Διπλωματική εργασία: Από την σκιά στο φως | μια αφήγηση για την Μακρόνησο
Φοιτητική ομάδα:
Καλομοίρη Κωνσταντίνα Ελένη , Σοφικίτου Ειρήνη
Επιβλ. καθηγητές:
Γυφτόπουλος Σ. , Κλαμπατσέα Ε.
Σχολή: ΕΜΠ, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Χρονολογία:
14.10.2019
Η γνωριμία με το
νησί
Αντικείμενο έρευνας
της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτέλεσε το νησί της Μακρονήσου και η βαριά
ιστορία του, με αποτέλεσμα την συστηματική μελέτη τους για την ιστορική
ανάδειξη του τόπου.
Το ανάγλυφο της
Μακρονήσου διαφέρει εκατέρωθεν της κεντρικής κορυφογραμμής που την διατρέχει
παράλληλα στον άξονα Βορρά-Νότου. Η δυτική πλευρά έχει ομαλές κλίσεις (10-30%)
σε αντίθεση με τις έντονες κλίσεις της ανατολικής πλευράς που ξεπερνούν το 60%
και είναι εκεί όπου εντοπίζονται ορισμένες φωλιές πουλιών. Περιμετρικά του
νησιού τα παράλια είναι απόκρημνα και δύσκολα προσπελάσιμα, με μοναδική
εξαίρεση την σύγχρονα διαμορφωμένη προβλήτα στο μέσον της Δυτικής πλευράς.
Γενικά πρόκειται για
ένα άνυδρο και άγονο νησί με αραιή θαμνώδη βλάστηση και ελάχιστες πευκόφυτες
περιοχές. Το υπέδαφος της Μακρονήσου αποτελεί μέρος της Αττικοκυκλαδικής μάζας
με εναλλασσόμενα στρώματα σχιστόλιθων, ασβεστόλιθων, μαρμάρου και κοιτάσματα οξειδωμένων
μεταλλευμάτων.
Ιστορικές τομές στο
χρόνο
Κάνοντας μια
ιστορική αναδρομή, εντοπίζονται στο νησί προϊστορικά ίχνη κτισμάτων στην
περιοχή του Αγίου Γεωργίου καθώς και προϊστορικοί τάφοι στο νότιο τμήμα του. Η
πρωτοκυκλαδική περίοδος άφησε έναν οικισμό στη τοποθεσία Λιονάρι, κοντά στο Β’
τάγμα καθώς και έχουν ανακαλυφθεί όστρακα και εργαλεία οψιδιανού στο δυτικό
τμήμα του.
Σημαντικές τομές
στην ιστορία του νησιού, αποτελεί η δημιουργία των καταυλισμών στο νησί που
φιλοξένησαν πρόσφυγες του Ευξείνου Πόντου και 4.000 πρόσφυγες της Μικρασιατικής
καταστροφής. Οι συνθήκες που βίωσαν στον νησί προκονόμησαν τα βασανιστήρια που
διαδέχθηκαν οι στρατιώτες κατά τον Εμφύλιο πόλεμο όπου και λειτούργησε ως τόπος
εξορίας.
Το 1947
κατασκευάζονται τα Α’, Β’ και Γ’ τάγματα σκαπανέων στο νησί και ανοίγουν οι
στρατιωτικές φυλακές στο νότιο τμήμα του.
Το 1948 δημιουργείται το Δ’ τάγμα πολιτικών εξορίστων και
πραγματοποιείται η Μεγάλη Σφαγή στο Α’ τάγμα, ένα γεγονός που παίζει καταλυτικό
ρόλο στην αντίστροφη μέτρηση λειτουργίας του τόπου εξορίας. Το 1949
δημιουργείται το νοσοκομείο και μετονομάζονται τα τάγματα σε ‘Τάγματα οπλιτών”,
ενώ πέντε χρόνια μετά κλείνουν οριστικά όλα τα τάγματα. Το 1960 κλείνουν οι
στρατιωτικές φυλακές και το 1962 ερημώνει το νησί.
Το 1981 ξεκινάει ένα
έντονο ενδιαφέρον για την ιστορία που έχει διανύσει και ξεκινάνε να λαμβάνουν
χώρα εκδηλώσεις και συναυλίες.
