνος τους στο τοπίο.
Η σύνθεση αναπτύχθηκε υπό το πρίσμα της βιωσιμότητας, σε κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.Η βασική φιλοσοφία του, είναι η δημιουργία μιας κατασκευαστικής δομής που θα καλύπτει το τρίπτυχο: συλλογικότητα, τοπίο, περιβάλλον. Συγκεκριμένα διερευνάται το μοντέλο ενός συνεργατικού ορειβατικού κέντρου που αναφέρεται στον δεινό σκιέρ, ορειβάτη, φυσιολάτρη, περιπατητή., σε διάλογο με το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον της περιοχής μελέτης. Με βάση αναφοράς τη Φυσική Δόμηση, χρήση των φυσικών υλικών, με γνώμονα τις απαιτήσεις ενός ιδιαίτερου φυσικού τοπίου με σκοπό την ομαλή και φυσικότερη, υλικά και μορφολογικά ένταξη του κτίσματος και γι’αυτό πραγματοποιήθηκε ενδελεχής έρευνα γύρω από τα φυσικά υλικά αλλά και τις κατασκευαστικές προκλήσεις που εμπεριέχουν.
Το τρίπτυχο της βιώσιμης αρχιτεκτονικης πρότασης: Αρμονική ένταξη-αειφορική συμπεριφορά-βιώσιμη κατασκευή
Σε μια εποχή, που προβάλλει επιτακτικότερη από ποτέ η οικολογική διαχείριση του αστικού περιβάλλοντος, ενισχύεται όλο και περισσότερο ι η ιδέα ότι η βιοκλιματική συνιστώσα οφείλει να γίνει βασικός συνθετικός παράγοντας του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, έτσι ώστε να παράγει ένα αειφόρο για το παρόν και το μέλλον χώρο.
Άλλωστε όπως χαρακτηριστικά έχει εκφράσει ο ο Georges Braque:”Το μέλλον είναι η προβολή του παρελθόντος μέσα από το πρίσμα του παρόντος, εφαρμόζοντάς το στην αρχιτεκτονική σύνθεση συμπεραίνουμε πως το πραγματικά πετυχημένο έργο είναι αυτό που συνδιαλέγεται με αυτό που υπήρχε, αλλά και με αυτό που θα έρθει. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο διττός διάλογος της σύνθεσης, τόσο με το ανάγλυφο του εδάφους όσο και με το υδάτινο στοιχείο. Η τοποθέτηση του κτιρίου ακολουθεί την κλίση του εδάφους και οι βασικές συνθετικές γραμμές τις νοητές γραμμές του τοπίου.
Η κτιριακή παρέμβαση, ακολουθεί τη λογική της εναρμόνισης με το φυσικό τοπίο ενσωματώνοντας στις δραστηριότητες την ανθρώπινη φύση. Δίνεται λοιπόν η δυνατότητα για δραστηριότητες μέσα, γύρω και για το περιβάλλον. Κομμάτι της γενικότερης ιδέας η δυνατότητα οικοτουριστικών δράσεων και εκπαιδευτικών περιβαλλοντικών προγραμμάτων. Σκοπός αυτών, είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ψηλής ποιότητας βιώσιμου τουρισμού και αρμονικής αλληλεπίδρασης φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Μία βιώσιμη κατασκευή περιλαμβάνει ένα φάσμα δομικών υλικών και συστημάτων που δίνουν μεγάλη έμφαση στη βιωσιμότητα. Για την επίτευξη της βιωσιμότητας της κατασκευής και έχοντας ως βασικό παράγοντα την ανθεκτικότητα και την ελάχιστη επεξεργασία, γίνεται χρήση ανανεώσιμων πηγών για τη δημιουργία ενός υγιούς περιβάλλοντος.. Η βάση του φυσικού κτιρίου είναι η ανάγκη να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις χωρίς να θυσιάζεται η άνεση, την υγεία ή η αισθητική. Για να είναι πιο βιώσιμα, τα φυσικά κτίρια χρησιμοποιούν κυρίως ανανεώσιμες πηγές, επαναχρησιμοποιήσιμα ή ανακυκλώσιμα υλικά. Η χρήση των ανανεώσιμων υλικών είναι όλο και περισσότερο στο επίκεντρο. Επίσης εκτός από το να βασίζονται σε φυσικά δομικά υλικά, δίνεται έμφαση και στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Παράγοντες όπως ο προσανατολισμός του κτιρίου, η αξιοποίηση του τοπικού κλίματος, η έμφαση σε φυσικό αερισμό παίζουν πλέον μεγάλο ρόλο.
