της Χαράς Χαρατσάρη
Παρουσίαση της ''Σχολής των Αθηνών'' στο Ε.Μ.Π.
Tην Πέμπτη, 28 Ιουνίου, πραγματοποιήθηκε ενημερωτική εκδήλωση στο ΕΜΠ, με θέμα: «Η Σχολή των Αθηνών», την ελληνική συμμετοχή στη 16η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετίας. Τον πρόλογο της παρουσίασης πραγματοποίησαν ο Δημήτρης Ησαΐας, Κοσμήτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και η Ειρήνη Κλαμπατσέα, Γενική Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, ενώ στο κύριο μέρος της εκδήλωσης πήραν το λόγο οι επιμελητές της ελληνικής συμμετοχής, Χριστίνα Αργυρού και Ryan Neiheiser. Στη συνέχεια, ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Καθηγητής Θεωρίας του ΕΜΠ, εμβάθυνε στην “Σχολή των Αθηνών'' και στην έννοια του ''ενδιάμεσου χώρου''. Ακολουθήσαν σπουδαστές του E.Θ. Ιστορίας και Θεωρίας του 8ου εξαμήνου, με παρουσίασεις και συσχετίσεις κάποιων από τα κτίρια-αναφορές, που παρουσιάζονται στο ελληνικό περίπτερο στη Βενετία.
Το Εθνικό περίπτερο υλοποιήθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελλάδα και την ΕΕ με τη χορηγική σφραγίδα του Ιδρύματος Ωνάση. Την μελέτη φωτισμού του περιπτέρου, ανέλαβε η εταιρεία Βright Special Lighting SA, η οποία χορήγησε φωτιστικά led για την ανάδειξη των μακετών αλλά και του συνολικού περιβάλλοντος χώρου της συμμετοχής. Κατά την υλοποίηση της ιδέας της ελληνικής συμμετοχής, πραγματοποιήθηκε συνεργασία των επιμελητών με φοιτητές από τις ακαδημαϊκές κοινότητες των σχολών Αρχιτεκτονικής του Ε.Μ.Π. στην Αθήνα και της ΑΑ στο Λονδίνο.
Εσωτερική άποψη της ''Σχολής των Αθηνών'' στην 16η Μπιενάλε της Βενετίας,
Πηγή: www.designboom.com
Σύμφωνα
με τους Χριστίνα Αργυρού και Ryan Neiheiser,
ο ''ενδιάμεσος χώρος'', αποτελεί έναν ''ελεύθερο και δημοκρατικό χώρο'',
απαντώντας στο γενικό θέμα της φετινής Μπιενάλε και εστιάζοντας στην περίπτωση
των ακαδημαϊκών κοινοτήτων. Έχοντας ως
αναφορά την νωπογραφία του Ραφαήλ, με τον ομώνυμο τίτλο, στο κέντρο ενός
κλιμακωτού καθιστικού χώρου που ορίζει το ελληνικό περίπτερο, στήνονται 56
λευκές μακέτες πάνω σε ράβδους, οργανωμένες σε κάναβο, που αποτυπώνουν τους
κοινόχρηστους και ''ελεύθερους'' χώρους ακαδημαϊκών κυρίως κτιρίων. Τις ίδιες
χαράξεις ακολουθεί και ο κάναβος του φωτισμού του περιπτέρου. Όπως επισημαίνουν
οι επιμελητές, ''η έκθεση είναι συμμετοχική, προσκαλώντας τους επισκέπτες να
κινηθούν σε ένα πεδίο αντικειμένων, και να έχουν μια χωρική εμπειρία, στην
οποία μπορούν να εμπλακούν με ποικίλους τρόπους όπως αυτοί επιθυμούν''.
