Ημερομηνία απαντήσεων: Σεπτέμβριος 2018
Επάγγελμα: Αρχιτέκτονας
Συνέντευξη στη Χαρά Χαρατσάρη
Tο AA Athens visiting school 2018 έχει καθιερωθεί από το 2012, διευρύνοντας τις γνώσεις των νέων σχεδιαστών με τα πλέον σύγχρονα σχεδιαστικά εργαλεία. Ποιος είναι ο απώτερος στόχος του προγράμματος, ως "δορυφόρος γνώσης'';
Πράγματι, η καθιέρωση του προγράμματος AA Athens Visiting School έγινε το 2012 ωστόσο η σύλληψη του προϋπήρχε. Από την αρχή απώτερος σκοπός υπήρξε η εισαγωγή στην Ελλάδα μίας τεχνικής και μεθόδου σκέψης, η οποία διέπει την εκπαίδευση των σχολών και ιδρυμάτων αρχιτεκτονικής του εξωτερικού. Έχοντας ο ίδιος εκπαιδευτεί στην σχολή του Λονδίνου, ήταν ήδη βασικός μου στόχος η ενημέρωση και η εκπαίδευση των νεαρών συναδέλφων και των φοιτητών σε θέματα-εφόδια για τον χώρο της εργασίας μας.
Τις τελευταίες τουλάχιστον δύο γενιές, παρατηρείται μία ανεξάντλητη διάθεση από το ελληνικό δυναμικό να ασχολείται με ζητήματα τα οποία διαμορφώνουν το μέλλον του επαγγέλματός μας. Σε αυτή τη διάθεση ανταποκρίνεται και η πρωτοβουλία μου να καθιερωθεί ένα διεθνές πρόγραμμα αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα της Architectural Association λειτουργεί ως δορυφόρος γνώσης, που δεν αφορά μονάχα τους φοιτητές αλλά και τους εκπαιδευτικούς αρχιτεκτονικής. Μέσω του προγράμματος, έχει γίνει μία σειρά από επιτυχημένες συνεργασίες με πανεπιστήμια και ιδρύματα μεταξύ Ελλάδας και εξωτερικού. Οι συνεργασίες αυτές φέρνουν σε επαφή διεθνώς τόσο τους συμμετέχοντες όσο και τους διδάσκοντες και συνεργάτες που έχουν διαφορετικές εθνικότητες και εμπειρίες.
Πώς διαφοροποιείται από χρόνο σε χρόνο θεματολογικά;
Το πρόγραμμα AA Athens Visiting School έως σήμερα εξειδικεύεται τόσο στην χρήση του υπολογιστή ως κομμάτι της εργασίας του αρχιτέκτονα όσο και στο συνδυασμό αυτής με χειρωνακτικές τεχνικές κατασκευής. Η ευκολία, ή έστω η αναίρεση κάθε δυσκολίας στη χρήση υπολογιστικών προγραμμάτων υπήρξε ανέκαθεν κομμάτι των θεματικών ανά τα έτη.
Το πρόγραμμα τρέχει ανά θεματικούς κύκλους, οι οποίοι διαρκούν μία τριετία. Αρχικά ο πρώτος κύκλος, Cipher City έκανε μία εκτενή εισαγωγή στην χρήση κώδικα, ή αλλιώς προγραμματισμού στην αρχιτεκτονική. Κάθε χρόνο στον κύκλο αυτό η χρήση κώδικα εξελισσόταν ταυτόχρονα με την κλίμακα των πρωτότυπων κατασκευών που δημιουργήσαμε. Στην συνέχεια ακολούθησε ο κύκλος Symmetry Sentience, κατά την διάρκεια του οποίου έγινε μία διερεύνηση στην θεωρία της Gestalt. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι εδώ υπήρξε η εξέλιξη μετάφρασης των αρχών της θεωρίας σε δυναμικά σκίτσα και προσομοιώσεις καθώς και κινητικές κατασκευές.
Πλέον διανύουμε τον κύκλο Resonance. Ο κύκλος αυτός επικεντρώνεται στην έρευνα γύρω από τις ιδιότητες των κατασκευαστικών υλικών όπως το ξύλο. Μέσω πειραματικών προσεγγίσεων γίνεται κατανόηση των ορίων των υλικών και στην συνέχεια η γνώση αυτή τίθεται σε εφαρμογή για την κατασκευή πρωτότυπων αρχιτεκτονικής. Αξίζει να αναφέρω ότι οι γνώσεις των προηγούμενων κύκλων λειτουργούν ως βάση για τους επόμενους.
