Προς το Φάρο
Οδοιπορικό ανάμεσα στην πόλη και τη θάλασσα.
Φοιτητής : Ευάγγελος - Αλέξανδρος Μαϊστράλης
Επιβλέπουσα καθηγήτρια : Πανίτα Καραμανέα
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης
Ημερομηνία παρουσίασης : 07/10/2013
Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική που αντιμετωπίζεται ως μια
διαδρομή, ως ατμόσφαιρα μέσω γεγονότων που βιώνονται μεμονωμένα σε μια
αλληλουχία αλλά και αλληλεπικαλυπτόμενα πάνω στο ακρότατο όριο ξηράς -
θάλασσας. Μια πορεία-αφήγηση με διαφορετικές
εντάσεις και μια σαφή κορύφωση.
Η ταυτότητα που συνοδεύει τη
Μεσόγειο, το σώμα και το πνεύμα της -ένα Genius Mediterranei θα λέγαμε- επιζητεί διαρκώς επαναπροσδιορισμό στα εκάστοτε νέα ιστορικά πλαίσια.. Ενισχυτή
του Genius Mediterranei αποτελεί ο κατεξοχήν μεσόγειος δημόσιος χώρος, το
παραλιακό μέτωπο. Στρατηγικής σημασίας σε αυτό είναι το λιμάνι, ως κομβικό
σημείο αλληλεπιτιθέμενης πληροφορίας, χρήσεων και νοημάτων. Το λιμάνι (port)
ιδωμένο ως θύρα διαρρηγνύει τα όρια χωρίς να τα καταργεί λειτουργώντας από τη
μία ως κάδρο της πόλης και από την άλλη ως δίαυλος επικοινωνίας με τη Μεγάλη Θάλασσα. Το Ενετικό λιμάνι των
Χανίων, ένα παλίμψηστο - πυκνωτής
μεσογειακής γραφής, διαχωρίζεται σε δύο περιοχές. Η μία, κοσμική, οριοθετεί την
παλιά πόλη και κουβαλάει τα απομεινάρια του χρόνου, η άλλη, το όριο με τη
Μεσόγειο, ακριβώς απέναντι της, απόκοσμη, ένα επίμηκες αστικό κενό, μια στενή
μα τόσο «πλούσια» λωρίδα γης, η πορεία προς το Φάρο.
Towards the Lighthouse' A journey between the
city and the sea (01)
Σκοπός της πρότασης είναι να
αναδυθεί ένα οδοιπορικό προς το Φάρο, με τη θάλασσα, από τη θάλασσα, χάρη στη
θάλασσα. Ο Φάρος των Χανίων είναι ο παλαιότερος που σώζεται μέχρι σήμερα στη
Μεσόγειο, βασικό τοπόσημο της πόλης πού ασκεί τη γοητεία του σε θαλασσινούς και
στεριανούς, ντόπιους και ξένους. Χωρίζοντας διαρκώς τη στεριά από το νερό είναι
ίσως το μοναδικό δείγμα αρχιτεκτονικής κατασκευής που έχει απωθητική αποστολή
ως πρωτογενή του σκοπό. Το φώς του (παλμός) εκτός να απωθεί, καλεί, εξάλλου
ποτέ άλλοτε στην ιστορία της αρχιτεκτονικής δεν λατρεύτηκε τόσο και δεν
απέκτησε δική του πνευματική ζωή ένα κτίριο που δεν ήταν συνδυασμένο με την
θρησκεία.
Κορμό της ανάλυσης αποτέλεσε η
χαρτογράφηση, αρχικά ρεαλιστική και εν συνεχεία βιωματική. Οι
εναλλασσόμενες χωρικές εμπειρίες, ο
χρόνος, οι πορείες, οι θεάσεις, οι ήχοι, η περπατησιά, οι στάσεις, τα συμβάντα
και τα ερεθίσματα ανέδειξαν κάποια σημεία καμπής τα οποία κατόπιν αποδομήθηκαν
για να αναδυθούν τα συνθετικά εργαλεία. Με τη σειρά τους αυτά θα στήσουν μια
αφήγηση πάνω στο όριο του εδώ της πόλης και του εκεί της Μεσογείου με σαφή
κορύφωση το Φάρο, μια αφήγηση που επαναδιαπραγματεύεται το Genius Mediterranei
με ένα τρόπο συμβολικό μα ζωντανό και σύγχρονο, διακριτικό μα με ευκρίνεια και
συνάφεια.
Ακολουθώντας τώρα την αντίστροφη διαδικασία πάνω στα σημεία
καμπής, προκειμένου να αναλυθούν και να αποτελέσουν συνθετικά εργαλεία,
αποδομείται ο βιωματικός χάρτης σε ένα Υβρίδιο τοπίου και Διαγράμματος που
συμπυκνώνει όλα τα βιώματα του χώρου, μια εργαλειοθήκη.
