Διπλωματική Εργασία : Στα ίχνη του τείχους : Αστικές
περιπλανήσεις στις μνήμες του Θησείου
Φοιτήτρια : Θεοδώρα Ζαράνη
Επιβλέπων Καθηγητής : Τζομπανάκης Αλέξιος
Σχολή : Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης
Χρονολογία : Φεβρουάριος 2019
Περίληψη
Στην σύγχρονη Αθήνα, είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ του
αρχαίου και του νέου. Η υπάρχουσα δομή της πόλης αγνοεί το αρχαιολογικό
υπόβαθρο, με αποτέλεσμα να συναντά κανείς διάσπαρτα ιστορικά θραύσματα,αόρατα
δείγματα ενός χαμένου χρόνου, που επιζητούν την ένταξη και την ανάδειξη τους
στον αστικό ιστό.
Τα τείχη των Αθηνών είναι μέρος της μνήμης της πόλης,που όριζαν
την έννοια του άστεως. Από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την ανακήρυξη της
Αθήνας σε πρωτεύουσα του σύγχρονου κράτους, το 1833, αποτελούσαν ένα από τα
σημαντικότερα ορόσημα της. Διαμόρφωναν την ταυτότητα της και συμβόλιζαν την
έννοια του ασφάλειας.
Ο αρχαίος οχυρωματικός περίβολος της
Αθήνας, γνωστός και ως Θεμιστόκλειος περίβολος,ήταν το τείχος που περιέκλειε
την Αρχαία Αθήνα και θεωρείτο το μεγαλύτερο σε μήκος οχυρωματικό έργο της
πόλης, με 13 πύλες.
Ο μεγαλύτερος όγκος των αποκαλυφθέντων
τμημάτων του παραμένει αφανής και απουσιάζει η ουσιαστική προβολή του μνημείου.
Μεγάλος αριθμός καταλοίπων βρίσκεται κάτω από την σύγχρονη ανάπτυξη της πόλης, θαμμένος ανάμεσα σε θεμέλια και
υποδομές της.
Η παρούσα διπλωματική εργασία, πραγματεύεται την ανάδειξη
του αρχαίου αυτού τείχους στην περιοχή του Θησείου.Είναι μια εσωστρεφής
γειτονιά, λιγότερο αναδυόμενη,σχεδόν μη διαπερατή, με μνήμες από την Αρχαία και
σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ισχυρά όρια,φυσικά και τεχνητά, ανακόπτουν την
κάθετη σύνδεση της με τους ιστορικούς χώρους και τα μνημεία ενδιαφέροντος.Παρατηρείται
αυξημένη δόμηση, κυκλοφοριακή συμφόρηση και έλλειψη υπαίθριου δημόσιου χώρου
στο εσωτερικό της.
Εξετάζεται λοιπόν, η δυνατότητα σύνδεσης και προβολής των
κατακερματισμένων τμημάτων του αρχαίου θεμιστόκλειου τείχους, μέσα από την
δημιουργία ενός περιπάτου, πάνω στις αρχαίες χαράξεις, με στόχο την ένταξη των των
μνημείων στον ζωντανό ιστό της πόλης, ανοίγοντας νέες σύγχρονες πύλες.
Η πρώτη και κύρια διαδρομή(επέμβαση), θα έχει σαν
αφετηρία τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, ακολουθώντας τα ίχνη του τείχους, έως
το λόφο του Φιλοπάππου, ο οποίος αποτελεί σημαντικό θύλακα πρασίνου, με υπολείμματα των αρχαίων ορίων και παραμένει αποκομμένος από τους σύγχρονους
ρυθμούς ζωής.
Επιπροσθέτως, δημιουργείται μια δεύτερη όδευση πρασίνου,
με σκοπό την ενοποίηση των υπαρχόντων χώρων πρασίνου, του κήπου του
αρχαιολογικού χώρου και του λόφου. Με την διαδρομή αυτή επιδιώκεται η
ενεργοποίηση των τοπικών χρήσεων, εισαγωγή νέων, αξιοποίηση αναξιοποίητων
ισογείων χώρων,ανάπτυξη τοπικών αστικών καλλιεργειών, που απαντούν σε
προβλήματα της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.
Μέσα από την ιστορική ανάγνωση και την καταγραφή του
χώρου, εντοπίστηκαν τα αξιόλογα μνημεία,τα ίχνη του τείχους, τα κτίσματα και οι
ελκυστές της ευρύτερης περιοχής και καταβλήθηκε προσπάθεια να συνδεθούν και να
προβληθούν μέσω των νέων διαδρομών.
