ΕΡ001.20 | ΚΑΠΝΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ | Η ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΒΟΛΙΩΤΙΚΗΣ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Αδαμάκης Κώστας

PhD Αρχιτέκτων μηχανικός

Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Π.Θ. - Αναπληρωτής Πρόεδρος - Διευθυντής ΠΜΣ, Επαναχρήσεις κτιρίων και συνόλων, Π.Θ.

Περίληψη

Εισαγωγικά γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση των πρωτοβουλιών για την καταγραφή - διάσωση και αξιοποίηση με νέες χρήσεις της ιστορικής βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης του Βόλου.Ιδιαίτερα χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η επανάχρηση ενός από τα σημαντικότερα βιομηχανικά μνημεία της περιοχής, του καπνεργοστασίου Ματσάγγου. Παρουσιάζονται ιστορικά στοιχεία για την ίδρυσή του και τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε για την τοπική κοινωνία και την περιοχή του Βόλου - Ν.Ίωνίας. Κτισμένο σε 4 διαφορετικές χρονικές περιόδους  το συγκρότημα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα  για την έρευνα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Η παρουσίαση του έργου της αποκατάστασης - αναβάθμισης και επανάχρησης του κτιρίου αφορά το 4^ο και τελευταίο  κτίριο του συγκροτήματος που χτίσθηκε το 1937 και λειτούργησε έως την δεκαετία του 1960 - 1970.Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου από τα ελάχιστα διασωθέντα στην Ελληνική επικράτεια.Είναι κτισμένο στην καρδιά της εμπορικής αγοράς της πόλης του Βόλου και η αξιοποίησή του από το 2017, αναβάθμισε και έδωσε ζωή σε ένα από τα πλέον πολυσύχναστα και κεντρικά σημεία της πόλης.Στην διάλεξη θίγονται θέματα που αφορούν την ανάγκη διάσωσης και αξιοποίησης της ιστορικής μας κληρονομιάς, σχέσεις παλιού και νέου, ένταξη νέων αρχιτεκτονικών χειρονομιών σε υφιστάμενα διατηρητέα και μη κελύφη, χρησιμοποίηση νέων κατασκευαστικών μεθόδων και υλικών σε συνδυασμό και σεβασμό με τα ιστορικά δομικά συστήματα, καθώς και την σωστή ενσωμάτωση στον υπάρχοντα αστικό ιστό των πόλεων (είσοδοι - έξοδοι, χώροι στάθμευσης κλπ ).Τέλος αναδεικνύονται τα σημαντικά οφέλη από την διατήρηση και την μη κατεδάφιση των κτιρίων του παρελθόντος (οικονομικά, περιβαλλοντικά, πολιτιστικά), σε σχέση με την ιστορική διαστρωμάτωση που πρέπει να διατηρείται και να αναδεικνύεται  στις πόλεις μας.

Λέξεις – κλειδιά :

επανάχρηση, αποκατάσταση, διάσωση, ιστορική βιομηχανική κληρονομιά, Ματσάγγος

Μακέτα-Πρόταση για το συγκρότημα Ματσάγγου δεκαετία 1920-30 (δεν υλοποιήθηκε)

(πηγή: http://www.diki.gr/)

Εισαγωγή

Η πάλε ποτέ βιομηχανική πόλη του Βόλου είναι μία από τις Ελληνικές πόλεις μεσαίου μεγέθους που κατόρθωσε μέσα σε μία περίοδο 35 ετών (1985-2019), να διασώσει και αξιοποιήσει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορικής της βιομηχανικής κληρονομιάς.

25 από τα εναπομείναντα εγκαταλελειμμένα 40 εργοστάσια στην καρδιά του αστικού ιστού δίνουν στην πόλη μία δεύτερη ευκαιρία να περάσει στον 21^ο αιώνα με σημαντικό αστικό εξοπλισμό για δημόσια κυρίως χρήση. Σημαντική παράμετρος για την επιτυχία του εγχειρήματος η επιλογή των χρήσεων που στράφηκαν στις πραγματικές ανάγκες της πόλης.