Επιδιώκεται κάποιος συσχετισμός με την Αθήνα, ως τοπολογική αναφορά ή το πρόγραμμα εκφράζεται χωρίς διαφοροποιήσεις από τόπο σε τόπο;
Η πόλη της Αθήνας είναι η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης η οποία κατοικείται συνεχώς για 3.000 περίπου χρόνια. Είναι μία πόλη που χαρακτηρίζεται τόσο από την πολυμορφική της πλευρά όσο και από την ιδιότητά της να διατηρείται ζωντανή. Ως πόλη άκρως δυναμική, το χαρακτηριστικό της αυτό αντικατοπτρίζεται στο ερευνητικό έργο του προγράμματος. Συγκεκριμένα η θεματική της διάδρασης με το περιβάλλον εκφράζεται στο έργο που δημιουργούμε. Η διαδραστική αρχιτεκτονική έχει αποτελέσει κομμάτι προσωπικής έρευνας το οποίο εξελίσσεται εδώ και σχεδόν δεκαπέντε χρόνια. Είναι επίσης κομμάτι το οποίο εμφανίζεται όλο και περισσότερο πλέον σε έργα φοιτητών και σε έργα συνάδελφων της εφαρμοσμένης αρχιτεκτονικής.
Παράλληλα με την Αθήνα, έχω δημιουργήσει επιπλέον ένα πρόγραμμα αρχιτεκτονικής το οποίο επισκέπτεται διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας. Υπό την αιγίδα της Architectural Association, έχει καθιερωθεί το AA Greece Visiting School, το αδελφικό πρόγραμμα αυτού της Αθήνας. Το πρόγραμμα αυτό έχει ήδη γυρίσει τις πόλεις της Πάτρας, της Θεσσαλονίκης και των Χανίων. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα-εργαστήρι το οποίο εστιάζει στα χαρακτηριστικά του αστικού ιστού κάθε περιοχής με παρόμοιες τεχνικές για την δημιουργία αρχιτεκτονικών λύσεων. Έχοντας ο ίδιος εκπαιδευτεί στον αστικό σχεδιασμό, η σκέψη επέκτασης της αρχικής πρωτοβουλίας στο επίπεδο της πόλης ήταν το επόμενο φυσικό βήμα. Με το AA Greece Visiting School όσο και με το AA Athens Visiting School, η έρευνα στον σχεδιασμό και την κατασκευή συμπεριέλαβε τεχνικές παρόμοιες με εκείνες τις οποίες εφάρμοσα για διαφορετικά έργα με το γραφείο Zaha Hadid Architects.
Ποιο το εύρος εφαρμογής του παραμετρικού σχεδιασμού στην ελληνική αρχιτεκτονική πραγματικότητα και πώς μπορεί να ενταχθεί ουσιαστικά στην συνθετική διαδικασία και στη διερεύνηση των σχεδιαστικών ζητημάτων, (όπως για παράδειγμα, ζητήματα ένταξης, φυσικού αναγλύφου, υλικότητας, κλιματικών συνθηκών) ;
Το έδαφος της ελληνικής αρχιτεκτονικής πραγματικότητας προσφέρεται όσο ποτέ άλλοτε για την εφαρμογή παραμετρικού σχεδιασμού ή υπολογιστικού σχεδιασμού όπως τον ονομάζω. Η βάση σε τεχνικό επίπεδο σχεδιασμού υπάρχει πλέον. Η ένταξη ενός κτιριακού όγκου σε υπάρχων αστικό ιστό μπορεί να γίνει λαμβάνοντας υπόψη ταυτοχρόνως τα όρια του ιδεατού στερεού και των σχεδιαστικών του χαρακτηριστικών σε σχέση με αυτών του κτιστού περιβάλλοντος. Η υλικότητα αποτελεί μια εξίσου σημαντική σχεδιαστική παράμετρο. Ένα από τα πεδία της αρχιτεκτονικής έρευνας με το AA Athens Visiting School παρουσιάζει ακριβώς αυτήν την ικανότητα. Επανέρχεται η μοναδικότητα του κάθε υλικού με βάση την υπόσταση του, και η μορφολογική λύση δεν επιβάλλεται πάνω σε ένα υλικό αλλά καθοδηγείται από αυτό. Οι κλιματικές συνθήκες είναι εξίσου μια ενεργή παράμετρος. Ήδη από την προμελέτη δίνεται η ικανότητα κατανόησης των σχεδιαστικών επιλογών με δυναμική έρευνα της επίδρασης στο κτίριο των τοπικών καιρικών συνθηκών. Αυτό γίνεται σε σχέση με την μορφή και τον προσανατολισμό του κτιρίου αυτού. Πέραν της προσωπικής μου δράσης υπάρχουν εξίσου αρκετοί συνάδελφοι, μερικοί εκ των οποίων συμμετείχαν στο πρόγραμμα της ΑΑ στην Ελλάδα, ικανότατοι στην εφαρμογή αυτής της αρχιτεκτονικής. Κάποιοι μάλιστα έχουν θέση σε σχολές και προωθούν με το δικό τους τρόπο αυτήν την προσέγγιση.
