Δ019.22 | Μελέτη επανάχρησης παλιού ελαιουργείου στην Κρήτη και αλλαγή χρήσης σε χώρο εργασίας και διαμονής σχεδιαστή/ αρχιτέκτονα

Τίτλος: Μελέτη επανάχρησης παλιού ελαιουργείου στην Κρήτη και αλλαγή χρήσης σε χώρο εργασίας και διαμονής σχεδιαστή/ αρχιτέκτονα

Φοιτήτρια: Ελευθερία Αλίκη Κρασαγάκη

Επιβλέπουσα: Κατερίνα Μιχαλοπούλου

Σχολή: ΠΑΔΑ, 2022

Σκοπός αυτής της πτυχιακής είναι  η αποκατάσταση και μετατροπή ενός παλιού ελαιοτριβείου σε ατελιέ -κατοικία ενός σχεδιαστή. Το ελαιοτριβείο είναι ένα παλιό πετρόχτιστο κτίσμα που βρίσκεται στο χωριό  Βώροι στην Κρήτη το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός από το υπουργείο  πολιτισμού. Αρχικά, θα μελετηθεί η κατάσταση του με σκοπό την συντήρηση και την υποστήριξη δομικών στοιχείων όπου χρειάζεται. Στη συνέχεια θα γίνει ο σχεδιασμός του χώρου ,της επίπλωσης και του φωτισμού.

Η εργασία αυτή ξεκίνησε με σκοπό την αναβίωση και διατήρηση ενός οικογενειακού κτίσματος το οποίο είναι εγκαταλελειμμένο πολλά χρόνια. Είναι ένα παλιό ελαιουργείο που βρίσκεται στο χωριό των Βώρων στην Κρήτη.  

Αρχικά γίνεται μία αναφορά στη λαϊκή αρχιτεκτονική και τη ζωή στην Κρήτη για να μας βάλει στο πνεύμα του τόπου. Στη συνέχεια ερευνάται η  τυπολογία των κρητικών σπιτιών κυρίως των αγροτικών κατοικιών που στη  μας βοηθάει να κατανοήσουμε τη μορφή των σπιτιών που ερευνούνται σε αυτή την εργασία με αποτέλεσμα να γίνει πιο σωστός σχεδιασμός.

ΒΩΡΟΙ

Το χωριό Βώροι  είναι ένα χωριό με έντονο πολιτιστικό και παραδοσιακό ενδιαφέρον. Ανήκει στην περιφερειακή ενότητα του Ηρακλείου Κρήτης και βρίσκεται πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Φαιστού. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και την αμπελοκαλλιέργεια, ενώ είναι ανεπτυγμένη και η κτηνοτροφία. 

Η περιοχή κατοικήθηκε από την πρωτομινωική εποχή και είναι χαρακτηριστικά τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή. Το αρχαιότερο κομμάτι του οικισμού λέγεται "Κατωχώρι".Το 1978 οι Βώροι έχουν χαρακτηριστεί ως Διατηρητέος Παραδοσιακός Οικισμός από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Φάμπρικα

Φάμπρικα είναι το παλιό εργοστάσιο- εργαστήριο . Η συγκεκριμένη φάμπρικα ήταν ελαιοτριβείο το οποίο λειτουργούσε με τη βοήθεια των αλόγων. Όταν σταμάτησε να δουλεύει το χρησιμοποιούσαν ως στάβλο. 

Ο χώρος ενός ελαιοτριβείου είναι πάντα στεγασμένος καθώς έχει πολλά εργαλεία που δεν μπορούν να μείνουν ξεσκέπαστα. Είναι ένας μεγάλος χώρος που αποτελείται από τον μύλο που αλέθει την ελιά, τα πιεστήρια , το τζάκι για ζεματιστό νερό και τις δεξαμενές. Η δουλειά είναι δύσκολη συνεχίζεται ακόμα  και τη νύχτα καθώς ο καρπός σαπίζει αν μείνει πολύ ώρα .  Το βράδυ λυχνάρια με χοντρά φυτίλια βγάζουν καπνούς με χαμηλό φωτισμό. Η λειτουργία του λιοτριβιού χαρακτηρίζεται ως μια φαινομενικά ήρεμη μονάδα που δουλεύει συνεχώς.

Οι Βώροι διέθεταν 10 φάμπρικες, γεγονός χαρακτηριστικό της πλούσιας παραγωγής λαδιού στην περιοχή και της σχετικής ευμάρειας. Σήμερα μέσα στο χωριό υπάρχουν σε καλή σχετικά κατάσταση, χωρίς να λειτουργούν, μόνο δύο. Οι φάμπρικες Στεφανίδη και Κρασαγάκη.  

