Δ015.22 | Ανάπτυξη δικτύου δημοσίων χώρων στη Γούβα Πατρών συμπεριλαμβανομένων παρεμβάσεων στο τεχνικό έργο της οδού Κανακάρη

Διπλωματική Εργασία: Ανάπτυξη δικτύου δημοσίων χώρων στη Γούβα Πατρών συμπεριλαμβανομένων παρεμβάσεων στο τεχνικό έργο της οδού Κανακάρη

Φοιτήτρια: Μαρία Σαξώνη

Επιβλέπων Καθηγητής: Ηλίας Κωνσταντόπουλος

Σχολή: Πανεπιστήμιο Πατρών, 2022

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η ανάπτυξη ενός δικτύου δημοσίων χώρων στην Γούβα Πατρών.

Έναυσμα για να ασχοληθώ με την περιοχή της Γούβας αποτέλεσε ένας περίπατος από το σπίτι μου προς το κέντρο της πόλης. Διανύοντας το τμήμα της οδού Κανακάρη που διατρέχει την περιοχή αυτή, το πρώτα πράγμα που παρατηρεί κανείς είναι οι τοίχοι αντιστήριξης του λόφου, δύο ογκώδεις, πολύ-επίπεδες τσιμεντένιες κατασκευές. Ενδιάμεσα, εμφανίζονται κατάλοιπα του λόφου, πεζοδρόμια ασύνδετα με το δρόμο, με αρκετές υψομετρικές διακυμάνσεις, καθιστώντας την οδό, μη προσβάσιμη για άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και μια πιθανότατα κουραστική διαδρομή για τον πεζό. Αυτή η κατάσταση των μη αξιοποιημένων και μη διαμορφωμένων υποδομών και χώρων γενικότερα, ήταν που αρχικά κίνησε το ενδιαφέρον μου για την περιοχή της Γούβας.

Το τμήμα Αγ. Σοφίας-Πουκεβίλ της οδού Κανακάρη αποτελεί ένα νέο σχετικά τμήμα, του οποίου η διάνοιξη ολοκληρώθηκε το 2017, στα πλαίσια ενός συνολικότερου πλάνου αναδιοργάνωσης και διαμόρφωσης των κεντρικών οδικών αξόνων που συνδέουν το κέντρο της πόλης με τις γειτονικές του περιοχές. Πέραν, ωστόσο, από τη διάνοιξη της Κανακάρη το υπόλοιπο σχέδιο δεν εφαρμόστηκε.

Η περιοχή της Γούβας, οριοθετείται από ορισμένους αρκετά κεντρικούς οδικούς άξονες της πόλης των Πατρών, όπως και από τον λόφο του Δασυλλίου. Κανείς θα μπορούσε να τη χωρίσει σε τρεις υπό-περιοχές. Οι δύο περιβάλλονται από το λόφο του Δασυλλίου και διαχωρίζονται λόγω της υψομετρικής τους διαφοράς, εξαιτίας της οποίας δεν συνδέονται μεταξύ τους με οδούς, αλλά με σκάλες .Η τρίτη αποτελεί το τμήμα της Γούβας εκτός του λόφου (μεταξύ των οδών Κανακάρη και Κορίνθου).Όσον αφορά την αστική οργάνωση της Γούβας, παρατηρούμε πως είναι άτακτα δομημένη. Τα άναρχα οικοδομικά της τετράγωνα αποτελούνται από κατοικίες, πέραν των πολυκατοικιών που έχουν είσοδο στην οδό Κορίνθου, των οποίων πολλά ισόγεια αποτελούν καταστήματα. Επίσης, στην Γούβα υπάρχουν δύο συγκροτήματα σχολείων, όπως και ο Ναός του Αγίου Φανουρίου.

