Ανάπλαση της Βόρειας επιβατικής προβλήτας Λαυρίου
Αποσάθρωση, εναπόθεση, διάβρωση.
Φοιτήτριες: Καραφύλλη Μαρία, Καραφύλλη Χριστίνα
Επιβλέποντες
καθηγητές: Νέλλη Μάρδα, Κωνσταντίνος Μωραΐτης
Σύμβουλος καθηγητής: Κωνσταντίνος Καραδήμας
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης : Αθήνα, 19 Ιουλίου 2012
Το θέμα της διπλωματικής εργασίας μας αφορά στην ανάπλαση
της βόρειας επιβατικής προβλήτας Λαυρίου. Σκοπός της επέμβασης είναι η
δημιουργία ενός χώρου με κοινωνική λειτουργία, σε συνδυασμό με τις
εγκαταστάσεις λιμένα. Η σύνθεση αποτελεί ένα σύμπλεγμα δύο λειτουργικών
ενοτήτων με στόχο να προσδώσει στον
ανεκμετάλλευτο χώρο του λιμένα τόσο τοπικό, όσο και υπερτοπικό χαρακτήρα.
Διαπιστώνοντας τον κορεσμό των επιβατικών λιμένων της
Αττικής, την στρατηγική θέση του λιμένα Λαυρίου και την εγγύτητα του με τα
νησιά του Αιγαίου και το διεθνές αεροδρόμιο Αθηνών, αναγνωρίζουμε την
επιτακτική ανάγκη για την ανάδειξή του σε ανατολική λιμενική πύλη, με στόχο την
προώθηση της πολιτικής ναυτιλίας μικρών αποστάσεων και την καθοριστική συμβολή
του στην ανάπτυξη και αναβάθμιση της ανατολικής Αττικής.
Το σημείο επέμβασης έρχεται σε άμεση επαφή με τον υπό μελέτη
τερματικό σταθμό του προαστιακού σιδηρόδρομου, συνιστώντας ισχυρό κόμβο μετεπιβίβασης
ανάμεσα στο αεροδρόμιο και τα νησιά του Αιγαίου. Η νέα προβλήτα σχεδιάζεται
στην απόληξη της πόλης του Λαυρίου σε άμεση γειτνίαση με τις αποθήκες της
γαλλικής μεταλλευτικής εταιρείας και αποτελεί το όριο του παραλιακού μετώπου
της πόλης.
Ο χώρος οργανώνεται σε τρείς ενότητες με ενοποιητικό
στοιχείο την ακτογραμμή, το ανάγλυφο και τις πορείες κίνησης. Η μεταφορά των
αποσκευών βασίζεται στη δημιουργία νέου μικρού σιδηροδρομικού δικτύου ανάλογο
των παλαιών βαγονέτων.
Αποσάθρωση: H διάσπαση της προβλήτας
Το υδάτινο στοιχείο αποτελεί ισχυρό στοιχείο διαμόρφωσης της
παράκτιας γραμμής και αποτελεί ταυτόχρονα όριο και ενοποιητικό παράγοντα
ανάμεσα στη στεριά και στη θάλασσα. Η ατέρμονη κίνηση της ήρεμης θάλασσας, με
την πάροδο του χρόνου αποσαρθρώνει το ανάγλυφο. Η κινητικότητα του νερού δρα
ήπια στις επιφάνειες δημιουργώντας ένα αέναα μεταβαλλόμενο τοπίο , ενώ το ίχνος
του παραμένει στην ακτή ως στιγμιαία υπενθύμιση.
Αντιμετωπίζοντας το νερό ως ένα στοιχείο της φύσης
τρισδιάστατο αντιλαμβανόμαστε πως όσο παραμένει ανεπηρέαστο παρουσιάζει
ομοιομορφία, όπως και η υπάρχουσα προβλήτα. Η τμηματοποίηση της προβλήτας τόσο
κατά την οριζόντια, όσο και κατά την κατακόρυφη διεύθυνση, με εξάρσεις και
υποχωρήσεις έχει ως στόχο να δημιουργήσει διαφορετικές ποιότητες ανάμεσα στο σκληρό όριό της και στο
ευμετάβλητο όριο του νερού.
