GRAD Review: Δ043.21 | Η ΠΡΟΒΛΗΤΑ: Επανασύνδεση του Λεκανοπεδίου Αττικής με τον θαλάσσιο ορίζοντα / EX-PLANADE: Reconnecting Athens Basin with the seascape

Διπλωματική: Η ΠΡΟΒΛΗΤΑ: Επανασύνδεση του Λεκανοπεδίου Αττικής με τον θαλάσσιο ορίζοντα / EX-PLANADE: Reconnecting Athens Basin with the seascape

Φοιτήτριες: Καστάνη Παρασκευή-Ανθήκλεια, Κουστένη Βασιλική, Χατζησταματίου Αλεξία

Επιβλέπων: Κωστής Πανηγύρης

Σχολή: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2021

Σε μια περίοδο που βασικές ελευθερίες, όπως η απεριόριστη μετακίνηση σε ποικίλους προορισμούς, σταμάτησαν να θεωρούνται δεδομένες λόγω πανδημίας της ασθένειας COVID-19, τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, που αντιμετώπιζαν οι πόλεις, εντάθηκαν. Η εύρεση λύσης, λοιπόν, στα προβλήματα αυτά είναι επιβεβλημένη και επείγουσα. Στρέφοντας το ενδιαφέρον στην πρώτη πληγείσα πόλη, την Αθήνα, διαπιστώθηκε ότι άμεσοι προορισμοί για διέξοδο από τον εγκλεισμό είναι μακρινοί και λόγω απαγορεύσεων μετακίνησης μη προσβάσιμοι. Παρατηρώντας τον χάρτη της Αθήνας, το βλέμμα μαγνητίζεται από τις αυστηρές χαράξεις της Λεωφόρου Συγγρού και του ποταμού Ιλισού, οι οποίες μοιάζουν να αποτελούν φυσική συνέχεια της Ακρόπολης και κατ’ επέκταση της Αθήνας. Ανάμεσά τους εγκλωβίζεται η Καλλιθέα, η οποία καθίσταται η «προβολή» της Αθήνας και το νότιο άκρο της βρέχεται από τα νερά του Φαληρικού Όρμου.

Το νερό, λοιπόν, είναι το επίκεντρο ενδιαφέροντος της παρούσας διπλωματικής εργασίας λόγω της αγάπης και της οικειότητας και των τριών μας για αυτό. Παρόλο που η Αθήνα περιβάλλεται από νερό, έχει αποκοπεί η επαφή της με εκείνο και δεν μπορεί να το αξιοποιήσει ως μέσο εκτόνωσης. Η Λεωφόρος Ποσειδώνος συντελεί στο σχίσμα μεταξύ Αθήνας και θάλασσας, μιας και αποτελεί την αιτία αποκοπής της πρόσβασης στην Φαληρική Ακτή.

Αυτό που παρατηρείται ανά τα χρόνια δεν είναι μόνο η εξέχουσα σημασία του Φαλήρου, αλλά ότι το πρόβλημα αξιοποίησης της ακτογραμμής ήταν και είναι πάντα επίκαιρο. Αρχικά υπήρχαν δημόσια λουτρά από ξύλινα παραπήγματα και στην συνέχεια έγιναν επεμβατικά έργα ώστε να φιλοξενηθούν εγκαταστάσεις που θα προσέλκυαν κόσμο. Από τα μέσα του 20^ου αι. παρατηρούνται επιχωματώσεις και επεμβάσεις στις επεμβάσεις προκειμένου να αποκατασταθεί η σχέση της Αθήνας με την ακτή, ώστε να επιλυθούν τα προβλήματα που δημιούργησαν οι προγενέστερες λύσεις.

Σήμερα, οι περισσότερες εγκαταστάσεις έχουν εγκαταλειφθεί, και για χρόνια, μπάζα και απορρίμματα χαρακτηρίζουν την περιοχή. Τελικά, η επανένωση της Αθήνας με την Φαληρική ακτή μοιάζει να μην επιτεύχθηκε, μιας και η πρόσβαση ανά τα χρόνια έγινε ακόμη πιο δυσμενής. Προβλέπεται αναβάθμιση του Παλαιού Φαλήρου με την δημιουργία πάρκου που αφορά την Φαληρική ακτή μεταξύ της Λεωφόρου Συγγρού και των εκβολών του Κηφισού. Θεωρώντας ότι τα σχέδια ανάπλασης του πάρκου έχουν ολοκληρωθεί, η σύνθεση της παρούσας διπλωματικής εργασίας βασίστηκε σε αυτά.