Το 2014 ο Δήμος ξεκίνησε έργα για την αστική ανάπλαση της Γούβας, με σκοπό τη δημιουργία ενός «Δικτύου περιπάτου» με πεζοδρόμους, ποδηλατοδρόμους και κοινόχρηστους υπαίθριους χώρους. Ωστόσο, το σχέδιο του έργου δεν εφαρμόστηκε πλήρως, με αποτέλεσμα οι υπάρχοντες πεζόδρομοι να είναι πολύ λιγότεροι από τους αρχικά σχεδιασμένους .Έτσι, οι κοινόχρηστοι και ταυτόχρονα εύχρηστοι χώροι της περιοχής είναι λίγοι και συγκεκριμένα οι εξής: η πλατεία της Γούβας, ο προαύλιος χώρος του ναού του Αγίου Φανουρίου και ορισμένα διαμορφωμένα σημεία της ανάπλασης, τα οποία ωστόσο είτε φαίνεται να μην χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα, είτε καταλαμβάνονται από αυτοκίνητα, εξαιτίας της έλλειψης χώρων στάθμευσης στην περιοχή. Τέλος, παρόλο που η Γούβα περιβάλλεται από τον λόφο του Δασυλλίου, δεν διαθέτει ολοκληρωμένα μονοπάτια που να οδηγούν σε αυτόν, καθιστώντας τον ένα απόλυτο όριο που την απομονώνει σημαντικά από την πόλη.

Η περιοχή της Γούβας αποτελεί μια απομονωμένη περιοχή, παρόλο που βρίσκεται σε ένα αρκετά κεντρικό σημείο. Αναλυτικότερα, γειτνιάζει με το κέντρο της πόλης και την παλιά πόλη, όπως και με περιοχές, στις οποίες κατοικούν αρκετοί φοιτητές(Αγία Σοφία, Νόρμαν), συνεπώς έχουν κίνηση και ζωή. Παράλληλα, βέβαια, έχει αυστηρά όρια, καθώς περιβάλλεται από κεντρικούς οδικούς άξονες, (Κορίνθου, Αγίας Σοφίας, μικρή Περιμετρική)και το λόφο του Δασυλλίου. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη προσφοράς  λειτουργιών και δραστηριοτήτων στον επισκέπτη, πέραν από την περιήγηση στην περιοχή, η οποία είναι εμφανώς πιο υποβαθμισμένη από τις γειτονικές της, έχει οδηγήσει στην καθιέρωσή της ως έναν μεταβατικό χώρο. Αναλυτικότερα, όσοι κινούνται στη Γούβα, είναι συνήθως οδηγοί που κατευθύνονται προς το κέντρο ή προς το Δασύλλιο.

Παρατηρώντας τους κοινόχρηστους χώρους της Πάτρας, πέραν των πλατειών και χώρων πρασίνου, οι οποίοι βρίσκονται διάσπαρτοι στις γειτονιές της πόλης, συμπεριλαμβανομένου του Δασυλλίου, ανεπτυγμένο είναι κυρίως το παραθαλάσσιο μέτωπό της, στο οποίο εντοπίζουμε τρεις βασικές διαμορφωμένες ζώνες. Ξεκινώντας από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά  οι ζώνες αυτές είναι οι εξής: η «Πλαζ», το «Θεατράκι» και το «Νότιο Πάρκο».

Βέβαια, οι χώροι αυτοί είναι λειτουργικοί, μόνον όταν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες, καθώς είναι υπαίθριοι. Αντιθέτως, η ύπαρξη ημι-υπαίθριων, στεγασμένων χώρων, η οποία απουσιάζει πλήρως από την πόλη των Πατρών θα συνέβαλε στη χρήση του δημόσιου χώρου της όλο το χρόνο, μια ανάγκη που υπάρχει ιδιαίτερα διότι ως φοιτητική πόλη, υπάρχουν σε αυτή πολλές ομάδες και νέος κόσμος που αναζητά χώρο για τις δραστηριότητές του. Η δημιουργία ενός δικτύου δημοσίων χώρων στην περιοχή της Γούβας θα συνέβαλε στην κάλυψη της ανάγκης αυτής.

