Στο Δάσος. Μεταβαλλόμενες
συνθήκες διαβίωσης σε αειθαλές τοπίο
Σχεδιάζοντας τέσσερις ξύλινες
κατασκευές στο όρος Καλλίδρομο του Νομού Φθιώτιδας.
Φοιτήτριες: Βαρβάρα Γκούφα,
Φιλοθέη Ζησοπούλου, Μυρτώ Θανάση
Επιβλέποντες καθηγητές: Ανδρέας
Κούρκουλας, Παναγιώτης Βασιλάτος
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Ημερομηνία Παρουσίασης: Μάρτιος
2015
Στη συγκεκριμένη διπλωματική
επιδιώχθηκε ο επαναπροσδιορισμός του τρόπου με τον οποίο η αρχιτεκτονική μπορεί
να συνδιαλλαγεί με το φυσικό τοπίο, σχεδιάζοντας 4 ξύλινες κατασκευές στο όρος
Καλλίδρομο του νομού Φθιώτιδας. Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής μέσα από τη δική μας
ανάγνωση επικεντρώνεται στην ανάδειξη του στοιχείου της εποχιακής
μεταβλητότητας, η οποία τονίζεται μέσα από την έντονη αντίθεση της δυναμικής
ροής του χρόνου, που ορίζει το αειθαλές δάσος και της κυκλικής, που σηματοδοτεί
η εποχιακή λίμνη Νεβρόπολη.
Πήγα στο δάσος επειδή επιθυμούσα
να ζήσω συνειδητά, να αντιμετωπίσω μονάχα τα ουσιώδη της ζωής και να δω αν θα
μπορούσα να μάθω όσα είχε να μου διδάξει, με τη φράση αυτή συνοψίζει ο Henry
Thoreau το λόγο που τον ώθησε να ζήσει στη λίμνη Γουόλντεν της Μασαχουσέτης για
δύο χρόνια, εγκαταλείποντας οποιαδήποτε επαφή με τον πολιτισμό της εποχής του.
Η φράση αυτή γραμμένη το 1854, περιγράφει τη ζωή στη φύση με ελάχιστα μέσα,
μακριά από τις ανέσεις. Μέσα από αυτή τη σκοπιά, επιλέχθηκε μια ήπια επέμβαση
στο βουνό, η οποία στοχεύει στο να διευκολύνει την εμπειρία του επισκέπτη στη
φύση και να ενεργοποιήσει έμμεσα την προστασία
του τόπου στην κατεύθυνση του εναλλακτικού τουρισμού. Διαμορφώνεται έτσι
μια σχέση ανταποδοτική και ο επισκέπτης μετατρέπεται από παρατηρητής σε ενεργός
χρήστης.
Αρχικά, κρίθηκε απαραίτητη η
μελέτη μιας σειράς διαφορετικών παραμέτρων, προκειμένου οι προτάσεις να λειτουργούν υποστηρικτικά
στις υπάρχουσες δραστηριότητες του χώρου, σε άμεση σύνδεση με το υπάρχον
δυναμικό του πρωτογενούς τομέα.
Μετά τη μελέτη του οδικού
δικτύου, έγινε μια καταγραφή των πιο δημοφιλών πεζοπορικών διαδρομών, όπως
εκτελούνται από ορειβατικούς συλλόγους στην περιοχή. Οι διαδρομές αυτές
εξασφαλίζουν την παρουσία χρηστών στο τοπίο με μη επεμβατικό τρόπο και
επιτρέπουν την αναγνώριση του βουνού βιωματικά.
Κατά μήκος του άξονα
Ελευθεροχωρίου - Μενδενίτσας, όπου διακρίνεται μια συγκέντρωση μονοπατιών,
χωροθετείται μια σειρά κατασκευών μικρής κλίμακας, που περιλαμβάνουν σημεία
στάσης, σημεία πληροφόρησης, υποδομές διαμονής (κατασκήνωση, καταφύγιο) καθώς
και σημεία εποπτείας και πυροφύλαξης. Από το σύνολο του άξονα μελετήθηκε
αναλυτικά η περιοχή γύρω από τη Νεβρόπολη, η οποία αποτέλεσε το βασικό πυρήνα
της πρότασης, με το θεατρικό τοπίο γύρω από τη λίμνη να την αναδεικνύει ως
σκηνή, στην οποία εκτυλίσσονται τα δρώμενα.
Η κατασκευή στη λίμνη βασίστηκε στην ανάδειξη της
μεταβλητότητας του στοιχείου του νερού, λειτουργώντας αντίστροφα από το ίδιο.