Πανεπιστημιακά κτίρια, πολιτιστικά κέντρα, μουσεία, αθλητικά κέντρα, κτίρια εκπαίδευσης, παιδικοί σταθμοί, αλλά και κτίρια διοίκησης, κατοικιών, εμπορίου και αναψυχής είναι κάποιες από τις χρήσεις που έδωσαν ανάσα σε υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης βοηθώντας την να μετεξελιχθεί σε ένα ελκυστικό περιφερειακό αστικό κέντρο έδρα Πανεπιστημίου και Τουριστικό Προορισμό.

Η δεύτερη περίοδος ανάπτυξης του αστικού χώρου του Βόλου(1881-1920) συνοδεύτηκε από αλματώδη αύξηση του πληθυσμού και οργάνωση των βασικών έργων υποδομής όπως: σιδηρόδρομος, λιμάνι, οδικές συνδέσεις, και δημιουργία των περισσοτέρων βιομηχανιών που θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της περιοχής.

Εσωτερική φωτογραφία κατά τη διάρκεια λειτουργείας του εργοστασίου.

(Πηγή: http://www.diki.gr/)

Ξεχωριστή θέση στη βιομηχανία της περιοχής κατέχει το καπνεργοστάσιο <Αφοί Ν.Ματσάγγου>. Ιδρυτής του ιστορικού εργοστασίου ο Νικόλαος Ματσάγγος από το Κατηχώρι Πηλίου, ο οποίος αρχικά ασχολήθηκε με το εμπόριο καπνού.

Ιστορική Διαδρομή

Α φάση ως καπνεργοστάσιο

• 1890: Ίδρυση του πρώτου εργοστασίου στην οδό Π. Μελλά.(Η κοπή του καπνού γίνονταν με χειροποίητο χαβάνι).
• 1920: Παραγγέλθηκε η πρώτη σιγαροποιητική μηχανή από την Αμερική.
• 1940: Παραγωγή 130.000 κιλά μηνιαίως. Κατακτά την 2^η θέση στην Ελλάδα.Κατά την διάρκεια της κατοχής τα τσιγάρα Ματσάγγου ήταν το νόμισμα τις περιοχής και με αυτό γίνονταν οι ανταλλαγές.
• 1947: Με παραγωγή 200.000 κιλά το μήνα και 1850 άτομα προσωπικό κατακτά την 1^η θέση στις Ελληνικές καπνοβιομηχανίες.Μετά τους σεισμούς του 1955 και την αλλαγή προσώπων και διοίκησης άρχισαν οι δοκιμασίες για την μεγάλη καπνοβιομηχανία.
• 1970: τέθηκε υπό αναγκαστική διαχείρηση οπότε σταμάτησε και η Παραγωγική διαδικασία.

Β φάση – Περίοδος εγκατάλειψης

Επί σειρά ετών το εργοστάσιο παραμένει ανενεργό, σκοτεινό σημείο, σημείο διακοπής  του αστικού ιστού και των λειτουργιών της πόλης του Βόλου.

•    1984: Το νεοιδρυθέν Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με πρόεδρο της διοικούσας επιτροπής τον Αρχιτέκτονα καθηγητή Παντελή Λαζαρίδη αποφασίζει την διασπορά των σχολών σε υφιστάμενα βιομηχανικά και μη κτίρια μέσα στον ιστό της πόληςΗ απόφαση αυτή όπως απεδείχθη τελικά ήταν καθοριστική για το μέλλον της φημισμένης καπνοβιομηχανίας.
•     1988: Με πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής  και με πρότυπο την Δημοτική   Σχολή Διακοσμητικών τεχνών   του Στρασβούργου ζητήθηκε η προσωρινή παραχώρηση του ισογείου, για την εγκατάσταση της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών. Η ίδρυση και λειτουργία της ήταν πρωτοποριακή καινοτομία, μοναδική στη χώρα μας ως Δημοτική πρωτοβουλία. Ο Ματσάγγος έγραψε για 2^η φορά ιστορία στην πόλη , ως χώρος διδασκαλίας,έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας, ένα μεγάλο καλλιτεχνικό εργαστήρι στην καρδιά της πόλης.

Γ φάση–Ιδιοκτησία Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Κατά καιρούς, ελλείψει δεσμευτικού νομικού πλαισίου για την διατήρηση του εκφράστηκαν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για την αξιοποίησή του.