1. Ανάγλυφο
Η γεωμορφολογία της περιοχής από
το βυθό μέχρι τα αποθετά βράχια και τους
τεχνητούς λόφους της Σαμπιονάρας, της Φορτέτσας και του Καστελίου
2. Χάρτης
Η πολεοδόμηση της νέας πόλης, οι
σχέσεις μεταξύ της παλιάς πόλης, των Τειχών και του Ενετικού λιμένα.
3. Στάσεις
Τα σημεία ενδιαφέροντος (χωρικά
επεισόδια), για κάποια σημεία καμπής μοναδικής χωρικής εμπειρίας, ικανά να
αποσπάσουν την προσοχή και να διακόψουν την πορεία προς το Φάρο.
4. Το Κτιστό
Πρόκειται για τα ανθρωπογενή
κατασκευάσματα που υψώνονται γύρω από την πορεία, ένα συνεχές μνημείο το
Τείχος, το καρνάγιο, η Φορτέτσα, τα Νεώρια, η Πύλη της Άμμου, ο Φάρος. Το
μεταβλητό ύψος του κτιστού αντιπαραβάλλεται συνεχώς με τη σωματομετρία του
περιπατητή.
5. Κίνηση
Η εναλλαγή της τοπογραφίας, το
κτιστό και η σωματομετρία δημιουργούν ένα σύνολο πορειών, που αναπτύσσονται
παράλληλα, αντίθετα, σε διαφορετικά ύψη, με διαφορετικές ταχύτητες,
εκτεθειμένες ή προστατευμένες, εύκολες ή δύσκολες, πάντα όμως με τον ίδιο στόχο,
το Φάρο.
6. Κάτοικοι και διαβάτες
Οι πρώτοι είναι έντονα συνδεμένοι
με το λιμάνι και τη θάλασσα. Είναι αυτοί που ψαρεύουν, μαστορεύουν σκαριά,
ιστιοπλοούν, κολυμπούν, κάθε μέρα στο ίδιο σημείο. Οι διαβάτες είναι αυτοί που έρχονται για
λίγο, για τον περίπατο, για τη μοναδική εμπειρία του Φάρου.
7. Οπτικές θεάσεις
Η τοπογραφία δημιουργεί καταρχήν
3 εξέχοντα σημεία παρατήρησης και θέασης, τον προμαχώνα Σαμπιονάρα, το φρούριο
του Φιρκά και το λόφο του Καστελίου. Στο βραχίονα υπάρχει από τη μία η έξωθεν μαρτυρία της
μεσόγειας πόλης και από την άλλη η οπτική θέαση της μεγάλης θάλασσας. Στο
μεταίχμιο των δύο πάνω στο τείχος χωρίς πλάτη και σε απόλυτη έκθεση το μόνο
σημείο προσανατολισμού είναι ο Φάρος.
8. Υφές-Υλικότητες
Μια λωρίδα γης τόσο στενή μα τόσο
πλούσια σε υφές και υλικότητες. Μπορούν ωστόσο να διαχωριστούν σε 4 κατηγορίες:
τα ανθρωπογενή πλήρως επεξεργασμένα υλικά, τα φυσικά αλλά αποθετά από τον
άνθρωπο, οι υφές που προκύπτουν όταν η φύση επιδρά σε ανθρωπογενή υλικά και
τέλος τα φυσικά υλικά.
9. Ήχος
Κάθε μεσογειακό λιμάνι δημιούργει
ένα πλούσιο ηχητικό πεδίο, ανθρωπογενείς και φυσικοί ήχοι που πλέκονται. Ο
άνεμος, ο άγριος κυματισμός που χτυπάει τα βράχια, τα πουλιά, το χτύπημα των
καταρτιών, ο ήχος της παλιάς πόλης.
10. Φως-Σκιά
Κατά τη διάρκεια της μέρας το
άπλετο μεσογειακό φως πέφτει πάνω στο
κτιστό δημιουργώντας από την πλευρά του λιμανιού μια κατάφωτη πορεία και από
την άλλη εξωτερικά μία σκοτεινή και σκιερή. Κατά τη διάρκεια της νύχτας το φως
του Φάρου δίνει τον παλμό ανά 2 sec ενώ ο βραχίονας εξαφανίζεται.
11. Χρόνος
Πρόκειται για την περίοδο
παραμονής-περιήγησης-στάσης . Οι διάφοροι παράμετροι όπως αναλύθηκαν
προηγουμένως μπορούν να σε παρεκτρέψουν από την πορεία σου και να διαφοροποιούν
τη διάρκεια παραμονής στο χώρο.