Τα ίχνη του αρχαίου τείχους διαπερνούν τα οικοδομικά
τετράγωνα του Θησείου ,με αποτέλεσμα, να είναι επιτακτική η ανάγκη διάνοιξης
περασμάτων,με την κατεδάφιση ορισμένων
πολυκατοικιών και ισογείων κτισμάτων, χαμηλού ενδιαφέροντος και ύψους, ώστε να
συνδεθούν σε ένα ενιαίο αστικό σύστημα με τα αρχαία ευρήματα. Σύμφωνα με την
μελέτη, υπόγεια, ισόγεια, ακάλυπτοι και πολυόροφα, ενοποιούνται σε μια
προσπάθεια οργάνωσης μιας πορείας πάνω στις αρχαίες χαράξεις.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την δαπεδόστρωση της
κύριας διαδρομής είναι το μάρμαρο και δευτερεύοντος το σκυρόδεμα κτλ. Στην δευτερεύουσα,
χρησιμοποιούνται πλάκες πεζοδρομίου, με διεύρυνση των
πεζοδρομίων και η προϋπάρχουσα άσφαλτος για περιορισμένη κυκλοφορία αυτοκινήτων.
Έχουν προβλεφθεί και χώροι στάθμευσης με τοπική διεύρυνση του δρόμου. Με τον
τρόπο αυτό ενισχύεται το δίκτυο των πεζοδρόμων.
Μελετάται η τυπολογία των στοιχείων οχύρωσης, τα οποία είναι οι πύλες, οι πύργοι και το τείχος και επιδιώκεται η μεταφορά των βασικών
μορφολογικών τους στοιχείων σε νέες κατασκευές, που δημιουργούνται στο χώρο, στις
θέσεις που υποθετικά βρισκόντουσαν τα παλαιά. Η θέση των στοιχείων οχύρωσης
σηματοδοτείται από την κύρια διαδρομή.
Οι πύλες ήταν σημεία
αναφοράς του τείχους, λειτουργούσαν σαν πέρασμα και δίαυλος επικοινωνίας. Στις
θέσεις των πυλών,δημιουργούνται κατασκευές αναφερόμενες στην αρχαίες αυτές πύλες,που
λειτουργούν σαν συμβολική πορεία ανάβασης στην μνήμη της πόλης και εσωτερίκευσης
της ιστορίας. Λειτουργούν ως σημεία στάσεις στην διαδρομή και παρατήρησης των
αρχαίων ευρημάτων.
Ο πύργος ως στοιχείο οχύρωσης είχε το ρόλο του ελέγχου,του
παρατηρητηρίου και καταφυγίου. Το ύψος,η λογική των ανοιγμάτων και η τυπολογία
του, μεταφέρονται στην νέα προτεινόμενη κατασκευή, μέσω της οποίας δίνεται η
δυνατότητα παρατήρησης των αρχαίων ευρημάτων. Σε ορισμένους λαμβάνεται
μέριμνα ενημέρωσης των επισκεπτών,με εκθεσιακούς χώρους, βιβλιοθήκη και προβολή.
Με την υιοθέτηση ενός άχρωμου υλικού ,ουδέτερου ,
ημιδιαφανούς, με ανοίγματα, επιτυγχάνεται μια άχρονη αναφορά στον χώρο.
Μεταλλικά στοιχεία χρησιμοποιούνται για αναπαράσταση τμημάτων
του τείχους, με σκοπό να ορίζουν την κίνηση του επισκέπτη, να δημιουργήσουν την
αίσθηση του ορίου, του εμποδίου αλλά και του δέους , λόγω του ύψους του
αρχαίου.
Λόγω την μεγάλης ανυσοϋψίας στην περιοχή των γραμμών του
σιδηροδρόμου για την ανάπλαση της περιοχής, προτείνεται μια κατασκευή από
σκυρόδεμα, προσεγγίζουσα τα προυπάρχοντα τείχη, στην λογική του προμαχώνα. Η
διαμόρφωση αυτή συμπληρώνεται με την κατασκευή δύο γεφυρών με σκοπό την
ενοποίηση των χώρων (Θησείου και Αρχαιολογικού) και την δημιουργία εκθεσιακού κτιρίου συσχετιζόμενο με
την ιστορική διαδρομή.
Εν κατακλείδι, η ανάδειξη των αρχαίων καταλοίπων,
συμβάλλει στην αναζωογόνηση του ιστορικού πυρήνα του Θησείου και στην
αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής. Σαν αποτέλεσμα, ενδυναμώνεται η σχέση του
πολίτη με την ιστορία της πόλης.
Παράλληλα,η επέμβαση ενισχύει και ενισχύεται από τα
αστικά αθηναϊκά στοιχεία της σύγχρονης πραγματικότητας που είναι ανενεργά και υποβαθμισμένα
όπως οι ακάλυπτοι, τα εγκαταλελειμένα ισόγεια και οι πολιτιστικοί χώροι.Με τον τρόπο αυτό
ενοποιούνται διαφορετικές χρονικά και τοπικά πτυχές της πόλης.
