Διπλωματική εργασία: Αποκατάσταση και επανάχρηση του
Μοντέρνου κτιρίου της κλινικής του Πάνου Αυστριακού στη Λεμεσό
Φοιτητές: Γιάννης Χατζηζαχαρίας, Μιχάλης Κωνσταντίνου
Επιβλέποντες καθηγητές: Μαρία Δούση, Σοφοκλής Κωτσόπουλος
Σχολή/τμήμα: ΑΠΘ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών,
2020
Κείμενο περιγραφής της ιδέας/πρότασης:
Η παρούσα διπλωματική εργασία,
ασχολείται με την αποκατάσταση και την επανάχρηση του Μοντέρνου κτιρίου της
κλινικής του Πάνου Αυστριακού στη Λεμεσό. Η κλινική ανεγέρθηκε το 1947 σε
σχέδια του Κύπριου Αρχιτέκτονα Πολύβιου Μιχαηλίδη και αποτελεί ένα από τα πρώτα
δείγματα του κυπριακού Μοντερνισμού. Το κτίριο κατασκευάστηκε για να
φιλοξενήσει την κλινική του Πάνου Αυστριακού στον όροφο και καταστήματα στο
ισόγειο. Η λειτουργία της κλινικής σταμάτησε το 1960 και μέχρι το 2008, χρονιά
κατά την οποία το κτίριο εγκαταλείφθηκε, ο όροφος μετατράπηκε σε διαμερίσματα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των έργων
του Μιχαηλίδη χαρακτηρίζονταν από καθαρούς όγκους με συχνή εμφάνιση του
στοιχείου της καμπύλης. Ταυτόχρονα, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους ήταν οι οριζόντιες
αδιάσπαστες γραμμές και τα μεγάλα επιμήκη ανοίγματα που συνήθως περιέτρεχαν τις
όψεις. Παράλληλα, ο Μιχαηλίδης έκανε χρήση ελεύθερων υποστυλωμάτων άλλοτε σε
υποχώρηση από τις όψεις και άλλοτε όχι, δημιουργώντας ελεύθερες στοές. Τα
υποστυλώματα ήταν σχεδιασμένα και τοποθετημένα με τρόπο έτσι ώστε να μην
διασπάται η οριζόντια αρμονία των παραθύρων.
Το κτίριο της κλινικής του
Αυστριακού, φέρει αρκετές από τις σχεδιαστικές αρχές του αρχιτέκτονα.
Συγκεκριμένα, το ισόγειο και ο όροφος βρίσκονται σε υποχώρηση από την πρόσοψη,
δημιουργώντας ελεύθερη στοά και μπαλκόνι αντίστοιχα. Αν και το ισόγειο και ο
όροφος βρίσκονται σε υποχώρηση, παρατηρούνται τρεις οριζόντιες ζώνες καθώς ο
αρχιτέκτονας έδωσε μεγαλύτερο ύψος στο ισόγειο δημιουργώντας μεσοπάτωμα στο
οποίο πρόσθεσε και μια οριζόντια ζώνη παραθύρων. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του
κτιρίου είναι οι κυλινδρικές, ελεύθερες στο χώρο κολώνες.
Όσον αφορά τον στατικό φορέα του
κτιρίου, πρόκειται για μία κατασκευή στην οποία υπάρχει ιδιαίτερη συναρμογή
πέτρας και οπλισμένου σκυροδέματος. Συγκεκριμένα οι εξωτερικές τοιχοποιίες και
οι τοιχοποιίες του κεντρικού κλιμακοστασίου είναι φέρουσες λιθοδομές. Το
υπόλοιπο σύστημα αποτελείται από κολώνες και δοκούς οπλισμένου σκυροδέματος. Η
συνεργασία των μπετονένιων στοιχείων με τις λίθινες τοιχοποιίες γίνεται με
τρόπο έτσι ώστε να δημιουργείται ένα στατικό σύστημα το οποίο ακολουθεί τις
αρχές του Μοντέρνου κινήματος δημιουργώντας ένα κάναβο 4,5 x 3,5 μ. Οι κατόψεις
διαχωρίζονται σε επιμέρους χώρους ακολουθώντας το συγκεκριμένο κάναβο.