Αυτό το οποίο προσφέρεται περισσότερο στην αρχιτεκτονική της χώρας μας είναι η πολυπλοκότητα των επιμέρους σχεδιαστικών ζητημάτων που αναφέρθηκαν. Καθένα από τα ζητήματα αυτά μπορεί να εκφραστεί ως σχεδιαστική μεταβλητή, και αυτό προσφέρει την ικανότητα δημιουργίας ενός δυναμικού συστήματος που μπορεί συνδυαστικά και με την καθοδήγηση του αρχιτέκτονα να δώσει λύσεις αρκετά εξεζητημένες. Οι λύσεις αυτές μπορούν να δώσουν την ίδια στιγμή ένα αποτέλεσμα άρτιο αισθητικά και λειτουργικά. Ίσως μία από τις μεγαλύτερες αρετές με τον υπολογιστικό σχεδιασμό, αποτελεί και η δυνατότητα επεξεργασίας όλων των παραμέτρων ταυτοχρόνως με στόχο την τροποποίηση λύσεων για ένα συγκεκριμένο άτομο ή ομάδα ατόμων.
Πώς ανταποκρίνονται οι Έλληνες συμμετέχοντες σε σχέση με την αγγλοσαξονική διάσταση του προγράμματος;
Τόσο το AA Athens όσο και το AA Greece Visiting School είναι προγράμματα διεθνούς χαρακτήρα. Το πλαίσιο με βάση το οποίο τρέχει το κάθε πρόγραμμα προϋποθέτει ανοικτό τρόπο σκέψης, πλήρη συμμετοχή καθώς και την διάθεση για πειραματισμό. Είναι πολλές φορές που πρέπει να «ξεμάθουμε» κάποιες τεχνικές στους συμμετέχοντες ώστε να είναι σε θέση να μάθουν τις καινούργιες. Επιπλέον, η εκμάθηση του τρισδιάστατου σχεδιασμού, του παραμετρικού ή καλύτερα υπολογιστικού σχεδιασμού, του φωτορεαλισμού, της ψηφιακής κατασκευής καθώς και οι διαλέξεις και παρουσιάσεις γίνονται στην Αγγλική γλώσσα. Έχοντας αυτά υπόψη η ανταπόκριση των Ελλήνων συμμετεχόντων είναι εκπληκτική. Είναι γνωστό εξάλλου από την θετική πρόοδο ενός μεγάλου αριθμού Ελλήνων σε ξένα πανεπιστήμια και γραφεία ότι η υψηλή διανοητική μας ικανότητα είναι πίσω από την ευχέρεια μας να προσαρμοζόμαστε.
Το αγγλοσαξονικό σύστημα είναι αρκετά αυστηρό σε σχέση με το ελληνικό. Το πρόγραμμα που διευθύνω στην Ελλάδα ακολουθεί μία παρόμοια λογική διεξαγωγής ωστόσο λειτουργεί μαζί με μία διάθεση για ανέμελη κοινωνικοποίηση. Η κοινωνικοποίηση αυτή μαζί με την σκληρή εργασία αποτελεί σημαντικό κομμάτι για την διεύρυνση του κύκλου γνωριμιών των συμμετεχόντων τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της χώρας μας. Από τη μία πλευρά γίνεται εμφανές το υψηλό διανοητικό επίπεδο των ανθρώπων του προγράμματος και από την άλλη καθίσταται εφικτή η επικοινωνία με φοιτητές και επαγγελματίες από Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ποιες αδυναμίες και ποιες δυναμικές της τοπικής αρχιτεκτονικής διδασκαλίας, διακρίνετε να καθρεπτίζουν οι τρέχουσες αρχιτεκτονικές πρακτικές στην Ελλάδα, μέσα από την προσωπική σας διδακτική και επαγγελματική εμπειρία;
Η διδασκαλία στα μάτια μου, οφείλει να έχει δύο βασικές αξίες. Η πρώτη αφορά την αναγνώριση εκείνων των οποίων πέρασαν στην ιστορία της αρχιτεκτονικής καθώς και την κατανόηση της συνεισφοράς τους. Η δεύτερη αξία έρχεται σε συνδυασμό με την πρώτη. Είναι αυτή που ωθεί τους αρχιτέκτονες να είναι μπροστά από την εποχή τους. Κάποτε οι αρχιτέκτονες είχαν την πρώτη θέση στην διαμόρφωση των νέων τάσεων σε ζητήματα κοινωνικοπολιτικού χαρακτήρα πέραν του πολιτισμικού. Το αρχιτεκτονικό «πρόβλημα» επιζητά λύση όχι μόνο σχεδιαστικού χαρακτήρα αλλά και κοινωνικοπολιτικού. Και η εκμάθηση της αρχιτεκτονικής ιστορίας έχει τη δύναμη να μας ωθήσει σε σημείο να διαμορφώσουμε, έστω και πειραματικά στην αρχή, εκείνο το επόμενο βήμα. Έπειτα χρειάζεται η πρακτική.