Η κατάσταση
Η
κατάσταση που πραγματικά επικρατούσε στην Μακρόνησο και η εικόνα που
προβαλλόταν γι’ αυτήν στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο είναι πλήρως αντικρουόμενες.
Σε μεγάλη αντίθεση έρχονται αφενός οι συνθήκες διαβίωσης των εξορίστων στο νησί
με τα βαριά σωματικά και ψυχολογικά βασανιστήρια στα οποία υπόκειντο και
αφετέρου η προβολή της Μακρονήσου ως ένα σπουδαίο αναμορφωτήριο ανθρώπων με
επικίνδυνες πεποιθήσεις και ιδεολογίες, που σκοπός της λειτουργίας του ήταν η
κάθαρση αυτών και προστασία του Έθνους.
Πυρήνες
ενδιαφέροντος
Πιο συγκεκριμένα το
νησί αποτελείται από έξι πυρήνες ενδιαφέροντος, τα Α’, Β’, Γ’ τάγματα
στρατιωτών και το Δ’ τάγμα πολιτικών εξορίστων, καθώς και τη περιοχή του
νοσοκομείου και τις στρατιωτικές φυλακές.
Βιωματικά γεγονότα
Βασικές περιοχές που
παίξανε σημαντικό ρόλο για το κάθε τάγμα και είναι αυτές τις οποίες λάβαμε
υπόψη μας για τη δημιουργία του masterplan και το σχεδιασμό των ιστορικών
διάδρομων εσωτερικά του κάθε τάγματος.
Το λιμάνι, ήταν το σημείο
άφιξης στο νησί που συνοδευόταν από βάρβαρη υποδοχή με ξυλοδαρμούς από τους
αξιωματικούς και μεταφορά των αιμόφυρτων εξορίστων στα ανακριτικά γραφεία των
ανωτέρων ή στις σκηνές τους. Αυτό που βιώνανε στην είσοδο του νησιού ήταν μια
προ οικονομία για την μετέπειτα θητεία τους στο νησί.
Οι χαράδρες, που
αποτελούν βασικό γεωμορφολογικό στοιχείο του νησιού, αποτελούσαν περιοχές κυρίως
βασανιστηρίων, όπως εικονικές εκτελέσεις και απομονώσεις, αλλά και περιοχές του
καθημερινού μαρτυρίου που ήταν η καταναγκαστική εξόρυξη πετρώματος με τα χέρια
και το κουβάλημα της ως τη θάλασσα.
Οι περιοχές
απομόνωσης, αφορούσαν κυρίως συρμάτινους κλωβούς και πασσάλους. Οι εξόριστοι
δένονταν στους πασσάλους όρθιοι κρατώντας μία πολύ βαριά πέτρα, για πολλές
μέρες κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες, ενώ στους συρμάτινους κλωβούς όπου
το σύρμα έφτανε στα 1.20 μέτρα ύψος, τους τοποθετούσαν σε μεγάλες ομάδες με
αποτέλεσμα να τραυματίζονται καθώς δεν μπορούσαν να κουνηθούν.
Το θέατρο, αποτελούσε
σημείο αντίστιξης για τους εξόριστους,καθώς αφενός ήταν το μοναδικό στοιχείο
ξεγνοιασιάς λόγω των θεατρικών παραστάσεων που ανέβαζαν οι ίδιοι στρατιώτες και
των παραστάσεων που διοργανώνονταν μόνο για το βασιλιά ή για αξιωματικούς, αλλά
ταυτόχρονα ήταν και ο τόπος που έγινε η μεγάλη σφαγή στο Α’ τάγμα.
MasterPlan
Στόχος της
διπλωματικής μας εργασίας είναι η γενικότερη ανάδειξη του νησιού σε κάθε
κατεύθυνση που εμείς κρίναμε ότι το ίδιο απαιτεί. Αυτό αναλύεται μέσα από τις
δίκες μας παρεμβάσεις σε δύο κατηγορίες.Η πρώτη αφορά μια βασική διαδρομή που
συνδέει τις περιοχές ενδιαφέροντος στην ολότητα τους, και τον σχεδιασμό
εσωτερικών διαδρομών σε κάθε τάγμα ιστορικού και φυσιολατρικού ενδιαφέροντος. Η
δεύτερη κατηγορία είναι η έξαρση της κύριας διαδρομής, στο λιμάνι εισόδου του
νησιού και αφορά ένα κέντρο έρευνας και ιστορίας.