Φάμπρικα Κρασαγάκη

Βρίσκεται στη συνοικία του Αη Γιάννη ακριβώς δίπλα από το ναό. Βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση. Είναι ένας ενιαίος χώρος που χωρίζεται σε τρείς από δύο καμάρες. Δεν υπάρχει πια ο εξοπλισμός του ελαιοτριβείου εκτός από τη βάση του μύλου η οποία χρειάζεται επανασυναρμολόγηση για να ξαναπάρει την παλιά της μορφή. Είναι η πιο παλιά φάμπρικα στην περιοχή και λόγο της μοναδικότητάς της αξίζει να αναδειχθεί και να συντηρηθεί. Η χρονολογία που κατατάσσεται το κτίσμα είναι στα χρόνια της ενετοκρατίας (17αι.) Για την ακριβή χρονολόγηση απαιτείται μελέτη και ανασκαφική έρευνα.

Σπίτι Σταυρακάκη

Το σπίτι της οικογένειας Σταυρακάκη βρίσκεται δίπλα στην φάμπρικα. Είναι ένα σπίτι με όροφο το οποίο χρονολογείται να χτίστηκε τον 19^ο αιώνα. Το τωρινό κτίσμα είναι αποτέλεσμα ένωσης δύο γειτονικών στενομέτωπων σπιτιών. Μέσα από την έρευνα στα κρητικά παραδοσιακά σπίτια συμπεραίνουμε ότι το ένα σπίτι ήταν μονόχωρο με αυλή χωρίς να έχει κάποια εξειδικευμένη χρήση. 

Σύμφωνα με τους σημερινούς ιδιοκτήτες, κάποια στιγμή έπεσε μεγάλο κομμάτι του λόγο φθοράς και ξαναχτίστηκε χωρίς να ακολουθεί την παλιά του μορφή επειδή δεν είχε καταγραφεί, το σημείο αυτό είναι ο τοίχος της πίσω εισόδου. Το δεύτερο ήταν κατοικία με πατητήρι και φούρνο στο ισόγειο και στον όροφο η κρεβατοκάμαρα. Οι αλλαγές που φαίνεται να έχουν γίνει είναι στην εξωτερική σκάλα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών για τη στερέωση της κατοικίας το 1985 ανακαλύφθηκε ένας κεραμικός κλίβανος κάτω από την οικία που χρονολογείται μεταξύ 4^ου -7^ου αι. μ.Χ με κύρια περίοδο χρήσης του τον 6^ο και 7^ο αι. μ.Χ.

Επειδή βρίσκεται σε δύσκολη θέση, στα θεμέλια του σπιτιού, δεν μπορεί να  ερευνηθείωπερεταίρω η γύρω περιοχή. Σύμφωνα με τους ντόπιους ο κλίβανος είχε χρησιμοποιηθεί ως αποθήκη του σπιτιού αλλά και καταφύγιο στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Ιδέα

Ο χώρος του ελαιουργείου ήταν που τράβηξε αρχικά το ενδιαφέρον για τη δημιουργία ενός σύγχρονου χώρου κατοικίας και εργασίας. Στη συνέχεια βλέποντας ότι ο χώρος αυτός φτάνει μόνο για τον χώρο εργασίας επιλέχτηκε και το διπλανό κτίσμα με σκοπό την επέκταση του εργαστηρίου σε κατοικία.Παρατηρήθηκε ότι τα σπίτια σε αυτή τη συνοικία συνήθιζαν να ενώνονται μεταξύ τους με μικρά ανοίγματα στους τοίχους για να μπορούν οι κάτοικοι να διαφεύγουν από τους Τούρκους. Η ένωση αυτή μου έδωσε την ιδέα από την οποία πηγάζει ο σχεδιασμός μου. 

Η σύνδεση του παλιού με του καινούριο με σεβασμό στο παρελθόν και με σκοπό την ανάδειξη του, ξεκαθαρίζοντας τις νεωτερικές μορφές που έχουν προστεθεί και στη συνέχεια η δημιουργία καινούριων, καθαρών μορφών οι οποίες μπλέκονται με το παλιό χωρίς να το επιβαρύνουν. 

Με τον στοχευόμενο φωτισμό θέλω να δώσω την αίσθηση του καντηλιού, του λιτού φωτισμού αλλά επαρκή για τις ανάγκες του χώρου. Τα υλικά που επιλέχτηκαν είναι υλικά τα οποία παλιώνουν με το χρόνο επιτρέποντας τους την ενσωμάτωσή τους στο περιβάλλον.

__________________________________________________________________________

ABSTRACT

Title: Reuse study of an old olive mill in Crete and change of use into a designers/architects workplace and residence.

The purpose of this thesis is the restoration and alteration of an old olive mill into a designer's workshop-residence. The olive mill is an old stone building located in the village of Voroi in Crete which has been designated as a preserved traditional settlement by the Ministry of Culture. Initially, its condition will be studied in order to maintain and highlight structural elements where necessary. Then the design of the space, the furniture and the lighting will be done.