Διπλωματική εργασία: [37˚ 44’, 23˚ 25’] Ανάπλαση του
παραθαλάσσιου μετώπου του λιμανιού της Αίγινας
Φοιτήτρια: Πέππα Δήμητρα
Επιβλέπων: Micocci Fabiano
Σχολή: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2020
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τι πιο ζωντανό για μια πόλη από κόσμο να περπατάει, να κάθεται, να παίζει,
να ζει (σ)τον αστικό ιστό; Ακόμα κι όταν οι δραστηριότητες αυτές αφορούν τον
παραθαλάσσιο ιστό, τα δεδομένα είναι παρόμοια. Όταν όμως αυτός είναι
ακατάλληλος να προσφέρει τέτοιες δραστηριότητες, τα δεδομένα αυτά εκλείπουν και
ο εκάστοτε χώρος μπορεί να οδηγηθεί στην παρακμή.
Η παρούσα μελέτη έρχεται να παρουσιάσει τρόπους ενεργοποίησης ενός κομβικού
τουριστικού τριγώνου με μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον. Σύνδεση, ένωση και
ενεργοποίηση είναι οι λέξεις κλειδιά της σχεδιαστικής διαδικασίας. Προσδίδονται
χρήσεις που αφορούν τόσο τους τουρίστες, όσο και τους κατοίκους του νησιού,
δημιουργώντας μια υγιή και εποικοδομητική συνύπαρξη.
Δίνεται έμφαση στην πορεία από το εμπορικό παραλιακό μέτωπο προς το πιο
πολιτιστικό, που είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Κολώνας, ενώ επανασχεδιάζεται
και η πλατεία που βρίσκεται πλησίον. Τοποθετούνται εκ νέου τρία κτίρια. Δύο στο
λιμάνι εκ των οποίων το ένα εξυπηρετεί την ακτοπλοΐα και παρέχει πληροφορίες
τουριστικού ενδιαφέροντος, ενώ το άλλο
αποτελεί έναν εκθεσιακό χώρο. Το τρίτο κτίριο βρίσκεται στην πλατεία και
εξυπηρετεί τα ΚΤΕΛ Αίγινας.
Ταυτόχρονα, λαμβάνονται υπόψιν περιβαλλοντικά στοιχεία και εφαρμόζονται
βιοκλιματική κριτήρια, βελτιώνοντας, έτσι, το μικροκλίμα της περιοχής και όχι
μόνο.
Ύστερα από μια ανάλυση της ιστορίας της Αίγινας, της ιδιομορφίας της
περιοχής, αλλά και προσωπικών βιωμάτων και εμπειριών, παρουσιάζεται σε αυτήν
την διπλωματική εργασία η μελέτη για την ενεργοποίηση και αναβάθμιση της
περιοχής του παραλιακού μετώπου του λιμανιού της Αίγινας
ΑΝΑΛΥΣΗ
Βασικός
σκοπός και πυρήνας της διπλωματικής αυτής εργασίας υπήρξε η ένωση τριών
σημείων-κόμβων: του λιμενοβραχίονα, της πλατείας και του αρχαιολογικού χώρου,
τα οποία και δημιουργούν ένα νοητό τρίγωνο, καθώς πιστεύεται πως οι χώροι αυτοί
είναι υποβαθμισμένοι και χρήζουν επανασημασιοδότησης, επαναπροσδιορισμού και
επανασχεδιασμού.
Λόγω
της μεγάλης ιστορικής σημασίας του νησιού, δεν θα μπορούσε να λείπει το
στοιχείο αυτό από τον σχεδιασμό. Μια διαδρομή που οδηγεί τον διαβάτη από το λιμάνι
προς τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας, κάνει πιο ορατή την ύπαρξη και την
σημασία του, που συχνά παραμένει στο περιθώριο, ιδιαίτερα την νύχτα. Έτσι,
είναι πιο εύκολη η πρόσβαση τόσο για τους τουρίστες που φτάνουν στο λιμάνι, όσο
και για τους κατοίκους του νησιού, που συχνά αμελούν την ύπαρξη και την σημασία
του.