Τα έργα που
αποτυπώνονται σε μοντέλα, παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα www.the-school-of-athens.com και είναι τα
εξής:
1. IIT McCormick Tribune
Campus Center, Chicago, USA, 2003, OMA
2. The New School University Center, New York City, USA, 2012, SOM
3. University of Cape Town (UCT), Upper Campus, Cape Town Upper Campus,
South Africa, 1829, J.M. Solomon
4. S.R. Crown Hall, College of Architecture at IIT, Chicago, USA, 1956,
Mies van der Rohe
5. University Campus UTEC Lima Lima, Peru, 2015, Grafton Architects
6. Saw Swee Hock Student Centre, London School of Economics London,
United Kingdom, 2014, O'Donnell + Tuomey
7. Palazzo della Sapienza, University of Rome, Italy, 1303-1660,
Guidetto Guidetti, Giacomo della Porta, Francesco Borromini
8. MIT “Infinite Corridor” Cambridge, USA, 1913, William Welles
Bosworth
9. Helsinki University of Technology, School of Architecture Helsinki,
Finland, 1949, Alvar Aalto
10. Carpenter Center for the Visual Arts, Harvard University Cambridge,
USA, 1964, Le Corbusier
11. Emerson College Los Angeles Center Los Angeles, USA, 2014, Morphosis
12. Lab City, Ecole Centrale Paris Plateau de Saclay, Gif-sur-Yvette,
France, 2017, OMA
13. The School of Athens,Venice, Italy, 2018, Neiheiser Argyros
14. 41 Cooper Square, Cooper Union, New York City, USA, 2009, Morphosis
15. École nationale supérieure des Beaux-Arts, Paris, France, 1839, Felix
Duban
16. The Reid Building, Glasgow School of Art, Glasgow, United Kingdom,
2014, Steven Hall
17. EPFL Rolex Learning Center, Lausanne, Switzerland, 2010, SANAA
18. METU School of Architecture, Ankara, Turkey, 1963, Altug and
Behruz Cinici
19. Theatre of Dionysus Eleuthereus, Athens, Greece, 479-338 BC, Unknown
20. Gund Hall, Harvard Graduate School of Design, Cambridge, USA, 1972, John
Andrews
21.Roy and Diana Vagelos Education Center, Columbia University Medical
Center, New York City, USA, 2017, Diller Scofidio + Renfro
22. French National Library, Paris, France, 1785, Etienne-Louis
Boullee
23. Center Pierre-Mendes-France Tolbiac, Paris, France, 1973, ANPAR -
Michel Andrault & Pierre Parat
24. Theology Department, Kapodistrian University of Athens, Greece,
1976, Lazaros Kalivitis and Georgios Leonardos
25. Universidad de Piura (UDEP), Peru, 2018, Barclay & Crousse
26. Imperial College Business School, London, United Kingdom, 2004, Foster+Partners
27. Campus Universitaire de Jussieu, Paris, France, 1963-1971, Edouard
Albert
28. Bocconi University, Milan, Italy, 2008, Grafton Architects
29. Moscow School of Management Skolkovo, Moscow, Russia, 2010, Adjaye
Associates
30. University of Brasilia, Brasil, 1962, Oscar Niemeyer
31. The School of Athens, Vatican City, 1510-1511, Raphael (Raffaello
Sanzio da Urbino)
32. Plato’s Academy, Athens, Greece, 387 BC, Unknown
33. Architectural
Association, London, United Kingdom, 1775-1783,
1917, Unknown
34. Indian Institute of
Management Ahmedabad, Vastrapur,
Ahmedabad, Gujarat, India, 1974, Louis Kahn
35. Free University Berlin, Germany, 1963, Georgis Candilis, Shadrach
Woods, Alexis Josic, Manfred Schiedhelm
36. Corpus Christi College University of Cambridge, United Kingdom,
1352, 1827, Unknown, William Wilkins
37. Architecture and Urbanism College, University of São Paulo, Brasil,
1961, João Vilanova Artigas and Carlos Cascaldi
38. Averof Building, National Technical University of Athens, Greece, 1878,
Lyssandros Kautantzoglou
39. Innovation Center UC, Santiago, Chile, 2014, Alejandro Aravena,
Elemental
40. Bauhaus Dessau, Germany, 1926, Walter Gropius
41. Music Conservatory of Athens, Greece, 1969, Ioannis Despotopoulos
42. Bauhaus Dessau, Germany, 1926, Walter Gropius
43. Simon Fraser University, Burnaby, BC, Canada, 1965, Arthur
Erickson and Geoffrey Massey
44. Central Saint Martins, London, United Kingdom, 2011, Stanton
Williams
45.Future University Hakodate, Japan, 2000, Riken Yamamoto
46. Architecture Faculty in Tournai, Belgium, 2017, Aires Mateus
47. The Great Court, University of Illinois at Chicago Circle, Chicago,
USA, 1965, Walter Netsch, SOM
48. Nantes School of Architecture, Nantes, France, 2009, Lacaton
& Vassal
49. Educatorium, Utrecht University, Utrecht, Netherlands, 1997, OMA
50. CENTRO University, Mexico City, Mexico, 2015, Ten Arquitectos
51. Blavatnik School of Management, Oxford, United Kingdom, 2016, Herzog
& de Meuron
52. Philosophy Department, Kapodistrian University of Athens, Greece,
1984, Lazaros Kalivitis and Georgios Leonardos
53. Barnard College Diana Center, New York City, USA, 2010, Weiss /
Manfredi
54. Ewha Womans University, Seoul, South Korea, 2008, Dominique
Perrault
55. CEPT University, Ahmedabad, India, 1962, Balkrishna Doshi
56. School of Architecture, Marne-la-Vallée, Paris, France, 1999, Bernard
Tschumi
Τις δύο κυριότερες τυπολογίες ακαδημαϊκών κοινών, αποτελούν ο
αμφιθεατρικός χώρος και το αίθριο. Αυτές οι δύο τυπολογίες είναι γεννημένες
στην Αρχαία Αθήνα, στο Θέατρο του Διονύσου και την Ακαδημία του Πλάτωνα,
παραδείγματα τα οποία αποτελούν τον ''πυρήνα'' της έκθεσης, σύμφωνα με τους
επιμελητές. ''Ο ελεύθερος χώρος μπορεί σίγουρα να οριστεί με πολλούς
τρόπους. Εχουμε επιλέξει να εξετάσουμε τι μπορεί να σημαίνει στο πλαίσιο του
Πανεπιστημίου, και πιο συγκεκριμένα, να το θεωρήσουμε ισότιμο με την έννοια
ενός ακαδημαϊκού κοινού. Η διαδικασία ορισμού του ακαδημαϊκού κοινού
και εντοπισμού του σε κάθε Πανεπιστήμιο υπήρξε από τις πιο ενδιαφέρουσες
προκλήσεις του έργου.''