Εναπόθεση: H δημιουργία ενός λόφου
Κατά την συνθετική διαδικασία τέθηκε το ερώτημα διαχωρισμού
των λειτουργιών, τόσο για την δημιουργία ενός κοινωνικού χώρου που δεν
επιβαρύνεται από τη λειτουργία του λιμένα όσο και για την ανεμπόδιστη και
ανεξάρτητη λειτουργία του δεύτερου.
Η διάπλαση του τοπίου στηρίχθηκε στην δημιουργία ενός λόφου.
Προτείνουμε ένα νέο ανάγλυφο που προσδίδει στην υπάρχουσα αφιλόξενη πλατφόρμα
την τρίτη διάσταση και προσφέρει εναλλακτικές πορείες και θεάσεις στον
επισκέπτη. Η συνθετική αυτή κίνηση στοχεύει στο να λειτουργήσει ο χώρος και ως
στοιχείο μνήμης, καθώς στη νεότερη μεταλλευτική ιστορία της περιοχής
σχηματίζονταν λόφοι από τα υπολείμματα των μεταλλευτικών διεργασιών (σκωρίες).
Στόχος μας είναι η δημιουργία ενός υψώματος, που να συνεχίζει το φυσικό ανάγλυφο του
υπάρχοντος λόφου της περιοχής και να αποτελεί φυσική προέκταση του ανάγλυφου
του βυθού, καθώς και να δημιουργεί μια, προστατευμένη αγκαλιά για της λιμενικές
εγκαταστάσεις.
Διάβρωση: H ρηγμάτωση του λόφου
Η δεύτερη μορφή της θάλασσας, εκτός από την ήρεμη που
αναλύσαμε, είναι εκείνη που λογοτεχνικά ονομάζεται ανταριασμένη και έχει, θα μπορούσαμε να πούμε, τη δυνατότατα να
επιβάλλει στη στεριά τους δικούς της κανόνες. Η επίδραση που έχει στο ανάγλυφο
είναι απόλυτη, προκαλώντας την διάβρωση.
Πραγματοποιούμε μία σχισμή, με στόχο τη δημιουργία ενός
φυσικού κατεβάσματος στο όποιο τοποθετούνται οι λιμενικές εγκαταστάσεις. Η
ρηγμάτωση καθοδηγεί τη ροή των επιβατών σε μία προκαθορισμένη πορεία, όμοια με
αυτή του δέλτα ενός ποταμού. Η δημιουργία αλλεπάλληλων τομών στο έδαφος
αυξανόμενου εύρους καθορίζει την πορεία του επιβατικού κοινού από το επίπεδο
του δρόμου προς την πλατφόρμα επιβίβασης. Η διεύρυνση του πλάτους της κάτοψης
κατευθύνει το βλέμμα των επισκεπτών στο νερό, ενώ κατά την αντίστροφη πορεία
καδράρει τα ερείπια των αποθηκών της γαλλικής μεταλλευτικής εταιρείας. Η τομή
έρχεται σε συσχετισμό με το βάραθρο του σπηλαίου Χάος, στο ένα όριό της προκαλεί την αίσθηση του
ιλίγγου, ενώ στο άλλο, το ομαλό κατέβασμα ενοποιεί το τοπίο με το ανθρωπογενές
περιβάλλον. Ο λόφος λειτουργεί ενοποιητικά μεταξύ των δύο λειτουργιών
διατηρώντας, όμως, διαφορετικές ποιότητες ανάλογα με το όριο που έρχεται σε
επαφή.