Από την συνολική κατεδάφιση των υπαρχόντων κτιρίων και την κατασκευή νέου πολυωρόφου κτιρίου για Πανεπιστημιακή χρήση,έως την αξιοποίηση του μέσω Σ.Δ.Ι.Τ για εμπορικό και συνεδριακό κέντρο, οι οποίες ευτυχώς για το Πανεπιστήμιο και για την πόλη τελικά δεν καρποφόρησαν.

• 2006: Τα σενάρια κατεδάφισης του ιστορικού βιομηχανικού συγκροτήματος σταμάτησαν μετά  την κήρυξή του ως διατηρητέου μνημείου από την 5^η Εφορία Νεότερων Μνημείων.
• 2009: η Σύγκλητος  αποφάσισε την σύσταση επιτροπής για την διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης του κτιρίου με βάσει τα νέα δεδομένα για αμιγή Πανεπιστημιακή χρήση. Στην συνέχεια το έργο πήρε τον δρόμο της υλοποίησης.
• 2010 -2015: Σε μεταβατικό στάδιο το Τμήμα Αρχιτεκτόνων άρχισε δοκιμαστική χρήση με επισκέψεις φοιτητών, workshops, δράσεις του μεταπτυχιακού, θέματα εξαμήνου και διπλωματικές εργασίες.

Θέση στον αστικό ιστό

Το συγκρότημα βρίσκεται στην καρδιά της εμπορικής αγοράς της πόλης σε επαφή με την Πλατεία Πανεπιστημίου.

Οδός 28^ης Οκτωβρίου(πριν την αποκατάσταση).

(πηγή: Προσωπικό αρχείο)

Οδός Π.Μελά – Όψη ακαλύπτου(πριν την αποκατάσταση). (πηγή: Προσωπικόαρχείο)

Οδός Π.Μελά – Όψη ακαλύπτου(πριν την αποκατάσταση).

(πηγή: Προσωπικόαρχείο)

Το συγκρότημα Ματσάγγου θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως το ζωντανό δείγμα, στο οποίο αποτυπώνεται η εξέλιξη των διαφόρων βιομηχανικών τύπων κτιρίων στον Ελληνικό χώρο.

Το Δ’ κτίριο (1936), αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του μοντέρνου κινήματος του μεσοπολέμου. Η αρχιτεκτονική του είναι πολύ κοντά στην αντίστοιχη δημοσίων κτιρίων της ίδιας περιόδου(σχολεία) και προφανώς δανεισμένη από αντίστοιχους κτιριακούς τύπους. Καθαρές γραμμές στις όψεις , μεγάλα συμμετρικά ανοίγματα και μεταλλικά κουφώματα χωρισμένα σε καίτια, καθαρή ογκοπλασία και παντελής έλλειψη διακοσμητικών μοτίβων. Κατασκευασμένο από φέροντα οργανισμό οπλισμένου σκυροδέματος σε κάνναβο 5/5.

Η Αρχιτεκτονική πρόταση (διατηρητέες όψεις)

Μορφή

Η αρχιτεκτονική πρόταση κινείται στην λογική της διατήρησης της μορφολογίας των διατηρητέων όψεων του κτιρίου και της πλήρους αναμόρφωσης και αναδιάταξης των υπολοίπων στηριζόμενοι στις νέες τεχνολογίες και υλικά, ούτως ώστε να είναι απολύτως διακριτές δείχνοντας παράλληλα και τον μεταγενέστερο χρόνο κατασκευής τους. Διατηρήθηκαν η βορεινή όψη επί της οδού Αλεξάνδρας, η ανατολική επί της οδού Μακεδονομάχων, καθώς και τμήμα  της δυτικής όψης επί της οδού Π. Μελά που βρίσκεται σε επαφή με την στοά.

Αντιθέτως κατεδαφίσθηκαν πλήρως η δυτική όψη και η νότια όψη οι οποίες κατ’ ουσίαν ήταν οι όψεις προς τον ακάλυπτο χώρο του συγκροτήματος και οι οποίες παλιά κρύβονταν από την διώροφη κατοικία της οικογένειας Ματσάγγου και η οποία κατεστράφη από πυρκαγιά και έχει κατεδαφισθεί.

Οδός 28^ης Οκτωβρίου (μετά την αποκατάσταση).

(πηγή: Προσωπικό αρχείο) 

Οδός Π.Μελά – Όψη ακαλύπτου (μετά την αποκατάσταση). (πηγή: Προσωπικόαρχείο)

Οδός Π.Μελά – Όψη ακαλύπτου (μετά την αποκατάσταση).