Θέλοντας να
αναδείξουμε το ιστορικό τοπίο του νησιού, βασικός μας στόχος ήταν να
αντιμετωπίσουμε τα τάγματα ως ιστορικούς τόπους χωρίς να τους αλλοιώσουμε και
να επέμβουμε ουσιαστικά σε αυτούς. Σχεδιάσαμε ένα δίκτυο διαδρομών που ενώνει
τις περιοχές ενδιαφέροντος μεταξύ τους, με βάση σημαντικά στοιχεία που τις
χαρακτηρίζουν, τα οποία είναι ιστορικά, αρχιτεκτονικά, πολεοδομικά και
γεωμορφολογία, καθώς επίσης και με βάση την χρονολογική σειρά που τα διέπουν.
Ως βασική είσοδος
στο νησί προτείνεται μια νέα μικρή ξύλινη προβλήτα τοποθετημένη σε μια απόληξη
χαράδρας κοντά στο Β’ τάγμα, το οποίο υπήρξε ιστορικά το 1ο λιμάνι άφιξης στο
νησί. Στα υπόλοιπα τάγματα αναδιαμορφώνονται οι προϋπάρχουσες προβλήτες στα
λιμάνια τους,με ξύλο όπως παλιά, και τοποθετείται μεταλλική πινακίδα στο κάθε
χώρο από αυτά ενημερώνοντας τον επισκέπτη για τη βασική πορεία που προτείνεται
καθώς και τις δευτερεύουσες εσωτερικά του κάθε τάγματος αλλά και γενικότερες
πληροφορίες για το νησί. Για τη διαδρομή, προτείνονται τρόποι μετακίνησης είτε
από ξηράς με υφιστάμενο χωματόδρομο ήπιας κλίσης και με δυνατότητα ενοικίασης
ποδηλάτων από το νησί, είτε από θαλάσσης με ξύλινα καΐκια μέγιστης
χωρητικότητας 20 ατόμων.
Συγκεκριμένα, ο
επισκέπτης έρχεται από το Λαύριο στη νέα είσοδο του νησιού και κατευθύνεται από
ξηράς στο Β’ τάγμα, όπου περιηγείται στην ειδικά σχεδιασμένη εσωτερική διαδρομή.
Από κει προτείνεται να πάει μέσω θαλάσσης στο Α’ τάγμα, όπου θα ακολουθήσει μια
παρόμοια διαδρομή η οποία περιλαμβάνει και το ΕΣΑΓ. Έπειτα από ξηράς
κατευθύνεται στο Νοσοκομείο και συνεχίζει για να επισκεφθεί το Γ’ τάγμα και να
περιηγηθεί σε αυτό. Τέλος φτάνει στο νοτιότερο τμήμα του νησιού και τις
στρατιωτικές φυλακές Αθηνών, και μέσω θαλάσσης καταλήγει στο Δ’ τάγμα, το οποίο
είναι και το τελευταίο που κατασκευάσθηκε. Από αυτό κανείς επιστρέφει στο
σημείο αφετηρίας μέσω της κεντρικής χερσαίας διαδρομής.
Ωστόσο, στον
επισκέπτη δίνεται η δυνατότητα να ακολουθήσει οποιαδήποτε διαδρομή επιθυμεί ο
ίδιος,κατευθυνόμενος από τις βιωματικές του αναφορές.
Βιωματικές διαδρομές
/ τάγμα
Σε συνέχεια της
σχεδιαστικής μας προσέγγισης στο νησί, μετά τις επισκέψεις μας σε αυτό,
εστιάζουμε στο Α’ και στο Β’ τάγμα και
στον ενδιάμεσο χώρο τους, όπου βρίσκεται η κτιριακή παρέμβαση μας. Πιο
συγκεκριμένα στο κάθε τάγμα εντοπίζονται τα κτίσματα, αναγνωρίζονται οι χρήσεις
τους (μέσα από απομνημονεύματα, βιβλιογραφία, καταγραφές, σκίτσα και μαρτυρίες)
και αποτυπώνεται η κατάσταση του κάθε κτηρίου καθώς είναι εκείνη που θα μας
δώσει σημαντικά στοιχεία για την αναγνώριση του χαρακτήρα του κάθε τάγματος. Σε
επόμενο βήμα ανάλυσης, το κάθε τάγμα
αναλύεται σε γενικές κατηγορίες μελέτης (αρχιτεκτονικά, κλπ.) και
εντοπίζονται τα στοιχεία που αναδεικνύονται και χρησιμοποιούνται στον σχεδιασμό
των εσωτερικών διαδρομών.
