Διπλωματική Εργασία: Παρεμβάσεις για τη διεύρυνση του πεδίου
μάθησης και των εμπειριών στο σχολικό κτίριο
Φοιτήτρια: Χάικου Αθηνά
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Ίρις Λυκουριώτη
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Θα μπορούσε το σχολικό
κτίριο να αποτελεί μια συνολική εμπειρία μάθησης; Στην παρούσα διπλωματική
εργασία γίνεται μια προσπάθεια για την ενίσχυση τόσο του εκπαιδευτικού ρόλου
(μετάδοση γνώσεων) όσο και του παιδαγωγικού χαρακτήρα του σχολικού κτιρίου μέσα
από μια σειρά παρεμβάσεων, με άξονα τη χωρική διάχυση της μάθησης. Το
συγκεκριμένο εγχείρημα αφορά υφιστάμενα σχολικά, στα οποία θα μπορούν να
εφαρμοστούν οι παρεμβάσεις. Το εύρος των σχολείων και κατά συνέπεια των
βαθμίδων εκπαίδευσης περιορίζεται στα δημοτικά σχολεία. Αφορμή για την έναρξη
της μελέτης υφιστάμενων δημοτικών σχολείων αποτέλεσε η πόλη της Καλαμάτας.
Για τους
περισσότερους ανθρώπους η ανάκληση της μνήμης των σχολικών χρόνων, προκαλεί
έντονη συγκινησιακή φόρτιση, είτε με θετικό είτε με αρνητικό πρόσημο, αναλόγως
το άτομο και τα βιώματά του. Ομοίως, και ο χώρος του σχολείου. Το
σχολείο βιώνεται ταυτόχρονα από δύο διαφορετικές ηλικιακές ομάδες, τα παιδιά -
μαθητές και τους δασκάλους - ενήλικες. Η σύμπραξη των δύο έχει ως αποτέλεσμα τη
δημιουργία διαφορετικών συνθηκών καθημερινά.
Η
εκπαίδευση και κατ’ επέκταση η παιδεία στα όρια της σχολικής πραγματικότητας
επιτυγχάνονται τόσο μέσα από το εκάστοτε εκπαιδευτικό σύστημα όσο και μέσω του
σχολικού κτιρίου, η μορφή του οποίου επηρεάζει και καθορίζει την επίτευξη των
εκπαιδευτικών στόχων.
Συνεπώς
εξέχοντα ρόλο τόσο στην παιδική ηλικία όσο και στα μετέπειτα χρόνια κατέχει το
σχολικό κτίριο. Συνδυάζει τα χαρακτηριστικά του μεγάλου σπιτιού και ταυτόχρονα
της μικρής πόλης, αφού αποτελεί το μεταβατικό στάδιο και την εισαγωγή των
παιδιών στον κόσμο των ενηλίκων. Παράλληλα το σχολείο σαν κτίριο
διαδραματίζει το ρόλο του τρίτου
δασκάλου, αφού μέσα από τις κινήσεις που «κατευθύνει» αποτελεί μια βουβή μορφή
διδασκαλίας.
Προβληματισμός: Θα μπορούσε το πεδίο
μάθησης να επεκταθεί και σε άλλους χώρους του σχολείου;
Θα μπορούσαν τα παιδιά να βιώνουν διαφορετικές εμπειρίες
μέσω της κίνησής τους στο σχολείο;
Σε πρώτο
επίπεδο έγινε προσέγγιση της πόλης της Καλαμάτας σε σχέση με τους χώρους που
διαθέτει (χρήσεις)
ενώ στη συνέχεια έγινε μελέτη των εκπαιδευτικών εγκαταστάσεων.
Στην
έρευνα που ακολούθησε δέχθηκαν να συμμετάσχουν 13 δημοτικά σχολεία από το
δημοτικό διαμέρισμα της Καλαμάτας, καθώς και το δημοτικό σχολείο από το
δημοτικό διαμέρισμα των Λαιίκων και της Παραλίας Βέργας.