(πηγή: Προσωπικόαρχείο)

Οδός 28^ης Οκτωβρίου (μετά την αποκατάσταση).

(πηγή: Προσωπικό αρχείο)

Λειτουργία

Τα οικονομικά περιθώρια που ετέθησαν από την διοίκηση του Πανεπιστημίου ήταν αυστηρά περιορισμένα(Maximum10 εκ. ευρώ για 5000 μ² κτιρίου για Πανεπιστημιακή χρήση). Το κτιριολογικό πρόγραμμα ολοκληρώθηκε σε απόλυτη συνεργασία με το Οικονομικό Τμήμα που θα στεγάζονταν στο κτίριο. Διατηρήθηκε η υπάρχουσα δομή με τα δύο κεντρικά κλιμακοστάσια και κατεδαφίσθηκε το τρίτο βοηθητικό για να χωροθετηθούν καλύτερα οι αίθουσες διδασκαλίας. Βασική συνθετική επιλογή η δημιουργία άνετου εσωτερικού δημόσιου χώρου που είναι βασική απαίτηση για ένα δημόσιου ενδιαφέροντος κτίριο για εκπαιδευτική χρήση. Παράλληλα αποφασίσθηκε η δημιουργία τριών εσωτερικών αίθριων τα οποία συνεισφέρουν σημαντικά στην δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών φωτισμού και εξαερισμού στο εσωτερικό του κτιρίου. Το τρίτο απαιτούμενο για λόγους πυρασφάλειας κλιμακοστάσιο κατασκευάσθηκε προς την πλευρά του ακαλύπτου συνδυαζόμενο παράλληλα με την δημιουργία μιας δεύτερης όψης –φίλτρο προστασίας από τον δυσμενή δυτικό προσανατολισμό.

Οι χώροι υγιεινής παραμείναν στην αρχική τους θέση ως κατακόρυφη στήλη σε όλους τους ορόφους, διατηρώντας παράλληλα και την μορφολογία των μικρών παραθύρων στην ανατολική διατηρητέα όψη. Διατηρήθηκαν προφανώς οι τρεις υφιστάμενες είσοδοι( Αλεξάνδρας, Μακεδονομάχων, στοά) και δημιουργήθηκε μία τέταρτη από την πλευρά του ακαλύπτου επί της οδού Π. Μελά, με όλες τις προδιαγραφές για άτομα με ειδικές ανάγκες, ράμπα, κλπ. Καθ’ ύψος η λειτουργική οργάνωση του κτιρίου έχει ως εξής:

Ισόγειο: Γραμματεία, κυλικείο και μικρές αίθουσες για μεταπτυχιακά προγράμματα,σεμινάρια

Α’- Β’ Όροφος: Αίθουσες διδασκαλίας

Γ’ Όροφος: Γραφεία καθηγητών,χώρος συνεδριάσεων τμήματος και υπαίθριο καθιστικό με καταπληκτική θέα στο Πήλιο.

Υπόγειο: Η/Μ εγκαταστάσεις,υποσταθμός ΔΕΗ, αρχεία, αποθηκευτικοί χώροι, γραφείο συντηρητή.

Εργοτάξιο 1(αποξηλώσεις- κατεδαφίσεις)

Κατεδαφίζονται ολοκληρωτικά οι τοιχοποιίες της Νότιας και Δυτικής όψης (Ακάλυπτος χώρος) καθώς και οι πλάκες – δοκάρια του Δ’ ορόφου που είχαν σημαντικές φθορές από την υγρασία.

Εργοτάξιο 2 (στατικές ενισχύσεις – τοιχία- υποστυλώματα -δοκάρια)

Η δομοστατική έρευνα και ανάλυση του κτιρίου έδειξε ότι απαιτούνται σημαντικές επεμβάσεις και ενισχύσεις  στον φέροντα οργανισμό του  ούτως ώστε να καταστεί ασφαλές σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές. Η πρόταση ενίσχυσης του κτιρίου περιλαμβάνει τα εξής:

Δημιουργία εσωτερικά των περιμετρικών τοίχων του κτιρίου νέου φέροντα οργανισμού από οπλισμένο σκυρόδεμα, και παράλληλα ενίσχυση των εσωτερικών υποστυλωμάτων με έγχυτους μανδύες Ο.Σ, το οποίο παρέμεινε εμφανές χωρίς βαφή. Ενίσχυση των δοκών και διαδοκίδων με ειδικά ανθρακονήματα, αφού βεβαίως προηγουμένως έγιναν οι αναγκαίες επισκευές με ειδικά σιμεντοκονιάματα υψηλής αντοχής ταχείας πήξεως.(Όπου απαιτούνταν).