Μιλώντας για τα
μεθοδολογικά μας εργαλεία, εντοπίζουμε τις περιοχές ενδιαφέροντος που
αναφέρθηκαν νωρίτερα σε κάθε τάγμα. Μέσα σε αυτές υπάρχουν τα καθοριζόμενα από
εμάς τοπόσημα, τα οποία και αποτελούν στοιχεία αναγνώρισης του κάθε τάγματος
καθώς ο επισκέπτης μπορεί να τα ανασύρει από την μνήμη του και να το ανάγει στο
κάθε τάγμα. Έπειτα δημιουργούνται κόμβοι, οι οποίοι διαθέτουν τα infopoints, τα
οποία τοποθετούνται στην αρχή της διαδρομής, τα σημεία στάσης που προσφέρουν
θέαση ή φέρουν κάποιο βίωμα του παρελθόντος και τα φυλάκια τα οποία διατίθενται
για την παρατήρηση της πανίδας και χλωρίδας του νησιού. Όλα αυτά περικλείονται
σε όρια τα οποία είναι είτε φυσικά, όπως οι χαράδρες είτε αποτυπώματα παλαιών
αρχιτεκτονικών τοιχίων. Τέλος, οι διαδρομές διακρίνονται,στην κύρια που είναι
ιστορική διαδρομή, η κατεύθυνση της οποίας ορίζεται από σημεία ένδειξης τοποθετημένα
στο έδαφος, τις δευτερεύουσες διαδρομές που υποστηρίζουν την κύρια και ο κάθε
επισκέπτης μπορεί να τις ακολουθήσει ελεύθερα σύμφωνα με τα προσωπικά του
βιώματα, και την φυσιολατρική που διασχίζει δύσβατα σημεία.
Το Β’ τάγμα
αναλύεται από μια κυκλική διαδρομή η οποία περνάει από τα εξής διαδοχικά
σημεία: έπαρση σημαίας ως τοπόσημο και σημείο στάσης και θέασης προς το Α’
τάγμα, σκηνές στρατιωτών, αποκατεστημένο κουρείο, γραφεία διοίκησης, άγαλμα
νίκης και θέαση, βίλα διοικητή και αναρρωτήριο, λόχος ασφάλειας και θέαση,
απομονώσεις και σημαντικό σημείο στάσης καθώς δεν υπήρχε πουθενά αλλού, θέατρο,
βοηθητικά κτίσματα και ξενώνες, σημείο συγκέντρωσης και εκκλησία, λιμάνι και
λιοντάρι.
Το Α’ τάγμα ξεκινάει
από το λιμάνι όπου υπάρχει θέαση προς το Γ΄ τάγμα, infopoint, σκηνές ανδρών και
πύλες, μνημείο ΠΕΚΑΜ, αποκατεστημένοι αρτοκλίβανοι, έπαρση σημαίας και ηρώο,
θέατρο, βίλα διοικητή, λόχος ασφάλειας, εκκλησιά, τρελάδικο, γυναίκες, θέατρο.
Μέσα από την
πολεοδομική οργάνωση του Α’ και Β’ τάγματος, λαμβάνουμε τα στοιχεία για την
σύνθεση μας. Τοποθετούμε την παρέμβαση πάνω στον άξονα μιας ήπιας χαράδρας, που
έχει αναφορά στο ορθοκανονικό σύστημα κίνησης του Α’ τάγματος και διαθέτει τις
δύο κύριες μπάρες λειτουργιών. Ο δευτερεύων άξονας λειτουργίας διαμορφώνεται
σύμφωνα με την κατεύθυνση των σκηνών του Β’ τάγματος.
