Φοιτητής: Προκόπης Παπαϊωάννου
Επιβλέπων: Κωσταντής Κίζης
Σχολή: ΕΜΠ
Στο πλαίσιο της διπλωματική εργασία προτείνονται παρεμβάσεις στον τόπο της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, στοχεύοντας στη δημιουργία μιας βιωματικής εμπειρίας για τους επισκέπτες. Η ναυμαχία, που διεξήχθη το 480 π.Χ. μεταξύ του ελληνικού και του περσικού στόλου, υπήρξε καθοριστική για την αναχαίτιση της περσικής εισβολής και την ισχυροποίηση της Αθήνας. Τα στενά όπου έλαβε χώρα, ανάμεσα στη Σαλαμίνα και την Αττική, είναι σήμερα έντονα βιομηχανοποιημένα και υποβαθμισμένα. Εκεί βρίσκονται οι ιστορικοί τόποι του Ναυτικού Οχυρού του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, του Τύμβου των Σαλαμινομάχων και του Αρχαίου Λιμένα. Η κατάσταση αυτή καθιστά επιτακτική την ανάδειξη των Πολεμικών Πεδίων, συνδυάζοντας την ιστορία με τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Η πρόταση οργανώνεται μέσα από ένα αφηγηματικό ταξίδι που μεταφέρει τους επισκέπτες στα γεγονότα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη μάχη, μέσα από έξι ενότητες: Φυγή, Στρατηγική, Μάχη, Ταφή, Αναγέννηση και Σαλαμίνια. Οι ενότητες αυτές εξελίσσονται στους χερσαίους ιστορικούς τόπους και κατά τη διάρκεια θαλάσσιων διαδρομών που τους συνδέουν. Ήπιες παρεμβάσεις αναδεικνύουν την ταυτότητα του κάθε τόπου, χωρίς να επισκιάζουν την ήδη υποβαθμισμένη περιοχή.
Για το θαλάσσιο τμήμα της διαδρομής, μια πλωτή κατασκευή λειτουργεί ως μεταφορικό μέσο και ως παρασκήνιο για την αφήγηση. Εμπνευσμένη από τοπικούς πλωτούς γερανούς και από πανοράματα, περιλαμβάνει κυκλική πλατφόρμα, γερανό και αφαιρετικές αναπαραστάσεις αρχαίων πλοίων. Κατά την στάση της κατασκευής, μεταφέρονται μέσω του γερανού τα «αρχαία» πλοία, ενώ κατά το ταξίδι σκηνογραφικοί μηχανισμοί μεταβάλλουν τον χώρο ενισχύοντας το βίωμα.
Πρώτη είναι η ενότητα της φυγής. Οι επισκέπτες επιβιβάζονται σε «αρχαίες» λέμβους, βιώνοντας την εκκένωση της Αττικής. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής, αλληλοεπιδρούν με τεκμήρια για την αρχαία Αθήνα και συνεδριάζουν για την επικείμενη περσική απειλή. Δραματικά οπτικοακουστικά εφέ αναπαριστούν την καταστροφή της πόλης.
Η Στρατηγική εκτυλίσσεται σε ένα έντονο τοπίο, στο ακρωτήρι της Κυνοσούρας. Εκεί, κορνίζες στη βραχώδη ράχη της κατευθύνουν το βλέμμα σε σημεία πεδίου της μάχης αναδεικνύοντας τις πολεμικές τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν.
Στην Μάχη πρωταγωνιστούν οι τριήρεις της πλωτής κατασκευής. Περιμετρικοί καθρέφτες που πολλαπλασιάζουν το είδωλο των πολεμικών πλοίων και οι επισκέπτες, που κωπηλατούν, βιώνουν το χάος της ναυτικής σύγκρουσης.
Στην Ταφή, οι επισκέπτες αποβιβάζονται στον τύμβο, όπου μαθαίνουν για τους νεκρούς της μάχης και τα ταφικά έθιμα της αρχαιότητας. Το αποκατεστημένο μνημείο και το ήρεμο τοπίο προσφέρουν στιγμές περισυλλογής για το κόστος του πολέμου.