Το κτίριο της κλινικής βρίσκεται
εντός του Ιστορικού κέντρου της Λεμεσού, εντός του οποίου βρίσκονται επίσης
διάσπαρτες εγκαταστάσεις του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Έτσι,
λαμβάνοντας υπόψιν ότι οι πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις δεν είναι
συγκεντρωμένες σε ένα campus
καθώς και το γεγονός ότι το ίδιο το κτίριο, τον περισσότερο καιρό λειτουργίας
του χρησιμοποιήθηκε ως χώρος κατοικίας στον όροφο, πάρθηκε η απόφαση να
επαναχρησιμοποιηθεί ως Φοιτητικές εστίες για τις ανάγκες του Πανεπιστημίου.
Βασική πρόθεση ήταν η δημιουργία
ενός νέου, λιτού όγκου στο οικόπεδο στον οποίο θα χωροθετούνταν τα δωμάτια των
φοιτητών. Oόγκος αυτός
τοποθετήθηκε στο πίσω μέρος του οικοπέδου με σκοπό να δημιουργηθεί ένας
κοινόχρηστος χώρος μεταξύ των δύο κτιρίων. Για την επικοινωνία τον δύο όγκων
δημιουργήθηκε ένας τρίτος μικρός όγκος στην άκρη του οικοπέδου. Στη συνέχεια
δημιουργήθηκε ένας επιπρόσθετος όγκος ο οποίος διαχωρίσθηκε σε δύο τμήματα τα
οποία προσκολλήθηκαν στα δύο κτίρια. Όλες οι αναλογίες των νέων όγκων ακολουθούν
χαράξεις βασισμένες στον οργανωτικό και στατικό φορέα του υφιστάμενου κτιρίου. Όσον
αφορά τις επιμέρους χρήσεις των κτιρίων, οι κοινόχρηστες χρήσεις χωροθετούνται
στα δύο ισόγεια έναντι των ιδιωτικών χρήσεων που τοποθετούνται στους ορόφους. Τα
δύο δώματα διαμορφώθηκαν με σκοπό να είναι βατά και επισκέψιμα.
Γενική πρόθεση υπήρξε η
διαμόρφωση των κατόψεων και των όψεων εντάσσοντας τις σχεδιαστικές αρχές του Μιχαηλίδη
σε ένα πιο σύγχρονο πλαίσιο. Το ισόγειο του υφιστάμενου κτιρίου επικοινωνεί με
την προσθήκη μέσω ανοιγμάτων τα οποία δημιουργήθηκαν κατά την αναδιαμόρφωση της
πίσω όψης. Για την κατασκευή της προσθήκης χρησιμοποιείται μεταλλικός σκελετός
και ανοιγόμενες τζαμαρίες τόσο για την
επικοινωνία με τον εξωτερικό χώρο και τον καλύτερο αερισμό, όσο και για τη
δημιουργία στοάς η οποία παραπέμπει στις σχεδιαστικές αρχές του αρχιτέκτονα. Ο
όγκος ο οποίος ενώνει τα δύο κτίρια είναι επίσης κατασκευασμένος από μεταλλικό
σκελετό και τζαμαρίες, ενώ σε αυτόν υπάρχει και μία δευτερεύουσα είσοδος,
κυρίως για τις ανάγκες ΑΜΕΑ. Στο νέο κτίριο το οποίο είναι επίσης μεταλλική
κατασκευή η οποία επενδύεται με υλικό πλήρωσης, επιλέγεται η χωροθέτηση της
κουζίνας και των δωματίων στην πρόσοψη, έναντι του διαδρόμου που τοποθετείται
στην πίσω όψη, για την οπτική επαφή και την ευκολότερη πρόσβαση των φοιτητών
στον εξωτερικό χώρο.
Στον πρώτο όροφο βρίσκονται τα
δωμάτια των φοιτητών με τον ίδιο τρόπο που τοποθετήθηκαν οι χώροι του ισογείου.
