Δ044.22 | Kailar market: Υπαίθρια, στεγασμένη και κλειστή αγορά στην Πτολεμαϊδα

Τίτλος: Kailar market: Υπαίθρια, στεγασμένη και κλειστή αγορά στην Πτολεμαϊδα

Φοιτήτριες: Ασπράγκαθου Ελεάνα, Μαύρου Χριστίνα

Επιβλέπουσα: Τσακαλίδου Βενετία

Σχολή: Α.Π.Θ

Αγορά:

Όπου και να κατοικεί κανείς, συναντά τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, σε ένα δρόμο-πλατεία, την υπαίθρια λαϊκή αγορά της γειτονιάς του. Μπορεί να την επισκέπτεται ή απλά να τη διασχίζει γιατί βρίσκεται στο δρόμο του. Σε κάθε περίπτωση, ο τυχαίος χώρος γίνεται συγκεκριμένος και υιοθετεί μια ταυτότητα, μεταμορφώνεται, για όσο εξελίσσονται οι εμπορικές συναλλαγές. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της ταυτότητας;

«Δίχως μια αγορά, δεν μπορείς

να μιλήσεις για μια πόλη.»

Πτολεμαΐδα:

πόλη της Περιφερειακής ενότητας Κοζάνης, στη Δυτική Μακεδονία, η οποία αποτελεί την έδρα του Δήμου Εορδαίας. Το όνομα του Δήμου έχει τις ρίζες του στον 5^ο αι. π.Χ. και σύμφωνα με τον Ηρόδοτο η λέξη Εόρδα σημαίνει εύφορος τόπος.

Η σημερινή πόλη της Πτολεμαΐδας ήταν γνωστή με το όνομα Καϊλάρια, λέξη τούρκικης επιρροής από τη λέξηkayilar, στην ελληνική της μετάφραση, ‘’λάσπες’’. Η λέξη έχει επιβιώσει μέχρι και σήμερα στο λεξιλόγιο των μόνιμων γηγενών κατοίκων της πόλης, αντικαθιστώντας βέβεια την αρνητική χροιά που είχε σαν έννοια τότε.

Το 1923  ιδρύεται για πρώτη φορά οργανωμένα ο εμπορικός σύλλογος της πόλης. Με την αλλαγή του ονόματος των τότε Καΐλαρίων, αρχίζει να δομείται μία νέα φυσιογνωμία της πόλης. Ο Δήμος Εορδαίας μετατρέπεται σε ισχυρό οικονομικό κέντρο στο Νομό Κοζάνης. Το 1926 η λαική αγορά γίνεται μια εβδομαδιαία συνήθεια. Το “παζάρι” μεταφέρεται σε κεντρικό σημείο της πόλης, και συγκεκριμένα στο οικόπεδο επέμβασης, στο οποίο συνεχίζει να εξελίσσεται η λαϊκή αγορά έως και σήμερα. Η εβδομαδιαία υπαίθρια αγορά (λαϊκή) δανείζεται τις Τετάρτες ήδη από το 1928. 

Λόγω της έντονης κινητικότητας αλλά και του πλήθους εμπόρων(και προϊόντων) που συμμετείχαν στην αγορά, το 1940 ξεκινάει η δημιουργία της κλειστής σκεπαστής αγοράς στο ίδιο οικόπεδο. Το κτίριο της αγοράς  ολοκληρώνεται το 1950 και φέρει τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά αγορών ανά τους αιώνες, που εντοπίζονται σε τότε παραδείγματα της Ευρώπης. Το κτίσμα τετραγωνικής κάτοψης με αίθριο εσωτερικά, κατεδαφίζεται τελικά το 1993. Στη θέση του δημιουργείται το 1997 το κτίριο του πολυκέντρου με σκοπό τη στέγαση οργανισμών κοινής ωφέλειας και υπηρεσιών. Η υπαίθρια αγορά συνεχίζει να εξελίσσεται από το 1997, κάθε Τετάρτη στο όμορο οικόπεδο αλλά και περιμετρικά του πολυκέντρου έως και σήμερα.Το συγκεκριμένο, τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδας, λειτουργεί ως δημοτικός χώρος στάθμευσης.

