Διπλωματική εργασία: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΣΕ ΕΚΘΕΣΗ
Φοιτητές: Μανούσος
Κακούρης, Παναγιώτης Παξιμαδάς
Σχολή: ΑΠΘ, 2020
Η παρούσα διπλωματική εργασία ασχολείται με τον επανασχεδιασμό του
κτιρίου στην γωνία Β. Ηρακλείου με Κατούνη, το οποίο θα παραλάβει την χρήση
ενός χώρου συλλογικής εργασίας για μια ομάδα καλλιτεχνών σε συνδυασμό με την
χώρο έκθεσης των παραγόμενων έργων. Στόχος της εργασίας ήταν η διερεύνηση της
σχέσης μεταξύ δύο αυτών χωρικών ενοτήτων, οι οποίες συνήθως αντιμετωπίζονται ως
δύο αποκομμένες διαδικασίες, και πως αυτές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν
συμβιωτικά ως μια συνολική εμπειρία.
Οι πρώτες συνθετικές μας σκέψεις, αλλά και η γενικότερη
επεξεργασία του συγκεκριμένου θέματος βασίστηκαν σε μια σειρά από παρατηρήσεις.
Μητροπόλεις όπως η Θεσσαλονίκη διαθέτουν μεγάλη ποικιλία χαρακτηριστικών από τα
οποία μπορεί να εμπνέεται μια αρχιτεκτονική λύση. Σημαντικές για εμάς, υπήρξαν
από την πρώτη στιγμή γειτονιές οι οποίες είτε δείχνουν μια διάθεση για την
ανανέωσή τους, είτε για την αναβίωση κάποιων πρότερων στοιχείων τους. Αναλύσαμε
παραδείγματα αρχιτεκτονικών προσεγγίσεων και προτάσεων πολιτιστικού και μη
ενδιαφέροντος. Εδώ λοιπόν, διαλέξαμε και τη δική μας περιοχή στα άνω Λαδάδικα
και συγκεκριμένα στους δρόμους κοντά στην πλατεία χρηματιστηρίου και την
πλατεία εμπορίου, όπου σχηματίζονται ήδη παραδείγματα με ανάλογη σκέψη. Ωστόσο,
αυτό που τα διαφοροποιεί μεταξύ τους αλλά και με τις κοντινές στις δικές μας
αντιλήψεις, είναι από τη μία η πολιτισμική αναβίωση και ιδέες με πολιτιστικό
περιεχόμενο, και από την άλλη μία μονομερής επικέντρωση στη διασκέδαση και τη
βραδινή ζωή.
Παράλληλα, ασχοληθήκαμε με το έργο του καλλιτέχνη , του τεχνίτη,
του γλύπτη κ.α. Αναγνώσαμε μία απομόνωση της διαδικασίας παραγωγής του
καλλιτεχνικού αντικειμένου. Παρατηρήσαμε, με συγκεκριμένα παραδείγματα την
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, εργαστήρια κοσμημάτων, σχεδιασμού και
κατασκευής επίπλου, πως η διαδικασία αυτή μένει στην αφάνεια κατά έναν τρόπο,
χάνοντας έτσι για εμάς ένα σημαντικό κομμάτι του καλλιτεχνικού έργου, όπως
επίσης, ότι κατά δημιουργία ο καθένας επιλέγει ατομικές λύσεις σε πολύ
περισσότερες περιπτώσεις από αυτές της ομαδικής επεξεργασίας θεμάτων. Η έκθεση
του παραγόμενου υλικού, βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από τη διαδικασία
σύλληψης, σχεδιασμού, κατασκευής. Ταυτόχρονα, είτε σε εικαστικές εκθέσεις, είτε
σε showroom επίπλων, είτε σε εκθέσεις μικρών γλυπτών και κοσμημάτων δεν μπορεί
κανείς να έχει επίγνωση του τι βρίσκεται πίσω από αυτό που εκτίθεται.
Έκτοτε προσπαθήσαμε να δομήσουμε κάποιους άξονες σκέψεις για το
πώς μπορούν όλα αυτά τα συμπεράσματα που αντλήσαμε από την παρατήρησή μας
μπορούν να οδηγήσουν στις ανάλογες σχεδιαστικές προτάσεις - λύσεις για την
σύνδεση έκθεσης και εργαστηρίου.
Διαλέγοντας βάσει αναλογιών και τοποθεσίας, το διώροφο κτίσμα στη
γωνία Β. Ηρακλείου και Κατούνη θέλαμε από την πρώτη στιγμή να στοχεύσουμε σε
χρήσεις κοντινές στην παλαιότερη μορφή της περιοχής, συγχρόνως όμως με πιο
προσιτό χαρακτήρα στους ανθρώπους που δεν έχουν άμεση σχέση μαζί της.
Επιλέγουμε λοιπόν να διερευνήσουμε τη σύνδεση χώρων εργασίας καλλιτεχνών με τους
χώρους έκθεσης του παραγόμενου υλικού, σε συμπόρευση ωστόσο με ένα συλλογικό
γνώμονα για το πώς αρθρώνονται χωρικά οι καταστάσεις αυτές.