Το οικοδομικό σύστημα που χρησιμοποιήθηκε έχει ως βασικό στοιχείο πανέλα από Σταυρωτή Επικολλητή Ξυλεία (CLT), σε συνδυασμό με φορείς συγκολλητής ξυλείας (glulam) και τυπικής, πριστής ξυλείας και οπλισμένα τοιχεία Rammed Earth.
Η μέθοδος με το χώμα σε καλούπια (Rammed Earth) είναι τουλάχιστον τόσο παλιά όσο και το σινικό τείχος. Σε αυτή την τεχνική αργιλώδες χώμα ελαφρά υγρό συμπιέζεται πάρα πολύ σε καλούπια μέχρι να γίνει απόλυτα συμπαγές παράγοντας πολύ επίπεδες και κάθετες επιφάνειες.
Σύνθεση
Εξ’αρχής, η συνθετική δομή καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από τη μορφολογία του βραχώδους τοπίου από το οποίο προέκυψαν οι έντονες γωνίες που χαρακτηρίζουν το σύνολο του έργου. Ως συνέπεια των παραπάνω, η σύνθεση αποπειράθηκε να αξιοποιήσει το έντονο ανάγλυφο Σαν αποτέλεσμα, αναζητήθηκε αρχικά στατική του δυναμική με πακτώσεις στις έντονες κλίσεις του τόπου παρέμβασης. Η ιδιαιτερότητα των στατικών στοιχείων που προκύπταν προσδιόριζε εντός των κενών τους την ιδιόμορφη συνθετική ιδέα. Οι τριγωνισμοί και οι έντονες κλίσεις της στέγασης επιλέχθηκαν ώστε να αποτελέσουν τη δομημένη συνέχεια του φυσικού τοπίου. Επιπλέον επιχειρήθηκε η σύνδεση των δύο ακτών του ποταμιού ώστε να αναδειχτεί η δυναμική που προσφέρει το υγρό στοιχείο στο ευρύτερο περιβάλλον αλλά και να εξασφαλιστεί η σύνδεση του ορειβατικού μονοπατιού με τον υπάρχων χώρο στάθμευσης. Η σύνθεση διαρθρώνεται σε τρεις βασικές κατηγορίες λειτουργιών. Δημόσιες - Κοινόχρηστες και Ιδιωτικές.
14 δωμάτια διαφορετικής τυπολογίας μοιράζονται σε τρεις μονάδες – κυψέλες, ενδιάμεσα των οποίων επιτυγχάνεται η κατακόρυφη επικοινωνία. Δίνουν τη δυνατότητα προσωρινής φιλοξενίας. Η διάρθρωση τους γίνεται σε 3 διαφορετικά επίπεδα ξεκινώντας από το επίπεδο +2,5 μέχρι το επίπεδο 8,10. Η χρήση του ξύλου και στο εσωτερικό των δωματίων δημιουργεί μια ζεστή και φιλόξενη αίσθηση στον επισκέπτη. Κάτω από τα επίπεδα των δωματίων έχουν σχεδιαστεί στο επίπεδο 0,00 αποθήκες, λινοθήκες, πλυντήρια κι ένα μικρό παντοπωλείο. Ιδιαίτερο Χαρακτηριστικό του συγκροτήματος , το δημόσιο εστιατόριο καφέ , που προσφέρει θέα προς το ποτάμι καθώς προβάλλεται ακριβώς από πάνω του, Αποτελεί στοιχείο του «διαλόγου» του κτιρίου με υδάτινο στοιχείο, διαρθρώνεται σε τρία επίπεδα : Ισόγειο, Όροφος και βατό δώμα που προσφέρει θέα ξεχωριστής φυσικής ομορφιάς, προς το νότο.
Κατ' αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται βοηθητικοί και κοινόχρηστοι χώροι , χώροι εστίασης και αναψυχής, καθώς και κάποιοι διοικητικοί χώροι . Η κίνηση στον χώρο οριοθετείται μέσω τοιχίων από Rammed Earth που έχουν ως στόχο την καθοδήγηση του επισκέπτη στο φυσικό τοπίο και την επαφή με το υδάτινο στοιχείο.
