Δ43.18 [Ανά]Μέσα στα όρια | μια χωρική εμπειρία μνήμης

Διπλωματική Εργασία: [Ανά]Μέσα στα όρια | μια χωρική εμπειρία μνήμης
Φοιτήτρια: Μαρίνα Πασία
Επιβλέποντες Καθηγητές: Κωνσταντινίδου Έλενα, Μάρδα Νέλλη
Σύμβουλος: Ζαχαριάδης Ιωάννης
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου | Μάρτιος 2018

Το σύνορο είναι ταυτόχρονα απάντηση και ερώτημα… Αποτελεί απάντηση στη σύγκρουση, γίνεται ερώτημα στην υπέρβαση και απαντά ξανά με φραγμό. Η ύπαρξή του ανοίγει το ζήτημα των ορατών και αόρατων διασχίσεων, ενός ορατού και αόρατου τείχους..

Έχοντας ως πεδίο αναφοράς τη Νεκρή Ζώνη στην Κύπρο, ένα πολύ ισχυρό σύνορο-όριο, αυτός ο προβληματισμός αποτέλεσε την αφορμή για την παρούσα διπλωματική εργασία η οποία επιχειρεί τόσο να πάρει μια θέση στον προβληματισμό, όσο και να προτείνει μια πιθανή απάντηση στο ερώτημα, κατά πόσο η αρχιτεκτονική μπορεί ακόμη, να επέμβει και να διαχειριστεί καταστάσεις κοινωνικού τραύματος, να ενσαρκώσει μνήμη και να εκφράσει συναίσθημα.

Η διπλωματική εργασία αφορά τη δημιουργία μιας χωρικής εμπειρίας μνήμης, μίας βιωματική εμπειρίας η οποία επιδιώκει μέσο του αρχιτεκτονικού χώρου να προκαλέσει συναισθήματα και αναμοχλεύσει τη μνήμη αναφορικά με το σύγχρονο παρελθόν του τόπου.

Η παρέμβαση τοποθετείτε στη Νεκρή Ζώνη, στην πρωτεύουσα της Κύπρου, την Λευκωσία και πιο συγκεκριμένα στο σημείο τομής του τεχνητού αυτού ορίου με ένα φυσικό όριο, τον Πεδιαίο ποταμό. Η Νεκρή Ζώνη, ή επίσημα Γραμμή κατάπαυσης του πυρός, όντας από το 1974 η γραμμή διαχωρισμού της Νότιας (ελεύθερη) με την Βόρεια (κατεχόμενη) Κύπρο, είναι συνυφασμένη με τον πόλεμο αποτελώντας υλική του απόδειξη. Είναι μια ακατέργαστη λωρίδα γης παραδομένη στο χρόνο και την εγκατάλειψη, πεδίο αναφοράς για την μνήμη του τόπου. 

Αντίθετα, ο Πεδιαίος ποταμός, σημείο αναφοράς για την ίδρυση και την εξέλιξη της πόλης αποτελεί σύμβολο και πηγή ζωής. Διασχίζει ολόκληρη την πόλη από νότο προς βορρά, διαπερνώντας την Νεκρή ζώνη δημιουργώντας τον προβληματισμό αν αποτελεί όριο ή σύνδεση. Ο αντιφατικός αυτός τόπος, το σημείο τομής τεχνητού και φυσικού ορίου, το σημείο τομής συνέχειας ασυνέχειας, ζωής και θανάτου, γίνεται ο χώρος υποδοχής για τις μνήμες των κατοίκων, γίνεται χώρος διαλόγου, χώρος προβληματισμού, χώρος ερώτησης και ίσως απάντησης για το παρελθόν το παρόν και το μέλλον αυτού του τόπου.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Η αφετηρία της συνθετικής διαδικασίας εντοπίζεται στις παραπάνω έννοιες οι οποίες εξάχθηκαν σε μία προσπάθεια να ερμηνευθεί η Νεκρή Ζώνη πέρα από την υλική της υπόσταση ως όριο, ως συμβολικός χώρος, με πολλαπλά νοήματα, ο οποίος προκαλεί έντονες αντιδράσεις και συναισθήματα. Στη συνέχεια επιχειρήθηκε μία προσωπική μετάφραση των άυλων αυτών εννοιών σε υλικό χώρο, με την παραγωγή χωρικών αναλόγων [τρισδιάστατα μοντέλα] για την καθεμία από αυτές. 

