GRAD Review: Δ042.20 | Τα «κοινά» του Δουργουτίου | Συν-κατοίκηση στο συγκρότημα στεγαστικής αποκατάστασης στο Νέο Κόσμο

Διπλωματική εργασία: Τα «κοινά» του Δουργουτίου | Συν-κατοίκηση στο συγκρότημα στεγαστικής αποκατάστασης στο Νέο Κόσμο

Φοιτήτρια: Χριστίνα Τσεκουρά

Επιβλέπων: Πάνος Δραγώνας

Σχολή: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2020

Η παρούσα εργασία μελετά την επανάχρηση ενός συγκροτήματος κατοικιών μέσω της εγκατάστασης κοινόχρηστων λειτουργιών και τη μετάβαση από μια συνθήκη συστέγασης σε μια λογική διαμοιρασμού και συλλογικότητας. Πιο συγκεκριμένα, επιχειρείται να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο η δημιουργία μιας κοινότητας Co-Housing θα μπορούσε να μετασχηματίσει υπάρχοντα κτίρια κατοικιών στην όσο το δυνατόν πιο ευέλικτη εκδοχή τους.

Ανάλυση περιοχής μελέτης

Ο όρος Co-Housingχρησιμοποιείται για να περιγράψει μια εκ προθέσεως κοινότητα από νοικοκυριά που μοιράζονται παροχές. Στην παραδοσιακή μορφή του, αποτελείται από ιδιωτικές κατοικίες, διατεταγμένες γύρω από έναν κοινόχρηστο χώρο. Ωστόσο, μια κοινότητα Co-Housing, μπορεί να δημιουργηθεί και σε συγκροτήματα διαμερισμάτων με κοινούς χώρους και υπηρεσίες. Οι κύριες αρχές της κοινότητας είναι η συνεργασία και η βιωσιμότητα.

Τύποι διαμοιρασμού εντός της κοινότητας

Η γειτονιά του Δουργουτίου, κατοικήθηκε αρχικά από πρόσφυγες, πρώτα από την Αρμενία και έπειτα από τη Μικρά Ασία. Για δεκαετίες οι περισσότεροι ζούσαν σε παραπήγματα, σχηματίζοντας έναν πολύ πυκνό οικισμό με ανθυγιεινές συνθήκες, αλλά ταυτόχρονα πολύ ζωντανό και με πολύ γνωστή αγορά. Σταδιακά, το κράτος αντικατέστησε τις παράγκες με ένα συγκρότημα κοινωνικής κατοικίας, σε δύο φάσεις, μεταξύ 1935-1940 και 19650-1975, με την τελευταία φάση να διαμορφώνει τη γειτονιά περίπου όπως είναι και σήμερα.

Στάδια παρεμβάσεων στα κτίρια

Η ζωή μετά από αυτή τη μαζική αναδιαμόρφωση ήταν ριζικά διαφορετική και μέρη της ιστορίας της γειτονιάς ξεχάστηκαν, όπως και το όνομα «Δουργούτι». Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι οργανώνονται, ανασώζουν την ιστορία της γειτονιάς και την μοιράζονται.

Κανόνας μετατροπής των εσωτερικών

Η δημιουργία μιας κοινότητας Co-Housing υπό αυτές τις συνθήκες μοιάζει ρεαλιστική και θα μπορούσε να ενισχύσει τη συνεργασία των κατοίκων αλλά και να προστατεύσει τη γειτονιά από οικονομικά συμφέροντα που οδηγούν στον εξευγενισμό. Οι κάτοικοι σταδιακά θα αρχίσουν να μοιράζονται υπηρεσίες, αντικείμενα και χώρους.

Ενδεικτική διάρθρωση ιδιωτικών και κοινόχρηστων χώρων ανά όροφο

Η αναδιαμόρφωση ξεκινά από το συγκρότημα της αγοράς και τους εκατέρωθεν δημόσιους χώρους και σε βάθος χρόνου εξαπλώνεται σε όλη τη γειτονιά. Διακρίνονται τέσσερα είδη παρεμβάσεων: αναδιάταξη εσωτερικών χώρων για εξυπηρέτηση νέων αναγκών, ενίσχυση σκίασης όψεων, αξιοποίηση δώματος για καλλιέργειες μικρής κλίμακας και χώρους κοινοτικών δραστηριοτήτων και τέλος, αναδιαμόρφωση δημόσιου χώρου για ενίσχυση συλλογικών δράσεων στην ευρύτερη γειτονιά.

Επίπεδα εξωτερικής κατασκευής

Το εσωτερικό των διαμερισμάτων σχηματίζεται με βάση έναν «κανόνα μετατροπών», που εξασφαλίζει ότι το μέγεθος των διαμερισμάτων και η εσωτερική τους διάταξη μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στις εκάστοτε ανάγκες του νοικοκυριού. Μόλις αυτός ο κανόνας εφαρμοστεί σε κάθε όροφο, οι κάτοικοι διατηρούν τους χώρους που απαιτεί το νοικοκυριό τους και οι επιπλέον χώροι μετατρέπονται σε «κοινά».

Κατόψεις όλων των ορόφων

Μια νέα κατασκευή περικλείει το κτίριο, παρέχοντας έναν νέο, πιο πλατύ διάδρομο κυκλοφορίας, επιπλέον ιδιωτικά μπαλκόνια και σκίαση.

Η ζωή εκτυλίσσεται εντός των διαμερισμάτων, μεταμορφώνοντάς τα.

Λεπτομέρειες εσωτερικής διάταξης

Καθώς τα «κοινά» αρχίζουν να διαχέονται και στην υπόλοιπη γειτονιά, το ισόγειο της αγοράς αναδιαμορφώνεται με έναν αντίστοιχο «κανόνα μετατροπών». Μια επανερμηνεία των τωρινών χρήσεων μεταμορφώνει τις γειτονικές πλατείες. Άλλες κοινότητες αρχίζουν να σχηματίζονται στα γειτονικά κτίρια, ακολουθώντας παρόμοια διαδικασία με το πρώτο, αλλά προσαρμοσμένη στο μέγεθος και τις ανάγκες τους.

Διαδικασία τροποποίησης διαμερισμάτων σε βάθος χρόνου

Η εξάπλωση των «κοινών» δε στοχεύει να οδηγήσει σε ένα τελικό προϊόν. Οι κτιριακές παρεμβάσεις επιχειρούν να δημιουργήσουν τις βέλτιστες συνθήκες, αλλά διατηρώντας τη δυνατότητα οι συνθήκες αυτές να επαναπροσδιοριστούν. Τελικά, οι χώροι που κατοικούνται διαμορφώνουν δυναμικές σχέσεις μεταξύ τους, και οι σχέσεις αυτές θέτουν τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους θα επαναπροσαρμοστεί η κτιριακή υποδομή.