Συνθετική χειρονομία
Προχωρώντας λοιπόν
στην σύνθεση του κτιριακού συγκροτήματος, εντοπίζουμε τις βασικές χειρονομίες
που το διέπουν. Η χωρική τοποθέτηση αυτού γίνεται αμφιθεατρικά, εκατέρωθεν του
άξονα μίας φυσικής ήπιας χαράδρας πλησίον του Β’ ΕΤΟ (νοτιότερα του) και βορειότερα
του Α’ ΕΤΟ. Το υπόβαθρο, που αποτέλεσε τον κανόνα του σχεδιασμού, γεννάται μέσα
από τα δυο σχετιζόμενα στρατόπεδα. Αφενός οι μονάδες σχεδιασμού προκύπτουν από
την επανάληψη των αναλογιών και των διαστάσεων των βάσεων των στρατιωτικών
σκηνών του Β’ τάγματος και αφετέρου η χωροταξική οργάνωση του συγκροτήματος
ακολουθεί την ορθοκανονικότητα του Α’ τάγματος προσαρμοσμένη στο φυσικό
ανάγλυφο της περιοχής παρέμβασης.
Αναλυτικά, πρόκειται
για έξι (6) ανεξάρτητους κτιριακούς όγκους που οι λειτουργίες τους
διαχωρίζονται σε δημόσιους και ιδιωτικούς, κλιμακωτά, από τον υπάρχοντα
χωμάτινο δρόμο προς την κορυφή της πλαγιάς. Ο επισκέπτης ξεκινώντας να
κατευθύνεται από το νέο λιμάνι εισόδου στο νησί, μέσω ενός διαμορφωμένου
υπαίθριου μεταλλικού κλιμακοστασίου φτάνει στο ανώτερο επίπεδο μιας κεκλιμένης
γέφυρας. Η γέφυρα βρίσκεται πάνω στον άξονα της χαράδρας και ακολουθεί την
κλίση του φυσικού εδάφους.
Οι κτιριακοί όγκοι
αποτελούνται από την υποδοχή, το καφέ-εστιατόριο και τα διοικητικά γραφεία, το
βιωματικό μουσείο, τον χώρο περιοδικών εκθέσεων και το αμφιθέατρο, την
βιβλιοθήκη και τα φυσιολατρικά εργαστήρια και τέλος το κέντρο έρευνας των
αρχαιολόγων που περιλαμβάνει εργαστήρια, αποθήκες και ξενώνες.Όλοι μεταξύ τους
συνδέονται αφενός μέσω της κεντρικής διαδρομής που βρίσκεται πάνω στον άξονα
της χαράδρας και σε προέκταση της γέφυρας και αφετέρου μέσω δευτερευόντων
οριζόντιων και κατακόρυφων κινήσεων. Η κεντρική διαδρομή διαπερνά εγκάρσια τους
κτιριακούς όγκους του βιωματικού μουσείου και του κέντρου έρευνας,
δημιουργώντας κόμβους ενημέρωσης στα σημεία τομής τους.
Σε κάθε περίπτωση,
βασικός στόχος και πρόκληση για τον σχεδιασμό της πρότασής μας, αποτέλεσε τόσο
η ανάδειξη της ιστορίας και του βιώματος της Μακρονήσου, όσο και η ομαλή ένταξη
της εκάστοτε χειρονομίας μας στο φυσικό περιβάλλον του νησιού. Το δεύτερο
επιτυγχάνεται με την δημιουργία υπόσκαφων χώρων σε κάθε κτιριακό όγκο και με
τον συνδυασμό του αδρού οπλισμένου σκυροδέματος με δομικά υλικά που γεννούνται
από τον τόπο όπως είναι η πέτρα, το κορτέν και το κουρασάνι. Τα κτίρια
αντιλαμβάνονται ως οριζόντιες τομές πάνω στο έδαφος που ανασηκώνεται για να
φιλοξενήσει λειτουργίες. Τα δώματά τους καλύπτονται στις αποχρώσεις και την υφή
του περιβάλλοντα χώρου ώστε να γίνουν ένα με το τοπίο.