Μία πρώτη πρόθεση της λύσης μας είναι να δημιουργήσουμε ροές πεζών
που να έρχονται σε επαφή με την πρότασή μας δίνοντάς τους την δυνατότητα να
έχουν οπτικές φυγές προς το εσωτερικό. Έτσι προκύπτει και η ανάγκη να ορίσουμε
τι βρίσκεται πιο κοντά στις προτεινόμενες κινήσεις των πεζών στο εξωτερικό, και
ποιες χρήσεις βρίσκονται στο αμιγώς εσωτερικό κομμάτι της σύνθεσης. Από τα
πρώτα βήματα επεξεργασίας δοκιμάζουμε να σχηματίσουμε επίπεδα που θα παίρνουν
τις χρήσεις των εργαστηρίων και των χώρων έκθεσης, προκειμένου να υπάρξουν
οπτικές φυγές από τη μία χωρική ενότητα στην άλλη και να αναδεικνύονται εκτός
από το αποτέλεσμα και υπόλοιπες πτυχές του καλλιτεχνικού έργου. Σημαντικό
εργαλείο για τη επίτευξη των στόχων μας είναι η ανάλυση της τομής του
υφιστάμενου κτίσματος. Κατά αυτό τον τρόπο, μπορούμε να συνυπολογίσουμε τη
πρόθεση για το σχεδιασμό επιπέδων με το πως αυτά ενσωματώνονται στον υπάρχοντα
σκελετό.
Ένας επιπλέον στόχος που βάλαμε είναι, να σχεδιάσουμε διατηρώντας
κάποια από τα στοιχεία της υπάρχουσας δομής. Κρατάμε ως έχει τον σκελετό
(δοκάρια-κολόνες), τα σχεδιαστικά γνωρίσματα της στέγης έχοντας παράλληλα στο
νου να μην υπερβούμε σε μεγάλο βαθμό το ύψος του κτίσματος. διερεύνηση των
ορίων της δημιουργικής διαδικασίας και της έκθεσης του παραγόμενου
καλλιτεχνικού έργου.
Η σκέψη για την πλέξη των δύο χωρικών ενοτήτων (εργαστήρια -
εκθεσιακοί χώροι) απαιτεί την ανάδειξη μιας δυναμικής σχέσης μεταξύ τους, αντί
να αντιμετωπίζονται ως δύο αποκομμένες διαδικασίες. Σημαντικά εργαλεία
σχεδιασμού που χειριστήκαμε για την επίλυση των προβληματισμών μας, αποτέλεσαν
οι διαδρομές, που ποικίλλουν ανάλογα με τη λειτουργία που θέλουμε να
αναδείξουμε. Διαμορφώνεται διαφορετική κίνηση για το κοινό και διαφορετική για
τους μόνιμους χρήστες. Γίνεται αξιοποίηση του δώματος για την επέκταση των
διαδρομών και τη συνεύρεσή τους σ κοινά επίπεδα στο ύψος της στέγης αφενός για
την επαφή με τη γειτονιά , μέσω των οπτικών φυγών, και αφετέρου για τον
σχηματισμό χώρων κίνησης και στάσης στις χωρικές ενότητες της έκθεσης των
καλλιτεχνικών έργων.
Για την περαιτέρω διείσδυση στη σχέση των δύο ενοτήτων, μας είναι
απόλυτα χρήσιμη η επεξεργασία εννοιών όπως η διαφάνεια ή μη, και γενικότερη
μορφολογία των ορίων του κάθε χώρου. Για να συνδέσουμε όμως των αυτές έννοιες
με τις σχεδιαστικές αξίες, καθώς και την σκέψη για την πλέξη των χρήσεων και
των αναλογιών χρειαστήκαμε ένα ακόμα εργαλείο που να ενοποιεί τις συνθετικές
μας ιδέες , μορφές και εφαρμογές.