Τα τρισδιάστατα αυτά μοντέλα επεξεργάστηκαν, εξετάστηκαν και ειδώθηκαν με πολλαπλούς τρόπους ενώ ακολούθως έγινε μία προσπάθεια να οριστεί στα μοντέλα αυτά η στάθμη εδάφους, το υπόγειο και το υπέργειο. Αυτό έδωσε την δυνατότητα να αρχίζουν σταδιακά να αντιμετωπίζονται ως αρχιτεκτονικός χώρος. Η μεταφορά τους από τον τρισδιάστατο στο δυσδιάστατο χώρο γέννησε την ανάγκη να τοποθετηθεί σε αυτά πραγματική κλίμακα και ταυτόχρονα την δυνατότητα να αντιμετωπιστούν ως αρχιτεκτονικές πλέον στιγμές, τομές ή κατόψεις χώρων, συνθέτοντας έτσι το βασικό αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο το οποίο θα χρησιμοποιηθεί αργότερα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.

ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Η εμπειρία οργανώνεται σε τρία βασικά επίπεδα: την στάθμη εδάφους και δύο υπόγειες στάθμες. Το Κατώφλι ο Κήπος όπως και όλες οι συμπληρωματικές λειτουργίες βρίσκονται στην στάθμη του εδάφους η οποία αντιπροσωπεύει το παρόν και βρίσκεται σε άμεση σχέση με την πόλη. Η αφήγηση και το αρχείο όντας συνδεδεμένα με το παρελθόν τοποθετούνται στις υπόγειες στάθμες, καταλαμβάνοντας και το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής εμπειρίας. Ως βασικοί άξονες σχεδιασμού επιλέγονται οι δυο κάθετοι μεταξύ τους άξονες Νεκρής Ζώνης [οριζόντιος άξονας] και Πεδιαίου ποταμού [κάθετος άξονας]. 

Ο οριζόντιος άξονας της Νεκρής Ζώνης, βρίσκεται στο παρόν, αποτελώντας μια συνεχή γραμμική πορεία στο επίπεδο του εδάφους από το οποίο γίνεται η είσοδος στο χώρο και συνδέει άμεσα το Κατώφλι, την Αφήγηση και τον Κήπο. Αποτελεί την αφετηρία και τη ραχοκοκαλιά από την οποία γίνονται όλες οι μεταβάσεις, ενώ επιτρέπει την εποπτεία στο χώρο. Ο κάθετος άξονας του ποταμού αντιπροσωπεύει τη ροή και την μετάβαση. Σε αυτόν τον άξονα οργανώνονται όλες οι κινήσεις στο χώρο καθώς και οι μεταβάσεις από το παρόν στο παρελθόν και αντίστροφα οι οποίες εντοπίζονται στις τρείς μακρόστενες μπάρες [σημεία μετάβασης].

ΑΝΤΙ ΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΟΥ

Η συνολική εμπειρία χωρίζεται σε δύο τύπους χώρων: Στις συμβατικές - συμπληρωματικές λειτουργίες οι οποίες βρίσκονται στο επίπεδο του εδάφους. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο εκθεσιακός χώρος, το καφέ, το πωλητήριο, το αναγνωστήριο και είναι προσβάσιμοι από τον κεντρικό οριζόντιο άξονα λειτουργώντας ανεξάρτητα από την αφήγηση. 

Στους χώρους αφήγησης, ή αλλιώς τα δωμάτια εμπειρίας, τα οποία βρίσκονται στις υπόγειες στάθμες. Αποτελούν μια αλληλουχία χώρων με αυστηρά καθορισμένη διαδρομή, έχοντας συγκεκριμένη αρχή και τέλος: Διαδραστική ιστορική αφήγηση, απώλεια, διαπραγμάτευση, εγκλωβισμός, αποθήκευση-ανάδυση.

Δείτε το βίντεο της διπλωματικής εδώ.