Εργοτάξιο 3 (πλάκες –θεμελίωση )

Ενίσχυση των πλακών (Τσελλερ, Ιταλικού τύπου) από την επάνω πλευρά με πρόσθετη πλάκα πάχους 10 εκ. Ενίσχυση θεμελίωσης με νέα πλάκα ραντιέ (γενική κοιτόστρωση) και δημιουργία στεγανολεκάνης για την εξασφάλιση από την ανιούσα υγρασία. Ειδικά στην δυτική και νότια πλευρά ο νέος φέρων οργανισμός τοποθετήθηκε στην εξωτερική πλευρά προς τον ακάλυπτο χώρο και παρέμεινε επίσης εμφανής. Τα δώματα στον Γ’ και Δ’ όροφο , όπου οι πλάκες είχαν διαβρωθεί πλήρως από την υγρασία ανακατασκευάσθηκαν πλήρως δίνοντας παράλληλα την δυνατότητα δημιουργίας μεγάλης αίθουσας χωρίς εσωτερικά υποστυλώματα (Σύμμικτη κατασκευή).

Κατεδάφιση ή Αποκατάσταση

Βεβαίως θα μπορούσε κάλλιστα να αναρωτηθεί κανείς μήπως θα ήταν πιο οικονομικό να κατεδαφισθεί το κτίριο και να κατασκευασθεί εξ αρχής. Στην υποθετική  αυτή περίπτωση θα συνέβαιναν τα εξής:

• Τεράστια όχληση στην κεντρική εμπορική αγορά του Βόλου για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα
• Μόλυνση του αστικού περιβάλλοντος
• Ηχορύπανση
• Απαίτηση δημιουργίας υπόγειων χώρων στάθμευσης(ειδικές θεμελιώσεις, διαφραγματικοί τοίχοι με εξαιρετικά υψηλό κοστολόγιο κατασκευής),
• Επιμήκυνση χρόνου κατασκευής
• Απώλεια  της ενσωματωμένης ενέργειας του υφιστάμενου κτιρίου,με σαφή και δυσμενή αποτελέσματα για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Βεβαίως το σημαντικότερο ίσως από όλα είναι η σύνδεση της πόλης με το ιστορικό- βιομηχανικό της παρελθόν και τον τεχνικό της πολιτισμό, μέσω της διατήρησης, ανάδειξης και αξιοποίησής ενός από τα πλέον ιστορικά της εργοστάσια που συνέβαλλαν σημαντικά στην ανάπτυξη της πόλης του Βόλου κατά την περίοδο λειτουργίας του.

Βιοκλιματική προσέγγιση

Στην ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική συγκυρία και την συνεχή υποβάθμιση του περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προσεγγίζουμε την αρχιτεκτονική με μια διαφορετική ματιά απ’ ότι τα προηγούμενα χρόνια. Κεντρικός στόχος η όσο κατά το δυνατόν εξοικονόμηση ενέργειας κατά το στάδιο της κατασκευής αλλά και κατά το στάδιο λειτουργίας των κτιρίων. Βεβαίως η βιοκλιματική προσέγγιση δεν μπορεί να  είναι επίπλαστη και να γίνεται εκ των υστέρων,αντίθετα πρέπει να ενσωματωθεί από το αρχικό στάδιο στον σχεδιασμό και να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του. Προτείνονται τα εξής:

Καλή μόνωση του κτιριακού κελύφους (από την εσωτερική πλευρά λόγω των διατηρητέων όψεων), καλός φυσικός εξαερισμός μέσω διαμπερότητας και διπλών ανοιγμάτων όπου αυτό είναι εφικτό, καλός φυσικός φωτισμός στις αίθουσες διδασκαλίας μέσω μεγάλων περιμετρικών ανοιγμάτων, καθώς και του εσωτερικού δημόσιου χώρου μέσω των αιθρίων. Προστασία των ανοιγμάτων κυρίως στον δυσμενή δυτικό προσανατολισμό με δεύτερη όψη –φίλτρο-σκίαστρο. Απαγωγή του θερμού αέρα από τα  αίθρια μέσω του φαινομένου της καπνοδόχου και ειδικών περσίδων διαφυγής. Συλλογή του βρόχινου νερού και χρησιμοποίησή του για την εξυπηρέτηση του κτιρίου.