Οδηγούμαστε στη σκέψη για μία ενιαία εγκατάσταση μεταλλικών
στοιχείων - σκελετού, που μπορούν να δημιουργούν κλειστά και διαπερατά κομμάτια
στα όρια ή χαράξεις στα επίπεδα, στα όρια ή της σχέση εσωτερικών - εξωτερικών
χώρων της συνολικής πρότασης. Ακόμα, παραλαμβάνονται σ’ αυτό το σκελετό,
στοιχεία για τις προθήκες των εκθεμάτων, πάγκοι έκθεσης και πίνακες με
πληροφορίες για το καλλιτεχνικό αντικείμενο που εκτίθεται. Η σχεδιαστική αυτή
λύση μας ωθεί πλέον να ξεφύγουμε από τη λειτουργική μονάχα κάλυψη των αναγκών
του επανασχεδιασμού του κτιρίου στην Κατούνη & Β. Ηρακλείου. Να σκεφτούμε έξω
από το «λευκό κουτί» ‘whitecube’ του συμβατικού εκθεσιακού χώρου. Να συνθέσουμε
με τη λογική της προσθήκης σε πολλά σημεία του σχεδιασμού μας και της αφαίρεσης
σε πολλά άλλα. Τα στοιχεία αυτά λοιπόν ξεκινούν από τις κουπαστές και
διατρέχουν όλη σύνθεση , αλλοιώνουν τις χαράξεις , προσθέτουν στη μορφή και
εξυπηρετούν τη λειτουργία. Συνεπώς, έχοντας προχωρήσει σε πιο μικρή κλίμακα και
πιο λεπτομερή επεξεργασία των ενοτήτων χώρου στη συνθετική μας πρόταση μια
ακόμα ανάγκη μας προκύπτει. Να προχωρήσουμε και στο σχεδιασμό επιμέρους
στοιχειών της πρότασης, όπως οι σκάλες και τα έπιπλα. Εκεί έρχονται λύσεις που
αξιοποιούν τον παλιό σκελετό, είτε για πατήματα στις σκάλες , είτε για να
ενσωματωθούν τα έπιπλά στα επίπεδα ,είτε πιο συγκεκριμένα σε κατασκευές
καθισμάτων και πάγκων εργασίας. Η σκέψη για το σκελετό που διατρέχει τη σύνθεση
και εδώ μας συνοδεύει, καθώς και σ’ αυτή την κατάσταση συνυπολογίζονται τα
μεταλλικά στοιχεία.
Αναλυτικά, ξεκινώντας από το υπόγειο, όπου εκεί συγκεντρώνονται οι
μεγάλες κοπές των υλικών σε χώρους με συλλογικό χαρακτήρα, μεγάλους πάγκους
εργασίας κλπ. Συνεχίζουμε στο επίπεδο του εδάφους, στο οποίο αρθρώνονται μικτά οι
χρήσεις στα επίπεδα με χώρους έκθεσης, wc, σχεδιαστήρια , χώροι πληροφοριών για
το κοινό, τελικών διορθώσεων και πακεταρίσματος. Όσο ανεβαίνουμε σε ύψος
συναντάμε , εργαστήρια μικρών κοπών, επεξεργασίας κοσμημάτων και μικρή κλίμακας
γλυπτών, εκθεσιακούς χώρους, χώρους βιβλιοθήκης, κουζίνας, καθιστικού. Και
τέλος οδηγούμαστε σε επίπεδα όπου βρίσκονται χώροι γραφείων και ύπνου, χρήσεις
πιο κοντά στην εφήμερη κατοίκηση που χρειάστηκε να υπολογίσουμε επιπλέον. Στο
δώμα βρίσκονται υπαίθριοι χώροι στάσης και κίνησης, ανάμεσα σε εκθέματα και
σημεία με οπτική προς την γειτονιά.
____________________________________________________________________
Our first synthetic thoughts, as
well as the general approachof the subject, was based on observations of work
of an artist,a craftsman, a sculptor and more. We found an isolationof the
artistic production process. This process remainshidden, in a way and losing an
important part of the artwork.The exposure of the finished product is distinguishedthe
process of conception, design, manufacture. Thatwayshowrooms, art exhibitions,
etc. do not provideus with what lies behind what is exposed. We chooseto
explore the connection of artists’ workplaces withthe exhibition spaces of the
produced artworks, butwith a collective view of how these situations articulate.
From the first editing steps we try to create floor levelsthat will take on the
uses of workshops and exhibitionspaces, in order to be able to observe the
onespatial unitfrom the another and to highlight, in addition to the
result,other aspects of the artwork. An additional goal was toretain some of
the elements of the existing structure, likebeams and columns, also the design
features of the roof,keeping in mind not to exceed the height of the
building.An important tool for achieving our goals is toanalyze the section of
the existing building. Inthis way, we can take into account the intentionto
plan levels with the structure of the existing.The thought of knitting these
two spatial units(workshops - exhibition) requires a dynamicrelationship
between them, rather than beingtreated as two separate processes. The
designtools we used for our solution, vary dependingon the function we want to
highlight. Differentmovement paths are formed for the public anddifferent for
the permanent users. The roofνis
utilized to extend the paths and assemblethem into common levels at the roof
level, onthe one hand to make contact with the neighborhoodthrough
perspectives, and on the otherhand, to form movement and staging spacesin the
spatial sections of the art exhibition.To further penetrate the relationship of
thetwo modules, it is useful to elaborate conceptssuch as transparency, and the
generalmorphology of the boundaries of eachspace. To link these concepts, we
were led to think of a single installation ofmetallic elements - frames, which
can createclosed and permeable pieces on the boundariesor markings on the
levels, the boundariesor the interior - exterior spaces of the overallproposal.
Furthermore, through this frame, areformed exhibits, benches and boards with
informationon the artifacts being exhibited. So,these elements start from the
handrails and runthroughout the composition, altering the designlines, adding
to the form and serving the function.Some solutions that utilize the old
structure,either for stair steps, or for integrating thefurniture into the
levels, or more specifically inthe construction of seats and work benches.