Αρχικά είναι σημαντικό να ξεφύγουμε από τις τάσεις των προηγούμενων αιώνων, ενώ στη συνέχεια να εφαρμόσουμε εκείνες που χαρακτηρίζουν την εποχή μας. Κάποτε οι ανάγκες της κοινωνίας μας επιζητούσαν μία αστραπιαία ανέγερση κατασκευών με κριτήριο τον αριθμό ωφέλιμων χώρων. Πλέον η κοινωνία αντιμετωπίζει τις ανάγκες με μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση ως προς τη ψυχική, σωματική και περιβαλλοντολογική συνέπεια του κτιστού περιβάλλοντος στο οποίο διαμένει και εργάζεται. Μία τέτοια αντίληψη οφείλουμε να μοιρασθούμε με τους συναδέλφους αλλά και με τους συνανθρώπους μας εκτός του αρχιτεκτονικού πεδίου. Μέσω συνεργασιών, ενημερωτικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπως αυτών που διευθύνω τα εφόδια γνώσεων εκείνων που συμμετέχουν μπορούν να φέρουν τις πρακτικές στην Ελλάδα στην εμπροσθοφυλακή των νέων τάσεων. Χρειάζεται ωστόσο διαφοροποίηση των δράσεων που τείνουν να διαμορφώσουν στρατιές σχεδιαστών με εκείνων που διαμορφώνουν αντιλήψεις.
Πώς οραματίζεστε την εξέλιξη και κατεύθυνση της τοπικής αρχιτεκτονικής σε σχέση με τις τρέχουσες διεθνείς τάσεις;
Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Αγγλία, η Γερμανία καθώς σε χώρες όπως η Σιγκαπούρη, ο Καναδάς και η Αυστραλία μεταξύ άλλων εφαρμόζονται ήδη τεχνικές μοντελοποίησης πληροφοριακών κτιριακών συγκροτημάτων (Building Information Modelling). Αυτές οι τεχνικές αποτελούν συμβολαιογραφικό όρο ανάθεσης ενός έργου καθώς και διαδικαστικό κριτήριο αδειοδότησης. Μία τέτοια προσέγγιση απέχει αρκετά από την πραγματικότητα της πλειοψηφίας των αρχιτεκτονικών εργοδοτήσεων στην Ελλάδα. Ενδέχεται να υπάρξει μία εξέλιξη ως προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο αυτό χρειάζεται την κατάλληλη εκπαίδευση και αντίστοιχα συγκεκριμένες τεχνικές υποδομές. Είναι εξίσου σημαντικός και ο διαχωρισμός μεταξύ τεχνιτών και μηχανικών, καθώς οι τελευταίοι έχουν την κατάρτιση να αντιμετωπίζουν το έκαστο ζήτημα με μεθόδους επιστημονικούς που επιταχύνουν την πρόοδο.
Την βάση μίας τέτοιας μεθοδολογίας έθεσα με το γραφείο Zaha Hadid Architects, και μέσα από την προσωπική μου εμπειρία μπορώ να μιλήσω για τα πλεονεκτήματα της. Πρόκειται για πλεονεκτήματα που ωφελούν πέραν από τον σχεδιασμό ενός κτιρίου, τον τρόπο λειτουργίας αυτού και μετά την ανέγερσή του. Βασική προϋπόθεση εδώ είναι η πλήρης και υψηλών προδιαγραφών ψηφιοποίηση των αρχιτεκτονικών εργασιών καθώς και των εργασιών των λοιπών μηχανικών που συνεργάζονται για την διεκπεραίωση ενός έργου. Οραματίζομαι την εξέλιξη αυτή να την ηγείται η τωρινή γενιά μαζί με την υποστήριξη των παλαιοτέρων συναδέλφων. Οραματίζομαι με αυτόν τον τρόπο ότι, η τοπική αρχιτεκτονική θα αποτελέσει εκ νέου τον πόλο έλξης των νέων μηχανικών καθώς και εκείνων που είναι εκτός της Ελλάδας.
AA ATHENS VISITING SCHOOL | Symmetry Sentience: Interlace 2017 εδώ
AA ATHENS VISITING SCHOOL | RESONANCE: Twine 2018 εδώ
AA ATHENS VISITING SCHOOL | Symmetry Sentience: Interlace 2017 εδώ
AA ATHENS VISITING SCHOOL | RESONANCE: Twine 2018 εδώ