Η
ιστορία όμως διαφαίνεται και στον ίδιο τον σχεδιασμό, αφού «διαγράφεται» στο
έδαφος ο παλαιός σχηματισμός του λιμένα, ανακαλώντας στους κατοίκους έναν
περίπατο που γινόταν παλιά, πριν κατασκευαστεί το νέο επιβατικό λιμάνι. Άλλο
ένα σημείο που γίνεται αναφορά στην ιστορία, είναι η μορφή του «περιπάτου» που
οδηγεί στον χώρο της «Κολώνας», η οποία παραπέμπει στην ακτογραμμή που υπήρχε
πριν φτιαχτεί το νέο λιμάνι.
Είναι σημαντικό, τέλος, να τονιστεί πως υπάρχει τουριστική κίνηση στο νησί
όλες τις εποχές του χρόνου, αν και σαφώς μεγαλύτερη κατά τους θερινούς μήνες.
Για τον λόγο αυτό, ο σχεδιασμός επικεντρώνεται στην περίοδο αυτή, χωρίς να
αποκλείει την χειμερινή περίοδο, κατά την οποία μεγαλύτερη σημασία δίνεται στον
μόνιμο κάτοικο και στις ανάγκες αυτού.
Οι κτιριακές μονάδες που τοποθετούνται στην πλατεία και στο λιμάνι,
συνομιλούν αρχιτεκτονικά και προγραμματικά με τον περιβάλλοντα χώρο τους. Στο
λιμάνι, τοποθετείται ένα κτίριο-στέγαστρο για την εξυπηρέτηση αναγκών, όπως η
αγορά ακτοπλοϊκών εισιτηρίων, η ενημέρωση και πληροφόρηση τουριστών, αλλά και η
αναμονή σε φυλαγμένο από τις καιρικές συνθήκες χώρο. Επίσης, τοποθετείται, με
την ίδια αρχιτεκτονική λογική, ένας εκθεσιακός χώρος, μια ιδέα που πηγάζει από
την πληθώρα καλλιτεχνικής παρουσίας στο νησί και απευθύνεται τόσο στους
παροδικούς, όσο και στους μόνιμους κατοίκους, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθ’
όλη την διάρκεια του χρόνου και της ημέρας, δίνοντας, έτσι, ζωή στην περιοχή
και την νύχτα, που η ακτοπλοϊκή κίνηση σταματάει. Στην πλατεία, τοποθετείται
ένα κτίριο παρόμοιας λογικής, για την αγορά εισιτηρίων ΚΤΕΛ, αλλά και την
παραμονή σε πιο φυλαγμένο χώρο.
Υπάρχει εποχική διαφοροποίηση στην μορφολογία και των τριών αυτών κτιρίων,
καθώς τον χειμώνα μέσα στο στέγαστρο περικλείεται ένας γυάλινος κύβος που
προσφέρει προστασία και περιλαμβάνει ένα γκισέ εισιτηρίων και πληροφοριών,
τουαλέτας και καθίσματα, με το γυαλί να επιτρέπει την πανοραμική θέαση και είσοδο
από όλες τις πλευρές, ενώ το καλοκαίρι, οι γυάλινες αυτές προσόψεις μπορούν
τμηματικά να ανοίξουν, να αποκοπούν, ενισχύοντας, έτσι, τον φυσικό αερισμό και
δροσισμό του χώρου. Τα κτίρια-στέγαστρα αυτά στηρίζονται σε μεταλλικά
υποστυλώματα, με την καμπύλη πλάκα Ferrocement να φιλοξενεί τις χρήσεις αυτές.