Εσωτερικό αίθριο και Η/Μ εγκαταστάσεις (μετά την αποκατάσταση).

 (πηγή: Προσωπικό αρχείο)

Κτιριοδομική αντιμετώπιση - Υλικά κατασκευής.

Εσωτερικά χωρίσματα

Τα εσωτερικά χωρίσματα κατασκευάζονται από ξηρά δόμηση(διπλή γυψοσανίδα και ορυκτοβάμβακα συνολικού πάχους 10 εκ.) Έχουν συνολικό ύψος 2.10μ και κατασκευάζονται υπό την μορφή ντουλαπιού , στο οποίο είτε εγκιβωτίζονται τα Η/Μ δίκτυα,πίνακες, είτε χρησιμοποιούνται για ενσωμάτωση ραφιών, συρταριών κλπ.  Από το ύψος του πρεκιού έως το δοκάρι ή την πλάκατοποθετείται σταθερό υαλοστάσιο πάχους 10 χιλ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται οπτική διαμπερότητα στον χώρο αλλά και παράλληλα λειτουργική ανεξαρτησία των επί μέρους χώρων του κτιριολογικού προγράμματος.

Δάπεδα

Ο δημόσιος εσωτερικός χώρος του κτιρίου (διάδρομοι, ανοικτοί χώροι διαλειμμάτων, ημιυπαιθριοι  χώροι, χώρος κυλικείου κλπ.) κατασκευάζονται με πατητή τσιμεντοκονία και τελική επίστρωση με βιομηχανικό δάπεδο σε χρώμα γκρι. Οι αίθουσες διδασκαλίας, τα γραφεία, η γραμματεία και τα εργαστήρια επιστρώνονται επίσης με πατητή τσιμεντοκονία και τελικό δάπεδο οικολογικό linoleum.

Ψευδοροφές

Βασική επιλογή της αρχιτεκτονικής λύσης ήταν η όδευση των Η/Μ εγκαταστάσεων να γίνεται ελεύθερα χωρίς την παρεμβολή ψευδοροφών. Βεβαίως η γεωμετρία, οι χρωματισμοί, οι κατακόρυφες και οριζόντιες οδεύσεις και η επιλογή του σχήματος των διατομών έγινε σε αγαστή συνεργασία αρχιτεκτόνων,πολιτικών μηχανικών και μηχανολόγων από το στάδιο της προμελέτης.  Αυτό το μοντέλο διαχείρισης των Η/Μ προσομοιάζει με την λογική των βιομηχανικών κτιρίων στα οποία συνήθως οι εγκαταστάσεις είναι εμφανείς για λειτουργικούς-κατασκευαστικούς λόγους, παρέχοντας την δυνατότητα άνετης συντήρησης, δυνατότητας μετατροπών, επεκτάσεων και αλλαγών που συχνά επιβάλλονται για την καλύτερη εξυπηρέτηση της σειράς παραγωγής και της εύρυθμης λειτουργίας του εργοστασίου. Αυτό το στοιχείο αποτελεί πλεονέκτημα και για την νέα εκπαιδευτική χρήση του κτιρίου.

Κουφώματα

Τα εξωτερικά κουφώματα είναι διπλά. Διατηρήθηκαν τα υφιστάμενα εξωτερικά μεταλλικά από μορφοσίδερο με τα χαρακτηριστικά ορθογωνικά καίτια ως διατηρητέο στοιχείο των  όψεων, και στην εσωτερική πλευρά τοποθετήθηκαν νέα κουφώματα από αλουμίνιο νέας τεχνολογίας σε χρώμα γκρι μεταλλικό.

Τα εσωτερικά κουφώματα είναι κοινά πρεσσαριστά βαμμένα με γκρι ριπολίνη.