12. Εδώ -εκεί
Στο μεταίχμιο του εδώ και του
εκεί, ο βραχίονας γίνεται ζυγαριά που άλλοτε ενισχύει την έξωθεν μαρτυρία της
πόλης, το βίωμα του εδώ και άλλοτε γέρνει πέρα από το Τείχος, προς το μακρινό,
το εκεί. Δημιουργείται το πρώτο σκίτσο.
Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική
που αντιμετωπίζεται ως μια διαδρομή, ως ατμόσφαιρα μέσω γεγονότων που βιώνονται
μεμονωμένα σε μια αλληλουχία αλλά και αλληλεπικαλυπτόμενα πάνω στο ακρότατο
όριο ξηράς - θάλασσας. Μια πορεία-αφήγηση
με διαφορετικές εντάσεις και μια σαφή κορύφωση. Η επέμβαση αλλού τις
συμπληρώνει και αλλού τις εντείνει . Δημιουργεί σημεία «κλειδιά», σημεία
διάρρηξης, ολίσθησης και μετάβασης, πύλες όπου το τεχνητό συναντιέται με το
φυσικό.
Εισαγωγή (Πύλη της Άμμου) :: Το Κατώφλι
Δουλεύοντας με τα υλικά στο
έδαφος, δημιουργείται το κατώφλι, το
οδοιπορικό μόλις ξεκίνησε.
Προμαχώνας Σαμπιονάρα :: Η
Πλατεία, η Ψαραγορά και το Καρνάγιο
Ο δρόμος του νερού που φιλοξενεί
το νέο καρνάγιο και επεκτείνει την ακτογραμμή της πόλη μας φέρνει στην μεγάλη
πλατεία (πλατιά οδός). Πρόκειται για ένα οροπέδιο με εσωτερικές όψεις, ένα
μεγάλο «κλειδί» που σε προετοιμάζει για την διαδρομή. Μια κατάφυτη πλατεία που
ξεχύνεται από τον προμαχώνα μέχρι την
επιφάνεια του νερού μέσα από μια αβίαστη, ομαλή κίνηση, σαν μια μεγάλη γλίστρα
που μπορεί να μουσκέψει τα πόδια σου έξω από τα Νεώρια. του Ναυτικού Μουσείου
και του Ιστιοπλοϊκού Ομίλου. Πλάι τους τα νέα Νεώρια μετατρέπονται σε ψαραγορά.
Στον στεγασμένο αυτό δημόσιο χώρο η τοπολογία του βράχου μετεγγράφεται με ένα
αυστηρό γεωμετρικό τρόπο, με μέτρο το καφάσι σε ένα νέο κεκλιμένο έδαφος που
φιλοξένει ανεβαίνοντας όλα τα στάδια της αλιείας (μεταφορά, πώληση, τροφή,
πληροφόρηση) και τέλος την ενατένηση της ανοικτής θάλασσας.
Ένας εφήμερος δημόσιος χώρος,
ένας περίπατος ακροβατώντας στα βράχια, που εμφανίζεται ή κρύβεται ανάλογα με
την στάθμη του νερού.
Γεφυράκι (προς το νησί) :: Οι
Μεγάλες Σκάλες
Η αυστηρότητα των παραλλήλων
έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το άμορφο των βράχων, μια νέα προβλήτα πατά στην
μικρή ξέρα και εισέρχεται στο νερό. Ένας ψαρότοπος με θέα στη Μεγάλη Θάλασσα
δημιουργείται.
Φορτέτσα και παλιό Καρνάγιο :: Η
Στάση
Πρόκειται για ένα τρίπτυχο: Ο
προμαχώνας του Αγ. Νικολάου με την μικρή εκκλησία είναι η «βεράντα» μας, ένας
χώρος πανοραμικής παρατήρησης. Η πρόταση δουλεύει ξανά με το έδαφος που
φιλοξενεί έναν εκθεσιακό χώρο δίπλα στην φυσική άμμο και το παλιό Καρνάγιο, το
κέλυφος του οποίου δημιουργεί ένα βύθισμα στο σκοτάδι κάτω από το νερό,
φανερώνοντας τον κάτω κόσμο του λιμανιού και της θάλασσας, μέσα από μια τελετουργική
κατάδυση κόντρα στην ανάδυση προς το φως στο Φάρο.
Στο Φάρο
Προς το τέλος η επέμβαση γίνεται
όλο και πιο διακριτική και αναστρέψιμη και έρχεται μόνο να υπογραμμίσει το
μνημείο. Το δύσβατο μονοπάτι των ψαράδων αποκαλύπτεται, το οδοιπορικό ανάμεσα
στην πόλη και τη θάλασσα ολοκληρώνεται.
Towards the Lighthouse' A journey between the
city and the sea (02)