Ως μια πόλη αρκετά μεγάλη, αλλά ταυτόχρονα αρκετά μικρή ώστε πολλές αποστάσεις να διανύονται περπατώντας, η δημιουργία ενός δικτύου δημοσίων χώρων στη Γούβα, φαίνεται πως ικανοποιεί την ανάγκη κάλυψης ενός κενού στον δημόσιο χώρο της πόλης. Η τοποθεσία της περιοχής είναι σημαντική για αρκετούς λόγους. Αρχικά συμβάλει στην ανάδειξη των δύο φυσικών χαρακτηριστικών που συνέβαλαν στην διαμόρφωση της Πάτρας, του βουνού (λόφος Δασυλλίου) και της θάλασσας (θέα εξαιτίας του υψομέτρου). Παράλληλα, η Γούβα, αποτελώντας μια περιοχή που περιλαμβάνει και περιβάλλεται από σημαντικούς οδικούς άξονες, παρέχει ευκολία πρόσβασης και χρήσης του δημοσίου χώρου της, όχι μόνο για κατοίκους της περιοχής, αλλά και για άτομα που κατοικούν σε μακρινές περιοχές. Το γεγονός ότι βρίσκεται τόσο κοντά στο κέντρο της πόλης, έχει επίσης θετικό πρόσημο, διότι πέραν από προορισμό θα μπορεί να αποτελεί και μετάβαση από και προς αυτό. Παράλληλα, με την παρέμβαση θα αξιοποιηθούν οι δύο τοίχοι αντιστήριξης της οδού Κανακάρη. Τέλος, η δημόσια αυτή παρέμβαση θα είναι ορατή σε μεγάλο τμήμα της από διάφορα σημεία της πόλης, καθώς ήδη ο λόφος και το τεχνικό έργο είναι ορατά, αποτελώντας ένα τοπόσημο για την περιοχή, το οποίο θα την αναβαθμίσει σημαντικά.

Αντιλαμβανόμενη, λοιπόν, την οδό Κανακάρη ως ένα μεταβατικό χώρο, ο οποίος δεν δημιουργεί αρκετές ευκαιρίες για στάση, για όλους τους λόγους που αναλύθηκαν προηγουμένως, και λαμβάνοντας υπόψιν τις ανάγκες  αυτής  και των υφιστάμενων δημόσιων χώρων της πόλης, θέλησα να ασχοληθώ με τη δημιουργία ενός νέου μεταβατικού χώρου για τον πεζό, ενός πεζοδρόμου, ο οποίος έχει τα άκρα του στους δύο πολύ-επίπεδους τοίχους αντιστήριξης. Πρόκειται για οριζόντιο πεζόδρομο μήκους 950m, προσβάσιμο από όλα τα άτομα, με μεταβαλλόμενη απόσταση από την επιφάνεια του εδάφους, εξαιτίας της αλληλεπίδρασής του με το ανάγλυφο και με δυνατότητα στάσης  σε διαμορφωμένους δημόσιους χώρους διαφορετικών χρήσεων. Το δίκτυο αυτό προσφέρει πλήρη προσβασιμότητα στην  περιοχή, συμπληρώνοντας ταυτόχρονα το δημόσιο χώρο της πόλης και αποτελώντας ένα τοπόσημο για την περιοχή το οποίο θα την αναβαθμίσει σημαντικά.

__________________________________________________________________________

Diploma Thesis: Development of a network of public spaces in Gouva, Patras, including interventions in the technical project of Kanakari street

Student: Maria Saxoni

Supervisor: Elias Constantopoulou

University: Patras School of Architecture

The subject of this diploma thesis is the development of a network of public spaces in Gouva, Patras.

The trigger to deal with the area of Gouva was a walk from my house to the city center. Crossing the part of Kanakari Street that runs through this area, the first thing to be noticed is the retaining walls of the hill, two bulky, multi-level concrete structures. In between, thereare remnants of the hill, sidewalks unconnected to the road, with several elevation variations, making the street inaccessible for people with disabilities, but also a rather tiring route for the pedestrian. It was this situation of unexploited and unconfigured infrastructure and spaces that initially aroused my interest in the area of Gouva.

The section of Kanakari Street between the streets Agia Sofia Street and PoukevilStreet is a relatively new section, the opening of which was completed in 2017, as part of a more comprehensive plan for the reorganization and configuration of the main road axes that connect the city center with its neighboring areas. Apart from the opening of Kanakari, however, the rest of the plan was not implemented.