Διατηρήθηκαν οι τρείς εξαιρετικής κατασκευής μεταλλικές εξώπορτες από σφυρήλατο σίδηρο, αφού βεβαίως προηγουμένως συντηρήθηκαν από έμπειρους τεχνίτες.

Εσωτερική φωτογραφία - γραμματεία (μετά την αποκατάσταση).

(πηγή: Προσωπικό αρχείο)

Μεταλλική κατασκευή δεύτερης όψης (μετά την αποκατάσταση.

(πηγή: Προσωπικό αρχείο)

Μεταλλική κατασκευή δεύτερης όψης

Σημαντική αρχιτεκτονική χειρονομία σ’ότι αφορά την επιλογή των υλικών κατασκευής αποτελεί η δεύτερη όψη- φίλτρο στην δυτική και νότια  πλευρά προς τον ακάλυπτο χώρο.

Βασικό υλικό η μεταλλική βιομηχανική σχάρα (orsogril), η οποία χρησιμοποιείται κυρίως είτε ως δάπεδο για φρεάτια,είτε ως περίφραξη μεγάλων βιομηχανικών οικοπέδων. H σχάρα με την βοήθεια μεταλλικού σκελετού (κοιλοδοκοί 20/ 20/ 4) πακτώνεται με ειδικά μεταλλικά αγκύρια και χρησιμοποιείται είτε στην όψη,είτε στο δάπεδο δημιουργώντας τους διαδρόμους και το 3^ο κλιμακοστάσιο απαραίτητο για τις ανάγκες της πυρασφάλειας.

Η συνειδητή  ουδετεροποίηση των δύο μη διατηρητέων όψεων μέσω της χρήσης της μεταλλικής σχάραςδίνει κατ’ ουσία προβάδισμα στις υπόλοιπες διατηρητέες όψεις  του βιομηχανικού κτιρίου. Το παλιό συνυπάρχει με το καινούργιο μέσω μιας αντιθετικής αλλά συμβιωτικής σχέσης, χωρίς ηγεμονισμούς, αλλά με απόλυτο σεβασμό το ένα στο άλλο. Οι νέες κατασκευές είναι απολύτως διακριτές δείχνοντας με σαφή και ξεκάθαρο αρχιτεκτονικά τρόπο τον μεταγενέστερο χρόνο κατασκευής τους, και την ιστορική διαστρωμάτωση των διαφορετικών περιόδων κατασκευής και λειτουργίας του κτιρίου.

Η δεύτερη όψη ανεβαίνοντας στον τελευταίο όροφο γυρνάει και εξελίσσεται σε πέργκολα στο εκεί υπαίθριο καθιστικό.

Κιγκλιδώματα

Στα μεν εσωτερικά αίθρια τα κιγκλιδώματα κατασκευάζονται από την ίδια μεταλλική σχάρα με την προσθήκη μεταλλικής λάμας 60/8 γαλβανισμένης εν θερμώ για σκελετό στήριξης και κουπαστή, και στα υπάρχοντα εσωτερικά κλιμακοστάσια  όπως ήταν στο βιομηχανικό κτίριο (στηθαίο από οπλισμένο  σκυρόδεμα σοβατισμένο,καπάκι από σουηδική ξυλεία και κουπαστή από μεταλλικό σωλήνα Φ των 2 ιντσών.

Χρόνος κατασκευής - 24 Μήνες.

Κόστος κατασκευής – 6.500.000 ευρώ.

Βιβλιογραφία

Αδαμάκης, Κ., (2009). Τα βιομηχανικά κτίρια του Βόλου. Αθήνα: Πολιτιστικό ίδρυμα ομίλου  Πειραιώς.
Αδαμάκης, Κ., (2005). Βιομηχανικά κτίρια του Βόλου: Αρχιτεκτονική καταγωγή και Πολεοδομικός ρόλος. Διδακτορική Διατριβή. Τμήμα Αρχιτεκτόνων μηχανικών. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Αδαμάκης Κώστας

PhD Αρχιτέκτων μηχανικός

Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Π.Θ. - Αναπληρωτής Πρόεδρος - Διευθυντής ΠΜΣ, Επαναχρήσεις κτιρίων και συνόλων, Π.Θ.

Αμπελακίων 6, Βόλος, Μαγνησίας, 38333 

e-mail: tzadam@otenet.gr

http://www.adamakis-architects.gr/