Βιωματικό Μουσείο
Βασική ιδέα πίσω από
το εγχείρημα είναι η διαχείριση της συλλογικής μνήμης και η πρόσληψη της
ιστορίας από τις νεότερες γενιές, οι οποίες έχουν απόσταση - τόσο χρονική όσο
και συναισθηματική - από τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα. Το πώς θα προχωρήσει η
ιδέα από τη θεωρία στην πράξη αποτέλεσε βασικό ζητούμενο της έρευνας και του
σχεδιασμού μας.
Ο τρόπος με τον
οποίο μπορεί να γίνει βιωματικός ο χώρος είναι καταρχήν από τα μέσα που θα
χρησιμοποιηθούν, και στη συγκεκριμένη περίπτωση οι ίδιες οι αίθουσες μεταφέρουν
την αίσθηση των γεγονότων, περιβαλλοντικών συνθηκών, ανθρώπινων ιστοριών,
συμβάντων με σημαντικό στοιχείο ότι η ‘έκθεση’ αυτή τοποθετείται στον πραγματικό χώρο που διαδραματίστηκαν τα
γεγονότα, στο ίδιο το νησί. Η κάθε αίθουσα αφηγείται τμήματα της ιστορίας του
νησιού, διαχωρίζοντας τες σε εκθεματικές και βιωματικές.
Το βιωματικό μουσείο
της Μακρονήσου, σχεδιάστηκε με στόχο να αναφερθεί σε όλες τις ανθρώπινες
αισθήσεις, που είναι η όραση, η ακοή, ακόμη και η αφή και η οσμή και να κάνει
αυτή την εμπειρία αξέχαστη, όπως είναι ο σκοπός των σημερινών μουσείων, δηλαδή
να προσφέρει γνώση και ταυτόχρονα εμπειρία, η οποία προκαλεί τη σκέψη,
δημιουργεί ερεθίσματα και μεταφέρει μηνύματα, τα οποία έχουν παρουσιαστεί με
τον πιο εύληπτο, παραστατικό και πρωτότυπο τρόπο.
Η βασική δομή του
αποτελείται από την εναλλαγή δύο κατηγοριών αιθουσών, τις χαρακτηριζόμενες
εκθεματικές που διαθέτουν υλικό προς έρευνα και αφορά τις ιστορικές φάσεις του
νησιού που είναι σημαντικό μελλοντικά να διερευνηθούν, καθώς και βιωματικές
αίθουσες, οι οποίες παράγουν συναισθήματα που έχουν εντοπιστεί μέσα από την βαθιά
βιωματική ιστορία της Μακρονήσου και των γεγονότων που την διέπουν, και
εκφράζονται μέσα από την υλικότητα της αναδιάρθρωση της καθεμίας ανάλογα το
θεματικό τους υπόβαθρο.
_____________________________________________________________________________
Introduction with the island
The subject of this thesis project was the research of
the island of Macronisos and its heavy history, resulting in a systematic study
of the historical show up of the place.
The ground of Macronisos differs on either side of the
central ridge running parallel to the north-south axis. The west side has
smooth slopes (10-30%) as opposed to the sharp east slopes exceeding 60% where
some bird nests are found. Perimetrically and on the outskirts of the island,
the beaches are steep and difficult to access with the only exception of the
new-built concrete platform in the middle of the West side.
It is generally a dry and barren island with sparse
bushy vegetation and few pine areas. The Makronisos underground is part of the
Atticocycladic mass with alternating layers of slate, limestone, marble and
oxidized ore deposits.
Historical
cuts in time
Making a
historical overview, there are found prehistoric traces of buildings in the
area of Agios Georgios as well as prehistoric tombs in its southern part of
the island. The Early Cycladic period left a settlement at the site of Lionari,
near the Second Military Battalion, and in the western part of the island have
been discovered shells/scallops and obsidian tools.
Significant
breakthroughs in the island's history are the creation of camps on the island
that hosted Black Sea refugees and 4,000 refugees from the Asia Minor disaster.
The conditions they experienced on the island, foreshadowed the way to the
torture of successor soldiers during the Civil War where it served as a place
of exile.
In 1947, the
1st, 2nd and 3rd Battalions were built on the island and military prisons
started operating in the south. In 1948 the 4th Battalion of Political Exiles
is created and the Great Slaughter takes place in the 1st Battalion, a fact
that plays a catalytic role in the countdown of the exile. In 1949, the
hospital was created and the battalions were renamed to "Armored
Battalions". Five years later all battalions were permanently closed. In
1960 military prisons closed and in 1962 the island was deserted.