Μοναδικό, όμως, υλοποιημένο έργο σύνδεσης των δύο πλευρών του σχίσματος, μέχρι σήμερα, αποτελεί η πεζογέφυρα Εσπλανάδα. Με φιλοδοξία την αναίρεση της διχοτόμησης και την ενίσχυση της προαναφερθείσας σύνδεσης, επεκτείνεται η Εσπλανάδα γραμμικά προς τον Σαρωνικό Κόλπο (με συνολικό μήκος 1,2 km) και αντίστοιχα επεκτείνεται μία ομοίων διαστάσεων ζώνη νερού με κατεύθυνση προς την πόλη. Αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας είναι η δημιουργία μια σχέσης προβλήτας (έδαφος)- αντιπροβλήτας (νερό).

Αφού η προβλήτα ορίζεται στο ύψος των 15 μ. δίνει μία επιπλέον αφορμή για αφήγηση γεγονότων κάτω από αυτή. Η προβλήτα και τα ερείσματα της παραμένουν πάντα σταθερά αφήνοντας την δυνατότητα στα στοιχεία που βρίσκονται από κάτω να είναι ρευστά· το έδαφος δηλαδή είναι μεταβαλλόμενο και θεωρείται εν δυνάμει νερό. Ο χώρος που δημιουργείται υπό της προβλήτας μπορεί να φιλοξενήσει ποικίλα συμβάντα κοινού βιώματος και εμπειρίας. Έτσι, δημιουργούνται δυνητικοί χώροι που αφορούν την ψυχαγωγία και την αναψυχή, με επίκεντρο το ανθρώπινο σώμα. Δημιουργούνται τρεις ζώνες βάσει μονιμότητας: το σταθερό κομμάτι (η προβλήτα), το μεταβλητό κομμάτι (το έδαφος) και η ενδιάμεση ζώνη που άλλοτε τείνει να αγγίξει το ένα όριο και άλλοτε το άλλο. Η γραμμική παράταξη των χώρων- οποιουδήποτε όγκου, μορφής και χρήσης - συνθέτουν ένα εξίσου γραμμικό κτήριο με δώμα την προβλήτα.

Η διαμόρφωση των όγκων πραγματοποιήθηκε με γνώμονα την πύκνωση της πόλης πριν την ακτή, και την αραίωση αυτής καθώς απλώνεται προς την θάλασσα. Έτσι, η αρχή της προβλήτας έχει τους πιο μόνιμους, μεγάλους και στιβαρούς όγκους και στο τέλος της, καθώς εκτείνεται προς την θάλασσα, οι όγκοι αραιώνουν και αντικαθίστανται από πιο ελαφριές και διάτρητες κατασκευές. Γίνεται, δηλαδή, μία διαβάθμιση από τον πυκνότερο στον αραιότερο όγκο.

Επιπλέον, όπου υπάρχουν τρύπες στο δώμα σηματοδοτούν την κατακόρυφη κίνηση, εκτός από μία στην μέση της απόστασης, η οποία λειτουργεί ως παύση και μέσο οπτικής με το νερό που βρίσκεται από κάτω. Οι τρύπες και οι αρμοί των υλικών βασίστηκαν σε γραμμές που υπάρχουν στον περιβάλλοντα χώρο και προβάλλονται πάνω στο δώμα.

Όπου το έδαφος εμφανίζει νερό η προβλήτα τείνει να το αγγίξει. Αντίστροφα όπου το έδαφος δεν φιλοξενεί νερό αυτό ανυψώνεται και τείνει να αγγίξει την προβλήτα. Ο σχεδιασμός έχει μοναδικό στόχο την καθοδήγηση κάποιου προς την άκρη της προβλήτας.

Παράλληλα, αναρτώνται μόνιμα στοιχεία (πλάκες) στην προβλήτα τα οποία λειτουργούν ως οικόπεδα προς ενοικίαση με συγκεκριμένο συντελεστή δόμησης, δίνοντας την δυνατότητα στον χρήστη να μεταβάλλει το εσωτερικό τους. (Δίνεται μία πιθανή πρόταση για κάθε πλάκα.) Τα δομικά-στατικά στοιχεία των πλακών μαζί με διάτρητα μεταλλικά φίλτρα απαρτίζουν την σταθερή όψη του κτηρίου. Η προβλήτα είναι πλέον ο κορμός της στήριξης και οι πλάκες αποτελούν τα δευτερεύοντα στοιχεία.