Σημαντικό κομμάτι της σύνθεσης αποτελεί η διαδρομή – κατέβασμα από το +24 μέτρα στο επίπεδο 0 του οικόπεδου, παίζοντας ιδιαίτερο ρόλο στην πορεία λύσης καθώς αυτή αποτελεί την κύρια ένωση του ορειβατικού μονοπατιού με το συγκρότημα. Βασική λειτουργία του το μοίρασμα των κινήσεων, σε όλα τα επίπεδα κατά μήκος της διαδρομής. Ιδιαίτερα μελετήθηκε ο τρόπος φυσικού φωτισμού της βασικής ροής κίνησης.:
Μεγαλύτερη πρόκληση της συνθετικής διαδικασίας η αμφίπακτη γέφυρα κατασκευασμένη από δομική ξυλεία. Στην αρχή της πάκτωσής της, σε επαφή με τον τοίχο αντιστήριξης του όγκου των ξενώνων, δημιουργείται ημιυπαίθριος χώρος λουτρών, πάνω από τα οποία διαμορφώνεται καθιστικό, κοινόχρηστες κουζίνες και μικρό εντευκτήριο. Η σύνθεση της γέφυρας αποτελείται από ένα κλειστό χωροδικτύωμα από δομική ξυλεία, πάνω στο οποίο αναρτώνται τρεις κοινόχρηστοι χώροι (αίθουσα εκπαιδευτικών προγραμμάτων, αίθουσα συνεδριάσεων και, μικρή βιβλιοθήκη αρχείων του ορειβατικού συλλόγου, Πληροφορίες / υποδοχή)
Η πρόσβαση στους παραπάνω χώρους πραγματοποιείται μέσω της γέφυρας που ξεκινάει από το επίπεδο του δευτέρου ορόφου των ξενώνων και καταλήγει στην απέναντι πλευρά του ποταμού.
Υλικά
Η ολοένα αυξανόμενη ανάγκη αντιμετώπισης του δομημένου περιβάλλοντος με όρους αειφορίας, οδηγεί στην εξέταση των κτιρίων με βάση τη συνολικότερη ενσωματωμένη ενέργεια στο κύκλο ζωής τους και όχι μόνο το ενεργειακό ισοζύγιο κατά τη λειτουργία τους.
Κάθε δομικό υλικό ακολουθεί έναν κύκλο ζωής .Εξόρυξη, επεξεργασία, μεταφορά,κατασκευή κατεδάφιση - αποσυναρμολόγηση, διατήρηση επανάχρηση ή ανακύκλωση και βιοδιάσπαση ή όχι μετά το τελικό στάδιο της απομάκρυνση στη χωματερή. Κατά πόσο ένα δομικό υλικό χαρακτηρίζεται φιλικό προς το περιβάλλον καθορίζεται από την ενσωματωμένη ενέργειά του. H ενσωματωμένη ενέργεια ενός υλικού υπολογίζεται ως το άθροισμα των ενεργειακών απαιτήσεών του από τη στιγμή της συλλογής των πρώτων υλών του, τη μορφοποίησή του ως προϊόντος, τη μεταφορά του στην αγορά, την τοποθέτησή του στην κατασκευή, τη συντήρησή του κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του και τη διάσπαση ανακύκλωση και επανάχρησή του. Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, τη το μεγαλύτερο ποσοστό ενσωματωμένης ενέργειας παρουσιάζουν τα μέταλλα και τα πλαστικά. Ακολουθούν τα σύνθετα υλικά ο οπλισμένο σκυρόδεμα και τέλος η μηχανική ξυλεία ή η ξυλεία γενικότερα και τα προϊόντα φυσικής δόμησης (πέτρα, πηλός κτλ).
Όταν αναφερόμαστε στο rammed earth μιλάμε για ένα δομικό σύστημα αποτελούμενο κατά βάση από την ίδια τη σύσταση του φυσικού εδάφους, το οποίο συμπιέζεται σε στρώσεις μέσα σε ανθεκτικά καλούπια. Η αντοχή του οφείλεται κυρίως στην πύκνωση του φυσικού εδάφους. Η κάθε δομική μονάδα παρέχει ανώτερες θερμικές και ακουστικές ιδιότητες. Μέσα στην πάροδο του χρόνου, παρατηρούνται διάφορες βελτιώσεις σε καλούπια και μελέτες πάνω στην προετοιμασία του εδάφους για την βελτίωση της μεθόδου όπως για παράδειγμα κανονισμοί και δυνατότητες όπλισης, ώστε να οδηγήσει στον σεβασμό και στην ευρύτερη αποδοχή από τους κατασκευαστές. Οι πρόσφατες βελτιώσεις σε όλες τις πτυχές της rammed earth τεχνολογίας έχουν καταφέρει να δώσουν αυξημένο σεβασμό εντός της αρχιτεκτονικής κοινότητας και έχει καταφέρει στην πάροδο του χρόνου να τοποθετείται κοντά στην κορυφή της λίστας των πράσινων εναλλακτικών κατασκευών κτιρίου.