Δεδομένου ότι η οδός Πόντου αποτελεί μια σημαντική χάραξη της πόλης και επιπρόσθετα ότι διασχίζει το οικόπεδο πρώτο βήμα είναι η ενσωμάτωση της οδού στον τόπο παρέμβασης και κατ’ επέκταση στην κτιριακή μονάδα που δημιουργείται.  Στόχος είναι η οδός να αποτελέσει πλέον μια σημαντική φυγή η οποία θα διαμορφώσει τις δύο αντιδιαμετρικές εισόδους του κτιρίου βορειοανατολικά και νοτιοδυτικά του οικοπέδου. Για τον λόγο αυτό η οδός Δημοκρατίας μετατρέπεται σε διπλής κατεύθυνσης οδό. H υπάρχουσα είσοδος για τον υπόγειο χώρο στάθμευσης μεταφέρεται στο βορειοανατολικό τμήμα.

Σημαντικό στοιχείο στο παρόν οικόπεδο αποτελεί επίσης ο Πεζόδρομος της Εθνικής Αντιστάσεως. Δύο ακόμα είσοδοι στο οικόπεδο, μια στην αρχή και μια στο πέρας του πεζοδρόμου λαμβάνονται υπόψιν ώστε να δημιουργηθούν οι επιθυμητές είσοδοι στον κτιριακό όγκο. Για τον λόγο αυτό, δημιουργείται μια μεγάλη διαδρομή η οποία  διασχίζει το οικόπεδο, τοποθετείται κατάλληλα ώστε στην πορεία να διατρέχει τον κτιριακό όγκο και να ενώνει τις δύο γωνίες του οικοπέδου, νοτιοανατολικά και βορειοδυτικά. Περίπου στο κέντρο αυτής της διαδρομής και κατ’ επέκταση στο κέντρο του οικοπέδου σκοπός είναι να σχεδιαστεί το κεντρικό σημείο της αγοράς με την Πόντου επίσης να το διασχίζει. Πάνω σε αυτή την διαδρομή θα υπάρχουν και οι κύριες είσοδοι του κτιρίου της αγοράς.

Η κεντρική αυτή φυγή που διαμορφώνεται με την διαδρομή χωρίζει τον ισόγειο χώρο σε τρεις ζώνες. Μια κεντρική ζώνη η οποία παραλαμβάνει  8 ανοιχτές νησίδες της αγοράς, μια που αναπτύσσεται κατά μήκος του πεζοδρόμου και περιέχει δευτερεύουσες χρήσεις και την τρίτη στην οποία τοποθετούνται τα κλειστά μαγαζιά. Οι χώροι που αναπτύσσονται κατά μήκος του πεζοδρόμου στο ισόγειο διαμορφώνονται κάτω από ένα μεγάλο κλιμακοστάσιο. Η κατασκευή αυτή αποτελεί ένα μορφολογικό στοιχείο της βορειοδυτικής όψης, στεγάζει χώρους όπως το καφέ, τα w/c και τον χώρο παραλαβής εισιτηρίων εσωτερικά, τον χώρο στάθμευσης των λεωφορείων εξωτερικά και επιτρέπει την πρόσβαση στον πρώτο όροφο. Η ζώνη αυτή θα έλεγε κανείς πως δημιουργείται στην προσπάθεια συγκερασμού δημόσιων χρήσεων με τις χρήσεις της αγοράς.Σχεδιάζεται με στόχο το ‘’μπέρδεμα’’ του δημόσιου χώρου με την νέα κτιριακή μονάδα. Στην νοτιοδυτική ζώνη του κτιρίου, στο ισόγειο, βασιζόμενοι σε έρευνα που αφορά τυπολογίες αγορών διαμορφώθηκαν δύο ‘’μπαταρίες’’ καταστημάτων οι οποίες τοποθετούνται κατάλληλα για να διαμορφώσουν μια κεντρική στοά. Κάθε κατάστημα διαθέτει δικό του πατάρι που εξυπηρετεί κυρίως για την αποθήκευση προϊόντων. Τα μαγαζιά στην νοτιοανατολική όψη διαθέτουν πατάρι και στο υπόγειο.