Δηλαδή έτσι ώστε να υπάρχει οπτική επαφή με τον κεντρικό εξωτερικό. Ανάμεσα στο
κλιμακοστάσιο και στον ανελκυστήρα δημιουργείται εσοχή στην οποία υπάρχει
φύτευση. Στο δεύτερο όροφο, καθώς και στον όροφο του υφιστάμενου κτιρίου
χωροθετούνται ξανά δωμάτια φοιτητών. Στο νέο κτίριο δημιουργείται και ένα κενό
στην πλάκα έτσι ώστε να δοθεί χώρος στην φύτευση που υπάρχει στον κάτω όροφο.
Όσον αφορά τις όψεις του
συγκροτήματος επιλέχθηκαν λευκοί χρωματισμοί και για τα δύο κτίρια καθώς
παραπέμπουν στους αρχικούς. Συγκεκριμένα για την πρόσοψη αποφασίστηκε η
αποκατάσταση της αρχικής της μορφής με τη διατήρηση όλων των αρχικών κουφωμάτων.
Στην πίσω όψη του υφιστάμενου κτιρίου η προσθήκη η οποία δημιουργήθηκε χρησιμοποιείται
ως διάδρομος κίνησης στο ισόγειο, ως εξώστης στον όροφο, ενώ το δώμα είναι
βατό. Για την κατασκευή του στηθαίου στον εξώστη χρησιμοποιούνται περσίδες οι
οποίες συνεχίζουν και προς τα κάτω με σκοπό την ηλιοπροστασία του διαδρόμου
αλλά και τη δημιουργία 3 ζωνών στην όψη ακολουθώντας το λεξιλόγιο που
χρησιμοποιούσε ο Μιχαηλίδης. Στην όψη δημιουργείται και ένας πράσινος τοίχος
τονίζοντας την κατακόρυφη κίνηση. Ξύλινες περσίδες χρησιμοποιούνται και για τη
διαμόρφωση της πρόσοψης του νέου κτιρίου, έτσι ώστε να υπάρχει μία επικοινωνία
μεταξύ των δύο κτιρίων. Οι περσίδες είναι τοποθετημένες σε ανεξάρτητο μεταλλικό
σκελετό, ο οποίος συνδέεται στα υποστυλώματα. Πίσω από τα στηθαία των εξωστών
τοποθετούνται μετακινούμενα μεταλλικά πάνελ για τη δημιουργία χώρων σκίασης. Οι
τοιχοποιίες του κλιμακοστασίου είναι κατασκευασμένες από U-glass διαχωρίζοντας ξανά την κατακόρυφη κίνηση από την υπόλοιπη
όψη.Τα U-glassχρησιμοποιήθηκαν και στο
διάδρομο της πίσω όψης του νέου κτιρίου με σκοπό να φωτίζεται ο διάδρομος χωρίς
να υπάρχει οπτική επαφή με το πίσω οικόπεδο. Μερικά από τα U-glassείναι ανοιγόμενα για τον καλύτερο αερισμό του χώρου.
Όλοι οι παραπάνω χειρισμοί για
την αποκατάσταση και την επανάχρηση της κλινικής του Πάνου Αυστριακού έχουν ως
σκοπό την ένταξη του κτιρίου στο σύγχρονο πλαίσιο με νέους όρους, χωρίς να θίγεται
ο χαρακτήρας και τα βασικά στοιχεία του.
Final Work: Restoration and reuse of the Modern building of the ΄Austriacos΄ Clinic in Limassol
Students: Giannis Hadjizacharias, Michalis Constantinou
Supervisors: Maria Dousi, Sofoklis Kotsopoulos
School: Aristotle University of Thessaloniki / Polytechnic School, Department of
Architectural Engineering
The
present thesis project deals with the restoration and reuse of the Modern
building of the clinic of Panos Austriacos in Limassol. The clinic was built in
1947 to the designs of the Cypriot Architect Polyvios Michaelides and is one of
the first examples of Cypriot Modernism. The building was constructed to host
the Austriacos’ clinic on the first floor and shops on the ground floor. The
operation of the clinic stopped in 1960 and by 2008, the year in which the
building was abandoned, the floor was converted into apartments.