Η σταυρωτή επικολλητή ξυλεια (Cross - Laminated Timber (CLT)) και η συγκολλητή ξυλεία (glulam )είναι προϊόν σύνθετης ξυλείας και κατασκευάζεται από ξύλινες πλάκες διαφόρων διατομών που επικολλώνται μεταξύ τους κατά μήκος ή υπό γωνία 90, υπό πίεση συγκροτώντας ένα ενιαίο ξύλινο φορέα. Ως δομικό στοιχείο κ δομική ξυλεία προσφέρει ,μεγάλη φέρουσα ικανότητα, σταθερότητα διαστάσεων, απαράμιλλη αντοχή, πλήρη ακαμψία και μορφολογική ομοιομορφία. Στη περίπτωση του ορειβατικού έντρου λόγο του εξαιρετικά υγρού περιβάλλοντος προτείνεται η χρήση της Αccoya δομικής ξυλείας (treated wood) με αντοχή σε υγρά περιβάλλοντα και διάρκεια ζωής 100 χρόνων.
Ενεργειακός σχεδιασμός
Την ίδια λογική ακολουθεί και ο ενεργειακός σχεδιασμός, προβλέποντας την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας . Ο ήλιος και το νερό ανανεώσιμοι πόροι που αξιοποιούνται ενεργειακά, συνδυάζονται άψογα με τη βιώσιμη προσέγγιση που ακολουθείται.
Thin Film Φωτοβολταϊκά
Γίνεται χρήση των thin film φωτοβολταϊκών στα δώματα του κτιριακού όγκου. Τα thin film φωτοβολταϊκά παρουσιάζουν μια σειρά πλεονεκτήματα σε σχέση με τα κρυσταλλικά πάνελ. Είναι πιο οικολογικά και φιλικά προς το περιβάλλον, απαιτούν μικρότερη ποσότητα πυριτίου για την κατασκευή τους. Τα λιγότερα στάδια παραγωγής μειώνουν το κόστος και διαθέτουν μικρότερο χρόνο απόσβεσης της ενέργειας σε σύγκριση με τα πάνελ επιτρέποντας την κατασκευή μεγάλων, ελαφριών και ευέλικτων ηλιακών συλλεκτών. Επίσης η ταινία χαρακτηρίζεται από την υψηλή διαφάνεια και τον υψηλό βαθμό προστασίας από την υγρασία και αντοχή στις καιρικές συνθήκες.
Διαχείριση όμβριων υδάτων , με χρήση ειδικής υπόγειας δεξαμενής
Προτείνεται ανακύκλωση των όμβριων υδάτων (νερά βροχής και λιώσιμο χιονιού) , με χρήση ειδικής υπόγειας δεξαμενής και συστήματός επανακυκλοφορίας του νερού για δευτερεύουσες χρήσεις του κτιρίου.
Φυσικός Ηλιασμός- Αερισμός
Ο σχεδιασμός με βάση τον νότιο προσανατολισμό των κυρίων όψεων του κτιρίου και η διαμόρφωση φεγγιτών στην πίσω όψη, σε συνδυασμό με τους «ελεύθερους» διαδρόμους της σύνθεσης , επιτρέπουν την ιδανική κυκλοφορία του αέρα στον εσωτερικό των δωματίων.
Mashrabiya
Χρησιμοποιούνται ως στοιχεία σκίασης και αποτελείται από τετραγωνικούς σχηματισμούς 5χ5 cm που προστατεύει από τον δυνατό (ψηλά) ήλιο το καλοκαίρι (κάθετη διεύθυνση) και επιτρέπει την εισχώρηση του ηλίου (ήλιος χαμηλά) τον χειμώνα.. Η κάθετη διεύθυνση προστατεύει από το δυτικό φως.. Συμβάλει στην διατήρηση της φυσιολογικής θερμοκρασία και στον αποτελεσματικό φωτισμό των χώρων.