In 1981,
there is a strong interest in the history that has passed and events and
concerts start to take place.
The situation
The situation that really prevailed in Makronisos and
the image that was projected on it in the rest of Greece is completely
contradictory. The living conditions and the severe physical and psychological
torture of the exiles on the island are in absolute contrast to the projection
of Makronisos as a major reformer of dangerous beliefs and ideologies designed
to protect and purify the Nation.
Core of
interest
More
specifically, the island consists of six cores of interest, the 1st, 2nd, 3rd
Battalions, and the 4th Battalion, as well as the hospital area and the
military prisons.
Experiential
events
Key areas
that have played an important role for each battalion are those that we have
taken into account in the creation of the master plan and the design of the
historical routes inside each battalion.
The port, a
point of arrival on the island and a barbarian welcome, with beatings by the
military officers and their transfer to the senior interrogation offices or
their tents. What they were experiencing at the entrance to the island was a
pre-economy in their subsequent term on the island.
The gorges,
which constitute a major geomorphologic element of the island, were areas of
torture, such as virtual executions, isolation, but also of the daily rock
mining with the hands and their carriage to the sea.
The areas of
isolation were mainly wire cages and piles. The exiles were tied upright on the
piles and seated holding a very heavy stone, for many days under adverse
weather conditions or they were placed in large groups in the wire cages where
the wire reached 1.20 meters height and were getting injured as they could not
move.
The
theaters, were a counterpoint between theatrical performances by the soldiers
themselves organized only for the king or officers and they were a unique
element of humor, but also a place were the great slaughter took place in the
1st battalion.
Master Plan
The aim of
our thesis project is to make a more general show up of the island in every direction
we consider it requires. This is analyzed through our interventions in two
categories. The first concerns a basic route that connects the areas of
interest in their entirety, and the design of internal routes in each battalion
of historical and naturalistic interest. The second category is the rise of the
main route to the port of entry on the island and concerns a research and
historical center.
In order to highlight the island's historical landscape, our main
aim was to treat the battalions as historic sites without altering them and
effectively intervening in them. We designed a network of routes that unite the
areas of interest between them, based on important features that characterize
them, which are historical, architectural, urban and geomorphologic, as well as
the chronological order that governs them.
As a main entrance to the island, a new small wooden pier is
proposed, located on a ridge terminus near B’ battalion, which has historically
been the 1st port of arrival on the island. The rest of the battalions are
remodeling the existing piers in their ports, with wood as they were before,
and a metal sign is placed in each space informing the visitor about the main
course proposed, as well as the secondary interiors of each battalion and of
course general information about the island. For the route, it is suggested to
travel either by land with an existing gentle slope road on the ground and by
bike rented from the island, or by sea with wooden boats with maximum capacity
of 20 persons.
Specifically, the visitor arrives from Lavrio at the new entrance
of the island and is guided by land to the Second Battalion, where he walks
according to the specially designed inland route. From there it is proposed to
go by sea to the A’ Battalion, followed by a similar route which includes the
ESAG. After dry land he heads to the Hospital and continues to visit and tour
the Third Battalion. Finally he reaches the southernmost part of the island and
the military prisons of Athens, and by sea ends up at D’ Battalion, which was
the last one built. From this one, he returns to the point of departure via the
central land route.
However, the visitor is given the opportunity to follow any route
he or she wishes, guided by his or her own experiences.
Experiential paths per battalion
Following our design approach to the island and after our visits
to the island, we focus on the 1st and 2nd Battalions and their intermediate
space, where our building intervention is located. More specifically in each
battalion the buildings are identified, their uses are recognized (through
memoirs, bibliographies, recordings, sketches and testimonies) and the state of
each building is imprinted as it is the one that will give us important clues
to the character of each battalion. In the next step of analysis, each
battalion is broken down into general categories of study (architectural, etc.)
and we identify the elements which are used in the planning of the internal
routes.
Speaking about our methodological tools, we identify the areas of
interest mentioned earlier in each battalion. Inside these there are the
landmarks that we define, which are identifying elements of each battalion as
the visitor can retrieve them from his memory and bring it to each battalion.