Xρήση του περιπτέρου από τους επισκέπτες της έκθεσης,
Πηγή: www.metalocus.es
Το δίδυμο Χ.Αργυρού – R.Neiheiser, επισημαίνει ακόμη, ότι οι ακαδημαϊκοί χώροι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς διερεύνηση για την περίπτωση της Αθήνας, στα πλαίσια της αναζωογόνησης του κέντρου της πόλης και θεωρώντας ότι τα Πανεπιστήμια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της. ''Ο ενδιάμεσος χώρος, δεν είναι ούτε εσωτερικός ούτε εξωτερικός. Ούτε μια αίθουσα με συγκεκριμένη λειτουργία ούτε ένας αυστηρός διάδρομος κίνησης. Παρόλο που συνήθως θεωρούμε ότι η μάθηση πραγματοποιείται σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, οι εκπαιδευτικοί και οι αρχιτέκτονες έχουν αναγνωρίσει εδώ και χιλιάδες χρόνια ότι η εκμάθηση πραγματοποιείται επίσης στους διάδρομους, στις σκάλες, στο κυλικείο, στο αίθριο...'' Η ποιότητα των ενδιάμεσων χώρων, τους καθιστά σε ενδιαφέροντα πεδία όσμωσης των διάφορων ομάδων των ακαδημαϊκών κοινοτήτων και ποικίλων συζητήσεων.
Αυτό το ελεύθερο σκηνικό, εκφράζει την ιδέα των ''δημοκρατικών και απρογραμμάτιστων χώρων'', με διαφορετικές εκφάνσεις μέσα στο χρόνο. Ο Σωκράτης δίδαξε στην Αγορά. Ο Πλάτων ίδρυσε την Ακαδημία του στον Ελαιώνα εκτός της Αθήνας και συχνά δίδασκε ενώ περπατούσε. Τα μεσαιωνικά κολέγια οργανώθηκαν γύρω από μια κοινόχρηστη αυλή. Τα πανεπιστήμια του 20ού αιώνα είναι γεμάτα από άτυπους χώρους μάθησης που συχνά συνδέονται με την κίνηση... Όπως αναφέρουν οι Χριστίνα Αργυρού και Ryan Neiheiser, ''Η φιλοδοξία μας είναι να κοιτάξουμε πίσω και να σαρώσουμε το σημερινό τοπίο της πανεπιστημιακής αρχιτεκτονικής, να εξαγάγουμε συναρπαστικούς και επιτυχείς χώρους που είναι "ελεύθεροι" – δημοκρατικοί, απρογραμμάτιστοι και κοινοί.''
Εν κατακλείδι, η ''σχολή των Αθηνών'' στην 16η Μπιενάλε της Βενετίας, αποτελεί μια καλή αφορμή για τον επαναπροσδιορισμό του ''ενδιάμεσου χώρου'' στην αρχιτεκτονική σύνθεση. Η εύστοχη και αυθεντική μεταφορά ενός μηνύματος που να απαντά στο ζήτημα του Ελεύθερου χώρου, η αναφορά στον τόπο από όπου πηγάζουν όλα αυτά τα ερωτήματα και οι απαντήσεις και μια παρουσίαση που να ενεργοποιεί το κοινό άμεσα, προκαλώντας διάλογο, αποτέλεσαν τις βασικές συνιστώσες της σύνθεσης του ελληνικού περιπτέρου στην φετινή Μπιενάλε της Βενετίας. Αναμφισβήτητα, πρόκειται για μια πρόταση με έντονη τοπογραφία και έμφαση στην συνθετική πλευρά της αρχιτεκτονικής, που προτείνει έναν βιωματικό τρόπο μάθησης. Ας αποτελέσει έναν γενικότερο προβληματισμό σχετικά με το προφίλ της ελληνικής αρχιτεκτονικής αντίληψης που φιλοδοξεί μια εθνική συμμετοχή να προβάλλει σε ένα διεθνές αρχιτεκτονικό γεγονός, όπως επίσης και για την σημασία της συμμετοχής των αρχιτεκτονικών σχολών σε αυτό το γεγονός.