Τα 15
αυτά σχολεία μελετήθηκαν σε δύο επίπεδα. Αρχικά έγινε καταγραφή των
χαρακτηριστικών τους (πολεοδομικών και αρχιτεκτονικών). Βάση αυτών προέκυψαν
πέντε κατηγορίες σχολείων. Κάποια
γενικά χαρακτηριστικά που ορίζουν τις κατηγορίες είναι, α. τα πολλά επίπεδα
στην ανάπτυξη του κτιρίου, β. η εξωτερική κίνηση στους διαδρόμους, γ. η άμεση
επαφή των αιθουσών διδασκαλίας με τον αύλειο χώρο, δ. η γραμμική κίνηση στους
διαδρόμους - με τις αίθουσες διδασκαλίας εκατέρωθεν του, ε. τα σχολεία όπου
είναι λυόμενα βαρέως τύπου. Για την συνέχεια γίνεται επιλογή ενός σχολείου -
παραδείγματος από κάθε κατηγορία.
Στη συνέχεια έγινε
προσέγγιση των χρηστών αυτών των σχολείων, μέσω ερωτηματολογίων. Στόχος των
ερωτηματολογίων ήταν αφενός να προσδώσουν μια εικόνα για το πως αντιλαμβάνονται
τόσο τα παιδιά, όσο και οι δάσκαλοι τους χώρους του σχολείου, καθημερινές τους
συνήθειες, τις επιθυμίες/ ανάγκες, καθώς και προβλήματα που προκύπτουν.
«Σύμφωνα
με το Λακάν, τα παιδιά λένε πως θέλουν το φεγγάρι. Όχι ένα αντικέιμενο του
κόσμου μεταξύ των άλλων αντικειμένων, αλλά κάτι που το βλέπουν από τον κόσμο
αλλά που βρίσκεται εκτός του κόσμου. Αυτά θέλουν το αντικείμενο που είναι
αδύνατο να έχουν, το αντικείμενο που είναι άπιαστο, το αντικείμενο των
αντικειμένων, το αντικείμενο ενός άλλου κόσμου.»
Οι
επιθυμίες των παιδιών που εκφράζονται μέσα από τα ερωτηματολόγια μπορούν να
συνθέσουν ένα χώρο στον οποίο φαντάζονται ιδανικό.
Στο δεύτερο
μέρος δημιουργείται ένα συντακτικό παρεμβάσεων. Οι παρεμβάσεις διακρίνονται σε
τρείς κατηγορίες που αφορούν τη δομή του σχολικού κτιρίου, τη λειτουργία του
και συγκεκριμένα της τάξης, καθώς και τον εξοπλισμό του. Τέλος, γίνεται
εφαρμογή των παρεμβάσεων αυτών σε τέσσερα σχολεία-παραδείγματα. Η συνολική
προσέγγιση εστιάζει στη διεύρυνση του πεδίου μάθησης, καθώς και στην ποικιλία
ερεθισμάτων και εμπειριών που θα βιώνουν καθημερινά τα παιδιά στο σχολικό
κτίριο.
Δημιουργήθηκε,
λοιπόν, ένα συντακτικό παρεμβάσεων. Οι παρεμβάσεις οργανώνεται σε τρεις
υποομάδες. Αρχικά με τις παρεμβάσεις στη δομή του κτιρίου (μεταβάσεις
εσωτερικά, ειδικές αίθουσες διδασκαλίας, χώρος της τουαλέτας, μετάβαση από και
προς το προαύλιο), ύστερα με τις παρεμβάσεις που σχετίζονται με τη λειτουργία
των χώρων (οργάνωση τάξης - ζώνες, οργάνωση του μαθήματος - λειτουργία) και
τέλος με τις παρεμβάσεις σε σχέση με τον εξοπλισμό. Οι παρεμβάσεις θα
μελετηθούν και στη συνέχεια θα αναλυθούν για τους χώρους του σχολείου,
εσωτερικά και εξωτερικά.
Παράλληλα, έγινε
επιλογή ενός σχολείου από κάθε κατηγορία, ώστε να γίνει εφαρμογή αυτών των
παρεμβάσεων. Η επιλογή για περαιτέρω μελέτη, έγινε κυρίως διότι θεωρήθηκαν
χαρακτηριστικό παράδειγμα, σε συνδυασμό με την δυνατότητα πρόσβασης υπήρχε σε
αυτά.
Η συνολική προσέγγιση εστιάζει στη διεύρυνση του πεδίου μάθησης, καθώς
και στην ποικιλία ερεθισμάτων και εμπειριών που θα βιώνουν καθημερινά τα παιδιά
στο σχολικό κτίριο.