Nodes are then created which have info points placed at the beginning of the
route, staging points that have some experience of the past, and supervisors’
buildings that are available to observe the island's fauna and flora. All these
are enclosed in boundaries that are either natural such as gorges, or imprints
of old architectural walls. Finally, the routes are distinguished, on the main
which is a historical route, the direction of which is determined by landmarks,
the secondary routes that support the main and each visitor can follow them
freely according to their personal experiences, and routes in nature.
The 2nd Battalion is broken down by a circular route which passes
through the following successive points: flag-raising and a stand and point of
view to the 1st Battalion, soldiers' tents, restored barber shop,
administration offices, statue of victory and viewpoint, commander's villa and
little hospital, safety offices and viewpoint, isolation place and important
stopping point as there was nowhere else, theater, auxiliary buildings and
hostels, gathering point and church, harbor and lion sculpture.
The 1st Battalion starts from the port where there is a view to
the 3rd Battalion, info point, men's tents and gates, PEKAM monument, restored
aristocrats, flag raising and heroes monument, theater, commander’s villa,
safety offices, church, harbor, women theater.
Through the planning of the 1st and 2nd Battalions, we get the
details of our composition. We place the intervention on the axis of a gentle
gorge, referring to the orthodox regular A-drive system and featuring the two
main function bars. The secondary axis of operation is configured in the
direction of the B’ Battalion scenes.
Synthetic thesis
Moving on to the composition of the building complex, we identify
the key gestures that govern it. The spatial arrangement of this is done
amphitheatrically, on the axis of a natural gentle gorge near to the second
battalion (south of it) and north of the 1st battalion. The
background, which became the norm of design, is born through the two related
camps. On the one hand, the design units result from the repetition of the
proportions and dimensions of the bases of the 2nd Battalion military tents,
and on the other the spatial arrangement of the complex follows the orthodox
regularity of the 1st Battalion adapted to the natural terrain of the
intervention area.
In detail, these are six (6) independent building blocks whose
functions are separated into public and private, step by step, from the
existing land road to the top of the slope. Starting from the new port of entry
to the island, the visitor reaches the upper level of a sloping bridge through
a landscaped outdoor metal staircase. The bridge lies on the ridge axis and
follows the slope of the natural terrain.
The building blocks consist of the reception, the café-restaurant
and the administrative offices, the experiential museum, the periodical museum
and the amphitheater, the library and the nature labs and finally the
archaeological research center which includes laboratories, warehouses and
hostels.They are connected to each other by the central path on the ridge axis
and by the extension of the bridge and by horizontal and vertical movements.
The central route crosses the building volumes of the Experimental Museum and
Research Center, creating information hubs at their intersection points.
In any case, the main aim and challenge of planning our proposal
was to highlight both the history and the experience of Makronisos and the
smooth integration of our gestures into the natural environment of the island.
The second is achieved by creating ditches in each building volume and by
combining reinforced concrete with locally-derived building materials such as
stone, corten and tassel. Buildings are perceived as horizontal sections on the
ground that are raised to accommodate operations. Their roofs are covered in
the shades and texture of the surrounding area so as to be one with the
landscape.
Experimental Museum
The key idea behind the project is the management of collective
memory and the uptake of history by the younger generations, distanced - both
temporally and emotionally - from major historical events. How to move the idea
from theory to practice has been a key issue in our research and planning.
The way in which space can be experiential can, in principle, be
the means to be used, and in this case the rooms themselves convey the sense of
events, environmental conditions, human stories, events with an important
element that this 'exhibition' is located in the actual place where the events
took place, on the island itself. Each room narrates parts of the island's
history, dividing them into expository and experiential.
The Experimental Museum of Makronisos was designed to refer to all
human senses, which is vision, hearing, even touch and smell, and to make this
experience unforgettable, such as the purpose of today's museums, namely
provides knowledge and at the same time thought-provoking experience, stimulates
and transmits messages that are presented in the most comprehensible,
imaginative and original way.
Its basic structure consists of the alternation of two categories
of halls, characterized by exhibits that have material for research and relate
to the historical phases of the island that are important to be explored in the
future, as well as experiential halls that produce emotions that have been
found deep within experiential history of Makronisos and the events that govern
it, and are expressed through the materiality of restructuring each according
to their thematic background.