Most
of the works of Michaelides were characterized by clean volumes with frequent
appearance of the curved element. At the same time, their special feature was
the horizontal unbroken lines and the large elongated openings that usually
surrounded the faces. At the same time, Michaelides used space-free columns,
sometimes retreating from the facades and sometimes not, creating free
galleries. The pillars were designed and placed in such a way that the
horizontal harmony of the windows was not broken.
The
building of the Austriacos’ clinic has several of the design principles of the
architect. Specifically, the ground floor and first floor are retreating from
the facade, creating a free gallery and balcony respectively. Although the
ground floor and first floor are in retreat, there are three horizontal zones as
the architect gave more height to the ground floor creating a mezzanine to
which he added a horizontal window zone. A special feature of the building is
the cylindrical, space-free columns.
As
for the static structure of the building, it is a construction in which there
is a special joint of stone and reinforced concrete. Specifically, the external
masonry and the masonry of the central staircase are stone structures. The rest
of the system consists of reinforced concrete columns and beams. The cooperation
of the concrete elements with the stone masonry is done in such a way as to
create a static system which follows the principles of the Modernism creating a
grid of 4.5 x 3.5 m. The floor plans are divided into individual spaces
following the specific grid.
The
building of the clinic is located inside the Historic Center of Limassol, which
also houses scattered facilities of the Cyprus University of Technology. Thus,
taking into account that the university facilities are not concentrated on one
campus as well as the fact that the building itself, during most of its
operation, was used as a living space on the first floor, the decision was made
to reuse it as a dormitory for the University.
The
main intention was to create a new, simple volume on the plot where the
students' rooms would be located. This volume was placed at the back of the
plot in order to create a common area between the two buildings. For the
communication of the two volumes, a third small volume was created at the edge
of the plot. An additional volume was then created which was divided into two
sections which were attached to the two buildings. All the proportions of the
new volumes follow layouts based on the organizational and static structure of
the existing building. Regarding the individual uses of the buildings, the
common uses are located on the two ground floors compared to the private uses
that are placed on the floors. The two roofs were designed to be accessible.
The
general intention was the configuration of the floor plans and the facades,
placing the design principles of Michaelides in a more modern context. The
ground floor of the existing building communicates with the addition through
openings which were created during the renovation of back view. For the
construction of the addition, a metal frame and opening windows are used both
for the communication with the outside space and the best ventilation, as well
as for the creation of a portico which refers to the design principles of the
architect. The volume that connects the two buildings is also made of metal
frame and windows, while in it there is a secondary entrance. In the new
building, which is also made of metal and covered with filler, the location of
the kitchen and the rooms on the front is chosen, in front of the corridor that
is placed at the back, for the visual contact and the easier access of the
students to the outside space.
On
the first floor there are the student rooms in the same way as the ground floor.
A recess is created between the stairwell and the elevator in which there is
planting. Student rooms are located on the second floor, as well as on the
first floor of the existing building. In the new building, a gap is created in
the slab so as to give space to the planting that exists on the lower floor.
Regarding
the facades of the complex, white colors were chosen for both buildings as they
refer to the original ones. Specifically for the front view, it was decided to
restore its original form with the preservation of all the original frames. At
the back view of the existing building, the addition that was created is used
as a corridor on the ground floor, as a balcony on the first floor, while the
roof is accessible. For the construction of the parapet on the balcony, blinds
are used which continue downwards for the purpose of sun protection of the
corridor and the creation of 3 zones on the facade following the vocabulary
used by Michaelides. A green wall is created on the facade, emphasizing the
vertical movement. Wooden blinds are also used to the front view of the new
building, so that there is a communication between the two buildings. The
blinds are mounted on an independent metal frame, which is attached to the
columns. Movable metal panels are placed behind the balcony railings to create
shading areas. The masonry of the staircase is made of U-glass, again
separating the vertical movement from the rest of the face. The U-glasses were
also used in the corridor at the back view of the new building in order to
illuminate the corridor without visual contact with the back plot. Some of the
U-glasses rotating for the best ventilation of the space.
All the above manipulations for
the restoration and reuse of the clinic of Panos Austriacos have as their
purpose the integration of the building in the modern context with new terms,
without affecting its character and its basic elements.
