Τίτλος: «Αχερουσία Ατραπός: Κέντρο Αποτέφρωσης
Νεκρών ‘Αρτας»
Φοιτήτριες: Κωνσταντίνα Εμμανουηλίδου, Ιωάννα Ροβίνα
Επιβλέπων Καθηγητής: Θεοκλής Καναρέλης
Σχολή: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2021
ΘΕΜΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ
Η αποτέφρωση, πρακτική
που ανάγεται στο μακρινό παρελθόν, γίνεται ολοένα και περισσότερο αποδεκτή
ακόμα και σε χώρες παραδοσιακά αντίθετες, όπως η Ελλάδα. Το γεγονός ότι πλέον
οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι πολυπολιτισμικές, υποχρεώνει το σεβασμό στα έθιμα
όλων των θρησκευτικών και ιδεολογικών ομάδων παρέχοντας το δικαίωμα της
επιλογής. Η επιλογή της αποτέφρωσης αφορά προσωπική, συνειδητή απόφαση που
σχετίζεται με θρησκευτικούς, φιλοσοφικούς, ιδεολογικούς, συναισθηματικούς,
περιβαλλοντικούς, υγειονομικούς και συχνά οικονομικούς λόγους ενώ θα μπορούσε να
αποτελέσει λύση στον κορεσμό των δημοτικών νεκροταφείων.
Στις 30 Σεπτεμβρίου 2019, λειτούργησε το πρώτο ιδιωτικό αποτεφρωτήριο στην Ελλάδα, στη Ριτσώνα
Ευβοίας, από την εταιρεία CremServicesS.A., δεκατρία χρόνια μετά τη δημιουργία
νομοθετικού πλαισίου από την πολιτεία. Ήδη έχει διεξαχθεί αρχιτεκτονικός
διαγωνισμός για την κατασκευή ενός δεύτερου, δημόσιου αυτή τη φορά
αποτεφρωτηρίου, στην περιοχή της Πάτρας ενώ η δική μας πρόταση αφορά ένα ακόμα
στην περιοχή της Άρτας και πιο συγκεκριμένα στην Κάτω Καλεντίνη.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ
Η επιλογή της
τοποθεσίας δεν είναι τυχαία. Έγινε κυρίως με γνώμονα τη γεωγραφική θέση και την
προσβασιμότητα. Δεδομένου ότι το υπάρχον αποτεφρωτήριο καλύπτει τις ανάγκες της
ανατολικής Ελλάδας και αυτό της Πάτρας θα καλύψει τη νότια, το αποτεφρωτήριο
στην Κάτω Καλεντίνη έρχεται να καλύψει τη βορειοδυτική πλευρά της χώρας αφού θα
είναι προσβάσιμο από πολλές περιοχές.
Επιπλέον, η τοποθεσία
βρίσκεται κοντά στην τεχνητή λίμνη Πουρναρίου, με θέα τον καταποντισμένο
οικισμό του Φάγγου. Ανάλογα την εποχή, η πτώση της στάθμης των υδάτων της
λίμνης αποκαλύπτει μέρος των βυθισμένων κτηρίων του παλαιού οικισμού
δημιουργώντας ένα ατμοσφαιρικό και γαλήνιο τοπίο στα κεντρικά Τζουμέρκα. Το νερό
αποτελεί ζωογόνο στοιχείο για τους περισσότερους λαούς, μέσο καθαρισμού και
εξαγνισμού αλλά κυρίως μέσο αναγέννησης και μετάβασης σε ένα άλλο επίπεδο
ύπαρξης. Για τους Αιγύπτιους και τους αρχαίους Έλληνες το πέρασμα στην άλλη ζωή
γινόταν μέσω της υδάτινης οδού. Η λίμνη Πουρναρίου, ως άλλη Αχερουσία, οδηγεί
στο επέκεινα. Ο φθαρτός οικισμός έδωσε τη θέση του στο νερό που με την αέναη
κίνηση του συμβολίζει την αθάνατη ανθρώπινη ψυχή, η οποία μετά την απελευθέρωση
της από το θνητό σώμα που την κρατά
δέσμια, περνά στην σφαίρα της αιωνιότητας. Ορμώμενες από τα ερείπια του
οικισμού, δημιουργήσαμε τις πρώτες σχεδιαστικές χαράξεις οι οποίες εν τέλει
οδήγησαν στην τελική μορφή του αποτεφρωτηρίου.