Ο πρώτος όροφος της αγοράς σχεδιάζεται ώστε να εξυπηρετήσει πολιτιστικούς χώρους και χώρους αναψυχής. Ακριβώς πάνω από το καφέ, και σε όλη την βορειοανατολική ζώνη τοποθετείται το εστιατόριο της αγοράς, ενώ στην νοτιοδυτική πλευρά πολιτιστικοί χώροι.

Το κτίριο πάνω από τον όροφο συμπληρώνεται με την ράμπα η οποία εσωτερικά του κτιρίου αποτελεί μια αμφιθεατρική διαδρομή ενώ εξωτερικά ένα περιμετρικό μπαλκόνι. Εσωτερικά και κάτω από την ράμπα τοποθετούνται χώροι οι οποίοι μπορούν να παραλάβουν ποικίλες πολιτιστικές χρήσεις ενώ εξωτερικά η ράμπα μετατρέπεται σε ένα χρωματιστό στέγαστρο το οποίο στεγάζει τόσο κομμάτι της λαϊκής τις Τετάρτες όσο και πολιτιστικές εκδηλώσεις και δράσεις.

Το στέγαστρο της αγοράς σχεδιάζεται σε επίπεδο κάτοψης ώστε να καλύψει επαρκώς και να σηματοδοτήσει τις δυο κεντρικές εισόδους. Αποτελείται από 20 μεγάλες μεταλλικές περσίδες των οποίων η κλίση αλλάζει κατάλληλα ώστε να επιτρέπουν το διάχυτο φως από τον βορρά ενώ παράλληλα τον ηλιασμό του κτιρίου από τον νότο. Κάθε μεγάλη περσίδα γεμίζει με μικρότερες οι οποίες είναι κάθετες στον άξονα Βορρά-Νότου. Στόχος της δημιουργίας του στεγάστρου δεν είναι μόνο η προσέγγιση κατάλληλων βιοκλιματικών συνθηκών εντός του κτιρίου αλλά παράλληλα η δημιουργία οπτικού παιχνιδίσματος λόγο του φωτός.

Τα  κύρια υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του κτιρίου είναι οπλισμένο σκυρόδεμα για τις βάσεις των υποστυλωμάτων και για τα τοιχεία, μεταλλικός σκελετός για τις δοκούς, τα  υποστυλώματα, τον σκελετό των νησίδων, το σκελετό του μεγάλου κλιμακοστασίου, τις μεγάλες περσίδες και τα κουφώματα. Συνθετικό ξύλο στο μεγάλο κλιμακοστάσιο, στις μικρές περσίδες και στα κουφώματα, εποξειδικό δάπεδο στην ράμπα, χυτό δάπεδο στο ισόγειο και στον περιβάλλοντα χώρο, υαλοπίνακες και υαλοπίνακες u-glass.

Πτολεμαΐδα, Τετάρτη, 10:00π.μ

Πανιά, μεταλλικοί σκελετοί, τελάρα, έχουν πάρει την θέση τους ξανά. Κάτω από την ράμπα πωλητές και καταναλωτές, επισκέπτες, περαστικοί ή εργαζόμενοι της αγοράς συναντιούνται, συζητούν, παρατηρούν, δημιουργούν τις αναμνήσεις μιας ακόμη Τετάρτης. Στον πρώτο όροφο κάποιος διαβάζει, ενώ στο μπαρ μιας νησίδας κάποιος δοκιμάζει νέες γεύσεις. Άλλοι κάθονται στα σκαλιά περιμένοντας την επόμενη αναχώρηση του λεωφορείου παρατηρώντας απέναντί τους την λαϊκή ενώ αυτοί που συνεχίζουν να αδιαφορούν για τις Τετάρτες πάλι από εκεί θα κόψουν δρόμο.