The area of Gouva is bounded by some quite central road axes of the city of Patras, as well as by the hill of Dasyllio. One could divide it into three sub-regions. The two are surrounded by the hill of Dasyllio and are separated due to their altitude difference, because of which they are not connected to each other by roads, but by stairs.  The third sub-area is the part of Gouva outside the hill (between Kanakari Street and KorinthouStreet). As far as the urban organization of Gouva is concerned,  it is disorderly structured. Its unregulated building blocks consist of residences, except some ground floors in the blocks of flats that have their entrance atKorinthou Street, many of which are stores. Also, in Gouva there are two school complexes, as well as the Church of Agios Fanourios.

In 2014, the Municipality started projects for the urban regeneration of Gouva, with the aim of creating a "Promenade Network" with sidewalks, cycling paths and common outdoor areas. However, the projectplan was not fully implemented, with the result that the  existing pedestrian zones were much fewer than originally planned. Thus, the communal and at the same time easy-to-use areas are few and specifically the following: Gouva’s square, the courtyard of the church of Agios Fanourios and some landscaped parts of the redevelopment, which, however, seem either not to be particularly used,  or occupied by cars, due to the lack of parking lots in the area. Finally, although Gouva is surrounded by the hill of Dasyllio, it does not have complete paths leading to it, turning the hill into an absolute boundary that significantly isolates Gouva from the city of Patras.

Although Gouva is located in a fairly central location, it is an isolated area. Specifically, it is adjacent to the city center and the old part of the city, as well as to areas where many students live (Agia Sofia, Norman), who bring life to them. At the same time, of course, it has strict boundaries, as it is surrounded by central road axes (Korinthou Street, Agia Sofia Street, MikriPerimetriki Expressway) and the hill of Dasyllio. The above combined with the lack of functions and activities for the visitor, exceptthe tour in the area, which is visibly more degraded than its neighboring areas, has led to  its establishment as a transitional space. Specifically, those who move in Gouva, are usually drivers heading to the center or to Dasyllio.

Observing the public spaces of Patras, beyond the squares and green spaces, which are scattered in the neighborhoods of the city, including  also Dasyllio, developed is mainly Patras seafront, in which three main landscaped zones are located. Moving from northeast to southwest these zones are the following: "Plaz", "Theatraki" and the "South Park".

The above spaces are functional only when weather conditions allow it, as they are completely outdoors. On the contrary, the existence of semi-outdoor spaces, which is completely absent from the city of Patras, would contribute significantly to the use of its public spaces throughout the year, a need that exists especially because as a students’ city, many groups and young people are looking for space for their activities. The creation of a network of public spaces in the area of Gouva would help to meet this need.

As a city large enough, but at the same time small enough for many distances to be traveled on foot, the creation of a network of public spaces in Gouva, seems to satisfy the need to fill a gap in the public space of the city. Gouva’s location is important for several reasons. Initially, it contributes to the highlighting of the two natural features that contributed to the formation of Patras; the mountain (Dasyllio hill) and the sea (view due to the altitude). Furthermore, Gouva is an area that includes and is surrounded by important road axes; thus provides ease of access and use of its public space, not only for local residents, but also for people living in distant areas. The fact that it is so close to the city center is also positive, because in addition to being a destination, it can also be a transfer to and from the city center. At the same time, the intervention will manage the utilization of the two retaining walls of Kanakari Street. Last but not least, a large fraction of this public intervention will be from various parts of the city, as the hill and the technical project are already visible, being a landmark for the area, which will significantly upgrade it.

So, perceiving  Kanakari Street as a transitional space, which does not provide enough opportunities for stopping, for all the reasons analyzed above, while taking into account its needs and the existing public spaces of the city, the proposal emerged to create a new transitional space for the pedestrian, having the retaining walls as limits. It includes a horizontal pedestrian street with the length of 950m, accessible to everybody with a varying distance from the ground surface and with the possibility of stopping in shaped public spaces of different uses. This network offers full accessibility to the area, while complementing the public space of the city and being a landmark that will significantly upgrade the area