Συγκεκριμένα, τους θερινούς μήνες, όταν το νερό της λίμνης έχει εξατμιστεί,
λειτουργεί ως αναβλύζουσα ποτίστρα για τα ζώα, στην οποία διοχετεύεται το νερό
της πηγής ενώ όταν η λίμνη είναι γεμάτη, αποτελεί ένα πέρασμα για τον
περιπατητή, με το νερό της πηγής να χύνεται στη λίμνη. Η γραμμική μορφή της
κατασκευής λειτουργεί ως μια υπογράμμιση του τοπίου. Όσον αφορά τη μορφή της,
επιλέχθηκε το σχήμα του δοχείου σε τομή, η επανάληψη του οποίου συνθέτει το
κανάλι μήκους 142 μέτρων, το οποίο ακολουθεί την κλίση του πυθμένα της λίμνης.
Η επιλογή αυτή, δημιουργεί διαφορετικές σχέσεις του περιπατητή με τη στάθμη του
νερού, μεταβάλλοντας τη γωνία και το είδωλο αντανάκλασης, ενώ η υπερύψωση του
δαπέδου του καναλιού από τον πυθμένα επιτρέπει το πέρασμα του νερού της λίμνης
από τη μία πλευρά στην άλλη χωρίς να μετατρέπεται σε φράγμα.
Όσον αφορά την κατασκήνωση,
τοποθετείται στις παρυφές του αειθαλούς δάσους, που περιβάλλει την εποχιακή
λίμνη Νεβρόπολη. Χωρίς να τοποθετεί ένα ξένο δομικό σύστημα στον οργανισμό του
δάσους, αποτελεί μια δομή για αυτό, καθώς επιλέγεται η ανάρτησή της από τα
υψίκορμα έλατα, ανυψώνοντας τον επισκέπτη από το επίπεδο του εδάφους. Ολόκληρο
το σύστημα της κατασκήνωσης με τη μεταβλητότητα της μορφής του αντικατοπτρίζει
την αλλαγή των εποχών, παίρνοντας το ρόλο ενός φυλλοβόλου δέντρου, σε ένα
αμετάβλητο δάσος αειθαλών. Συγκεκριμένα, η κάθε μονάδα διαμονής ανοίγει για να
φιλοξενήσει τους επισκέπτες τους θερινούς μήνες, ενώ το χειμώνα κλείνει,
λειτουργώντας ως πλατφόρμα στάσης στην ανυψωμένη πορεία.
Η μορφή της κατασκήνωσης ορίζεται
από την εντροπία του δάσους και την τυχαιότητα των κορμών. Μέσα στον άτακτο
κάνναβο των κορμών, επιλέγονται 6 κυρίαρχοι άξονες κίνησης, ενώ σε δεύτερο
επίπεδο βρίσκεται το δίκτυ των δοκών. Πλατφόρμες των δυο και τριών ατόμων
διατάσσονται εκατέρωθεν των βασικών αξόνων, κάθετα στα δευτερεύοντα δοκάρια, με
τέτοιο τρόπο ώστε να συγκεντρώνουν και να διαχέουν το βλέμμα.
Η τρίτη κατασκευή αφορά την
ανακατασκευή του χειμερινού καταφυγίου. Βασική αρχή αποτέλεσε η δημιουργία ενός
κελύφους που θα φιλοξενεί τις 32 χρήστες , ενεργούς σε όλα τα στάδια της
διαμονής τους. Επιπλέον, στόχος ήταν να σχεδιαστεί ένα κέλυφος, το οποίο με το
μακρόστενο σχήμα του θα γίνεται αντιληπτό ως ανθρώπινη επέμβαση, ενώ παράλληλα
με το χαμηλό του ύψους θα υπογραμμίζει και δε θα επεμβαίνει στο τοπίο.
Συνθετικά, ο επιμήκης όγκος
ορθογωνικής κάτοψης στραμμένος στο νότο βρίσκεται στον κόμβο δύο μονοπατιών,
επιτρέποντας όμως την απρόσκοπτη διέλευση από το εσωτερικό του. Μορφολογικά,
συντίθεται από έναν ξύλινο σκελετό σε ορθή γωνία, που εδράζεται από τη μία
στους 3 πέτρινους τοίχους και από την άλλη στο έδαφος. Ο σκελετός διαμορφώνεται
από την επανάληψη ξύλινων δοκών και υποστυλωμάτων ίδιας διατομής,
εξασφαλίζοντας τυποποίηση και ευκολία στην επιτόπια συναρμολόγηση της
κατασκευής.
Στη θέση του παλιού πυροφυλακίου,
τοποθετείται ένας νέος πύργος για πυροπροστασία και παρατήρηση. Επειδή η
κατασκευή τοποθετείται σε κορυφή, επιλέχθηκε μια βασική μορφή, η οποία
λειτουργεί ως σημείο αναφοράς, χωρίς ωστόσο να αλλοιώνει την κορυφογραμμή του
τοπίου. Πρόκειται για ένα τριγωνικό πρίσμα, το οποίο συντίθεται από τη σύνδεση
τριών κατακόρυφων επιπέδων πλάτους 6m σε τριγωνική κάτοψη. Η μορφή αυτή
εξασφαλίζει πέρα από την κατακόρυφη σηματοδότηση της κορυφής, το σταθερό πλάτος
και την ανάγνωση της κάθε φορά σαν ένα επίπεδο.