Για την Αναγέννηση αξιοποιείται η ολκάδα, το αρχαίο εμπορικό πλοίο, σύμβολο της ανόδου της Αθήνας. Οι επισκέπτες εξετάζουν χάρτες και εικόνες που συλλέγουν από τη θάλασσα. Γύρω από τους επισκέπτες ξετυλίγεται η αναγεννημένη Αθήνα, με το μεγαλείο αλλά και την αλαζονεία της.
Το τελευταίο κεφάλαιο, τα Σαλαμινία, διεξάγεται στο Αρχαίο Λιμάνι. Πλωτές διαδρομές διασχίζουν τα αρχαία ερείπια και σύγχρονα μνημεία, σε μία παράδοξη συνύπαρξη. Τα ταπεινά ερείπια και τα προκλητικά μνημεία ασκούν κριτική στον μύθο της μάχης και στις επιφανειακές επικλήσεις του.
Η ταξίδι ολοκληρώνεται, έχοντας προβληματίσει, μέσω της ναυμαχίας, για τις διαχρονικές συνέπειες του πολέμου, ιστορίες θυσίας, ανθεκτικότητας και αναγέννησης.
________________________________________________________________________
Title: War Fields: Salamis. Navigation in Space and Time
Student: Prokopis Papaioannou
Supervisor: Constadis Kizis
Faculty: School of Architecture NTUA
This diploma thesis proposes a series of interventions at the site of the Battle of Salamis, aiming to create a meaningful, immersive visitor experience. The battle, fought in 480 BC between the Greek and Persian fleets, was pivotal in halting Persia’s dominance and establishing Athens as a power. The battle happened in the straits between Salamis and Attica, a place now heavily industrialized and polluted, housing the degraded historic sites of the WW1 Naval Fort, the Ancient Burial Tumulus, and the Ancient Harbor. The proposal revitalizes these War Fields, merging their historical and modern layers.
The core of the proposal is a narrative journey immersing visitors in the events of before, during and after the battle. Beginning in Perama, it unfolds through the chapters of Escape, Strategy, Battle, Burial, Renaissance, and Salaminia. These chapters take place at the historic sites and during the maritime journeys connecting them. Minor interventions on land reference the unique identity of these sites without overshadowing the already degraded landscape.
For the maritime part, a floating structure serves as both a transport vessel and a backdrop for the narration. Inspired by local floating cranes and panoramas, it features a ring-shaped platform, a crane, and a supporting deck housing abstract reconstruction of wooden ancient ships. When the structure docks, the crane moves these ships into the ring like a changing backstage set. During the journey, the ring's scenic devices alter the environment. This floating structure integrates modern technology with ancient shipbuilding, offering immersive experiences that bring the battle to life.
During the chapter of Escape, participants in the ring board “ancient” lemvoi boats, reenacting the Athenian evacuation of Attica before the battle. While crossing the straits, with the help of guides, they interact with artifacts related to ancient Athens, and debate the looming Persian threat. Dramatic lighting and sound effects intensify as Athens burns, symbolizing the city's destruction.
Strategy takes place on the Kynosoura peninsula, around the Naval Fort. Visitors ascend observation points where large frames guide their view and provide insight into the battlefield’s geography and the Greeks’ tactics.
Afterwards begins the chapter of the Battle, where participants board the floating structure’s triremes. Surrounded by mirrors that multiply the ancient ships, they start rowing, immersing themselves in the chaos of the naval clash.
The burial chapter begins when visitors disembark near the tumulus. There, the restored tumulus and the peaceful landscape act as reminders of lives lost, offering space for introspection.
Renaissance takes place aboard the olcas, a merchant ship symbolizing Athens’ rebirth. Visitors collect maps and images from the water, exploring reconstructions of Athens and contemplating its rise as an ambitious yet cautionary tale.
The final chapter, Salaminia, takes place at the Ancient Harbor, where floating pathways lead through the ancient ruins and modern monuments. This chapter critiques the site’s current state, contrasting the mythic battle with its nationalistic contemporary commemoration.
The journey ends, passing to the visitors the timeless themes of war, resilience, and rebirth, making the Battle of Salamis relevant to today’s world.