Γενικά, τόσο στην πλατεία, όσο και στο λιμάνι και στον υπόλοιπο χώρο
μελέτης, επικρατεί η αντίθεση του οργανικού με το πιο ορθοκανονικό σχήμα,
συμβολίζοντας, έτσι, την συνύπαρξη της
φύσης με τον δομικό ιστό των ανθρωπίνων παρεμβάσεων. Στόχος εξ αρχής ήταν
περισσότερο η βελτίωση του υπάρχοντος σχεδιασμού με κινήσεις που δίνουν
ελευθερία στον χρήστη και δεν τον περιορίζουν σε συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Για τον λόγο αυτό και παραχωρούνται μεγάλες επιφάνειες στον διαβάτη ή στον
κάτοικο, τις οποίες αυτός μπορεί να χρησιμοποιήσει κατά βούληση. Για
παράδειγμα, σε έναν ελεύθερο από αστικό εξοπλισμό χώρο, μπορεί ένα παιδί να
παίξει, μια ομάδα να συγκεντρωθεί, μια εκδήλωση να πραγματοποιηθεί.
Έτσι, προτείνονται διάφορες χρήσεις του δημόσιου χώρου, χωρίς αυτές να
θεωρούνται αποκλειστικές, ούτε ως προς το είδος τους, ούτε ως προς την
χωροθέτησή τους, καθώς ανάλογα το σημείο και την εποχή, αυτές μπορούν να
αλλάζουν ή να είναι μόνιμες. Οι χρήσεις-συμβάντα που προτείνονται ενδεικτικά
είναι οι εξής: παραμονή, παιχνίδι, περίπατος, εκδηλώσεις, ενώ τα σκαλοπάτια
προς την θάλασσα δημιουργούν επιπλέον χώρο για στάση, ξεκούραση, συζήτηση και
θέαση προς τον Σαρωνικό Κόλπο, ένα ιδιαίτερο σημείο για την απόλαυση του
ηλιοβασιλέματος.
Κατά τον σχεδιασμό της ένωσης εμπορικού και πολιτιστικού μετώπου, στόχος
ήταν να δημιουργηθεί μια αέναη κίνηση, μια αναβάθμιση ενός παρηκμασμένου άξονα,
με την δημιουργία κάποιων διαπλατύνσεων στην πορεία αυτή που παραπέμπουν στον
κυματισμό της θάλασσας, προσφέροντας επιπλέον χώρος στάσης, ξεκούρασης, αλλά
και έναν τόπο συνάντησης και συμβάλλοντας στο να αποφευχθεί η έννοια της
κουραστικής διαδρομής, κατά την οποία ο πεζός μπορεί να διακρίνει το τέρμα της
διαδρομής, στην προκειμένη τον Αρχαιολογικό Χώρο, πριν ακόμη ξεκινήσει. Την
ένωση αυτήν τονίζει η διαφορετική υλικότητα στο έδαφος (άσφαλτος με οικολογικές
ιδιότητες) και η δεντροστοιχία από αρσενικές πλατανομουριές, ενώ η τελευταία
προσφέρει φυσικό δροσισμό και σκίαση και άρα καλύτερη μικροκλιματική και
μακροκλιματική θερμική άνεση τους θερινούς μήνες. Κατά την διάρκεια της
διαδρομής αυτής, ο διαβάτης συναντάει τους θερινούς μήνες τραπεζοκαθίσματα για
εξυπηρέτηση των υπαρχόντων εστιατορίων, με τα σκαλοπάτια στην θάλασσα να
δημιουργούν μια ευχάριστη θέση στάσης, δροσιάς και εμπειρίας για τους
λουόμενους και τους περιπατητές. Έτσι, το περπάτημα από και προς το εμπορικό
κέντρο παύει να είναι απλώς ένας τρόπος μετακίνησης και δίνει την ευκαιρία και
για άλλες δραστηριότητες και εμπειρίες. Με την ένωση αυτήν, παράλληλος στόχος
ήταν και η πρόσκληση του τουρίστα που φτάνει στο λιμάνι, ή ακόμα και του
μόνιμου κατοίκου, να επισκεφτεί τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας, μαθαίνοντας
για την ιδιαίτερη ιστορία του νησιού. Ταυτόχρονα, κατακόρυφες πορείες με
αφετηρία την πόλη και προορισμό το νερό, δημιουργούν νέες οπτικές, εξαλείφοντας
το σκληρό όριο μεταξύ πόλης και ακτογραμμής, που ακόμα και σε ένα νησί δύναται
να υπάρχει.
Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε και στην πρόταση για την χλωρίδα. Επιλέχθηκαν
δέντρα, θάμνοι και φυτά που μπορούν να ευδοκιμήσουν στην συγκεκριμένη περιοχή,
αναβαθμίζοντας, έτσι, την σχέση με την φύση και την βιοποικιλότητα. Επιλέχθηκε,
λοιπόν, η πλατανομουριά για την δεντροστοιχία της διαδρομής-ένωσης και η ελιά,
η χαρουπιά, η λεβάντα, το φασκόμηλο και το δεντρολίβανο για τα κυκλικά παρτέρια
που τοποθετούνται και περιβάλλονται από ένα κυκλικό κάθισμα.
Όσον αφορά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στο έδαφος, επιλέγεται το υλικό cool pavement, το
οποίο αντανακλά πολλή περισσότερη ακτινοβολία από μια κοινή ασφαλτόστρωση,
βελτιώνοντας, έτσι, την θερμική άνεση το καλοκαίρι. Αυτό που διαφοροποιείται
είναι το χρώμα, το οποίο είναι άλλο στο τμήμα του περιπάτου του λιμενοβραχίονα,
στην διαδρομή-ένωση εμπορικού και πολιτιστικού μετώπου, καθώς και στους
πεζοδρόμους γύρω από την πλατεία, αλλά και μέσα στα μονοπάτια αυτής. Για το
έδαφος της παιδικής χαράς επιλέγεται το καουτσούκ σε πορτοκαλί απόχρωση, ενώ
τέλος, επιλέγονται μεγάλες τσιμεντόπλακες 2x3 με
οικολογικό και πάλι υλικό για τους ανοιχτούς χώρους δραστηριοτήτων και το
τούβλο τμηματικά στα μονοπάτια της πλατείας.
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
Με αναβάθμιση ορισμένων σημείων, αλλά και με την ελευθερία κινήσεων και
λειτουργιών σε κάποια άλλα, ουσιαστικά ενθαρρύνεται η δυναμική της ζωής της
πόλης ως μια αυτοτροφοδοτούμενη διαδικασία, καθώς συνήθως οι άνθρωποι πάνω εκεί
που υπάρχουν άνθρωποι. Ο σχεδιασμός απευθύνεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες,
λαμβάνει υπόψιν ιδιαιτερότητες ανθρώπων (πχ ΑΜΕΑ) και αποσκοπεί σε μια
συνομιλία με την ανθρώπινη κλίμακα. Ο δημόσιος χώρος έρχεται να δημιουργήσει
εμπειρίες κοινωνικής συναναστροφής και συνομιλίας μόνιμων κατοίκων με τους
τουρίστες ή/και παραθεριστές.
Ακόμα κι όταν οι οπτικές και χωρικές συναντήσεις είναι υποχρεωτικές,
γίνονται πιο ευχάριστες όταν δεν περιβάλλονται από δυσκολίες, δύσμορφες
καταστάσεις και εγκαταλελειμμένες χωρικότητες. Πιστεύεται πως με
ανθρωποκεντρικό σχεδιασμό, με γνώμονα την ασφάλεια και την εμπειρία του χρήστη,
δεδομένα που προέκυψαν από το αρχικό στάδιο της ανάλυσης, προσωπικά βιώματα,
αλλά και τον σεβασμό στην ιδιομορφία της περιοχής και τις περιβαλλοντικές της
συνθήκες, επιτυγχάνεται η δημιουργία χώρων ζωής, με μεγαλύτερη συγκέντρωση
ανθρώπων, η πραγματοποίηση εκδηλώσεων, η σχέση με το ιστορικό παρελθόν, η μνημειακότητα
και άρα, η ενεργοποίηση και αναβάθμιση της περιοχής, που ήταν και ο βασικός
στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας.