Η ιδέα της σύνθεσης του
αποτεφρωτηρίου βασίζεται στο διαχωρισμό των χώρων των επισκεπτών, του
προσωπικού και της αποτέφρωσης. Αυτό επιτυγχάνεται με την ύπαρξη καθοδηγητικών
διαδρόμων στους οποίους εναλλάσσονται αδρές και λείες επιφάνειες, οι οποίοι
οργανώνουν την κάτοψη στις εκάστοτε ζώνες. Το καθαρό ύψος του κτιρίου ανέρχεται
στα 8 μέτρα προσδίδοντας του μνημειακό χαρακτήρα. Ο όγκος του χώρου και η
υλικότητα αναδεικνύουν το μέγεθος του κτιρίου και κάνουν τον άνθρωπο να
αισθάνεται το νόημα και τη βαρύτητα του χώρου. Η ύπαρξη αιθρίων διαταράσσει και
αμφισβητεί την μονοσήμαντη σχέση του μέσα και του έξω δημιουργώντας ποιότητες
μεταβαλλόμενου φωτός και καδραρίσματα του ουρανού. Η είσοδος στο εσωτερικό του
κτηρίου πραγματοποιείται σταδιακά. Μεγάλοι συμπαγείς τοίχοι καθοδηγούν την
κίνηση, ενώ ποικίλοι χειρισμοί του φωτός συνοδεύουν τον επισκέπτη στην
περιπλάνησή του μέσα στο κτήριο. Ο περίκλειστος κήπος γίνεται χώρος
περισυλλογής, ενθύμησης και εν τέλη θρήνου. Η χειρονομία της βύθισης που
παρατηρείται στον εξωτερικό χώρο συνδέεται σημειολογικά με την κάθοδο στον Κάτω
Κόσμο, κάτι που συναντάται σε αρχαία ταφικά μνημεία και στη μυθολογία. Μια
ακόμα χαρακτηριστική βύθιση μπροστά από την κύρια είσοδο του κτηρίου αποτελεί
το κολουμβάριο, ένας μακρόστενος κατηφορικός διάδρομος εκατέρωθεν του οποίου
υψώνονται μπετονένιοι τοίχοι που
σχηματίζουν κλωστρά και αποτελούν χώρο αποθήκευσης της τεφροδόχου στην
περίπτωση που δεν επιθυμείται ο διασκορπισμός ή η παραλαβή της τέφρας από τους
συγγενείς. Τέλος, εκμεταλλευόμενοι την τοποθεσία και την κλίση του οικοπέδου
δημιουργήσαμε ημιυπόσκαφο χώρο εστίασης με απρόσκοπτη θέα στη λίμνη.
__________________________________________________________________________
Title: «Acherusian Pathway: Cremation Center In Arta»
Project type: Diploma Thesis project
Supervisor : TheoklisKanarelis
Students : Emmanouilidou Konstantina, RovinaIoanna
University: University of
Thessaly, Faculty of Architecture, 2021
SUBJECT MATTER
Cremation, a practice that dates
back to the distant past, is becoming more and more accepted even in countries
traditionally opposed to it, such as Greece. The fact that, nowadays, European
societies are multicultural obliges respect for the funerary customs of all
religious and ideological groups, by granting them the freedom to choose
between burial and cremation.The choice of cremation is a personal and
conscious decision related to religious, philosophical, ideological, emotional,
environmental, health and often economic reasons, while it could be a solution
to the saturation of urban municipal cemeteries.
On 30th September
2019, the first private crematorium in Greece, was inauguratedin Ritsona, Evia by
Crem Services S.A., thirteen years after the creation of a legislative
framework. An architectural competition has already been held for the
construction of a public crematorium in the area of Patras, while our proposal concerns
another one in the area of Arta and more specifically in Kato Kalentini.
CHOICE OF LOCATION
The choice of the location was not accidental. It was mainly based on its geographical position and accessibility. Given that the existing crematorium covers the needs of eastern Greece and the one in Patras will cover the south part, the crematorium in Kato Kalentinimight cover the north-western part of the country since it would be accessible from many areas.
Furthermore, the site is located
near the artificial lake of Pournari, overlooking the submerged settlement of
Fangos. Depending on the season, the water level of the lake reveals part of
the derelict buildings of the old settlement, creating an atmospheric and
peaceful landscape in central Tzoumerka.Water is a life-giving element for most
people. It constitutes a means of purification and cleansing but mainly a means
of regeneration and transition to another level of existence. For the Egyptians
and the ancient Greeks, the passage to the world of the dead was through a
waterway. Lake Pournari, likeAcherousia, leads to the afterlife. The perishable
settlement gave its place to water that symbolizes,with its perpetual movement,
the immortal human soul, which after it had been released from the mortal body,holding
it in bondage, passes into the realm of eternity. Thus, inspired by the ruins
of the settlement, we have created the first design engravings that eventually
led us to the final form of the crematorium.
DESIGN CONCEPT
The concept of the composition of
the crematorium is based on the separation of the visitor, staff and cremation
areas. This is achieved by the existence of guiding corridors, in which rough
and smooth surfaces alternate, which organise the floor plan into the
respective zones. The building is eight meters high, transfusing a monumental
character.The volume of the space and the materiality highlight (showcase) the
size of the building and emphasize the meaning and the gravity of the space. The
existence of atriums disrupts and challenges the unambiguous relationship of
the inside and outside creating varying qualities of light
and frames of the sky. The entrance to the interior of the building is
made gradually. Large solid walls guide the movement, while various
manipulations of light accompany the visitor to his wanderings through the
building. The enclosed garden becomes a space for contemplation, remembrance
and ultimately mourning. The gesture of immersionobservedat the exteriorof the
building is semantically linked to the descent to the underworld, something that
we can find in ancient funerary monuments and in mythology. Another
characteristic immersion in front of the main entrance of the building is the
columbarium, an elongated corridor on either side of which concrete walls
forming cages are raised forming a storage area for the urns in case the
scattering or collection of ashes from relatives is not desired. Finally,
taking advantage of the site's location and slope, we created a
semi-subterranean dining area with unobstructed view of the lake.