Συνθετικές αρχές
Η συνθετική χάραξη
εκφράζεται με δύο πορείες, μια ελικοειδής και μία τεθλασμένη που
αγκαλιάζουν την γεωμετρία του εδάφους και ταυτίζονται αντίστοιχα με την πορεία
αναψυχής και την πορεία των λειτουργιών του λιμένα.
Η ελικοειδής πορεία πραγματοποιείται στο όριο του υδάτινου
στοιχείου αποτελώντας μία ελεύθερη περιδιάβαση που αποκαλύπτει σταδιακά
παράκτιες διαμορφώσεις.
Η τεθλασμένη πορεία πραγματοποιείται εντός της ρηγμάτωσης
και μορφώνει ένα πλέγμα κινήσεων. Η κύρια πορεία διακλαδίζεται σε τρεις επιμέρους παράλληλες,
- της κυκλοφορίας των μέσων μεταφοράς.
- της ταχείας πρόσβασης των επιβατών στο λιμάνι
- της περιδιάβασης στις λιμενικές εγκαταστάσεις.
Κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης από την είσοδο στην
πλατφόρμα επιβίβασης ο επισκέπτης συναντά μία αλληλουχία δράσεων συνυφασμένη με
την ιστορικότητα και το χαρακτήρα του τόπου.
Η γεφύρωση του ρήγματος πραγματοποιείται με τους δομημένους
κτιριακούς όγκους τοποθετημένους είτε στο ενδιάμεσο, είτε σε αιώρηση με
υπερκάλυψη, είτε σε επαφή, είτε σε απομάκρυνση από το ανάγλυφο. Η φύση εισχωρεί
στο δομημένο περιβάλλον, το πλήρες και το κενό εναλλάσσονται. Στην ποικιλία
αυτή των ογκολογικών εναλλαγών συμβάλλει η πληθώρα πλευρικών κτισμάτων και
βοηθητικών χώρων και κινήσεων.
Οι κτιριακοί όγκοι συντίθενται από αναδιπλώσεις ανεπίχριστου
σκυροδέματος που γεννιούνται από το έδαφος. Η πλήρωση των όψεων και η μόρφωση
των ανοιγμάτων αποτελούν βασικά μορφολογικά στοιχεία καθώς γίνονται σε
υποχώρηση, τονίζοντας το κέλυφος. Η διαπερατότητα των κτιρίων και η
διαμπερότητα των όψεων συμβάλλουν στην απρόσκοπτη θέαση της προβλήτας. Ο
σκιασμός εξασφαλίζεται από το ανάγλυφο και τον ίδιο τον κτιριακό όγκο σε
συνδυασμό με καθετές περσίδες. Οι λειτουργίες καθίστανται «αόρατες» από την
πόλη λόγω του ανάγλυφου. Γίνεται προσπάθεια για μια επέμβαση στην κλίμακα του
ανθρώπου και με γνώμονα την υλικότητα και το πνεύμα του τόπου.
Το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο μορφώθηκε σε συσχετισμό με τα
στοιχεία του τόπου. Οι πέτρινες κατασκευές, το χώμα της λαυρεωτικής γης, η
οργιάζουσα φύση, οι σχηματισμοί του νερού, οι στοές των αρχαίων μεταλλείων με
τις εξάρσεις και τις υποχωρήσεις τους, η γαλλική σκάλα φόρτωσης, οι
αναλημματικοί τοίχοι, η σκληρή αρχιτεκτονική της σύγχρονης πόλης του Λαυρίου
και ο δισδιάστατος χαρακτήρας της υπάρχουσας πλατφόρμας του λιμένα αποτελούν
τις γενεσιουργές δυνάμεις της σύνθεσης. Η ανάλυση και η εκ νέου ερμηνεία των
μοναδικών χαρακτηριστικών ενός αυτοτελούς τόπου με ιδιάζουσα χαρακτηριστικά
αποτέλεσε πρόκληση.
