Δ033.19 | TeatroNostrum, Ένα πλωτό κέντρο πολιτισμού για τη διάσπαρτη πόλη του Αιγαίου

Διπλωματική εργασία:TeatroNostrum, Ένα πλωτό κέντρο πολιτισμού για τη διάσπαρτη πόλη του Αιγαίου

Φοιτητής: Παπαδάκης Αναστάσιος

Επιβλέπων Καθηγητής: Μητρούλιας Γιώργος, επίκουρος καθηγητής

Σχολή: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Το Αιγαίο είναι μια διάσπαρτη πόλη. Ο κατάλογος της ελληνικής συμμετοχής στην 10^η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας είναι γεμάτος από κείμενα που περιγράφουν, σχολιάζουν, εξυμνούν αυτήν την Μετάπολη.

Η πόλη του Αιγαίου έχει έκταση 250.000km², είναι πατρίδα 1.435.692 ανθρώπων διασκορπισμένων σε 76 νησιά. Αυτή η αραιή γραφική πόλη μεταμορφώνεται σε πραγματική μητρόπολη κάθε χρόνο μεταξύ Ιούλη και Σεπτέμβρη. Ο ετήσιος πληθυσμιακός υπερδιπλασιασμός της αιγαιακής πόλης δεν επιτυγχάνεται μέσω φαραωνικών υποδομών. Οι αυτοκινητόδρομοι, οι γέφυρες, οι ανισόπεδοι κόμβοι, οι περιφερειακές οδοί έχουν αντικατασταθεί από το πέλαγος.

Εκατομμύρια τουρίστες χρησιμοποιούν το θαλάσσιο δίκτυο του Αιγαίου για να μετακινηθούν από τα μεγάλα αεροδρόμια της ενδοχώρας στα πολυάριθμα νησιά του Πελάγους. Μόνο απτό τμήμα του αιγαιακού δικτύου μεταφορών, η προκυμαία.

Η προκυμαία, μια τεχνητή στεριά στο όριο νησιού-Αιγαίου μοιάζει παντού η ίδια. Κατασκευασμένη με γνώμονα την οικονομία και τη λειτουργικότητα η προκυμαία είναι πάντα από οπλισμένο σκυρόδεμα, επίπεδη, κενή από περιττή διακόσμηση δίχως καμία φιλοδοξία εντυπωσιασμού ή μνημειακότητας. Η προκυμαία είναι πιο πολύ Αιγαίο παρά Σύρος ή Σκόπελος ή Πάτμος. Είναι το κέντρο της αιγαιακής πόλης, μια διάσπαρτη πλατεία για μια διάσπαρτη πόλη.

Μια πλατεία για να λογίζεται ως τέτοια χρειάζεται ένα κτήριο πυκνωτή στο όριο της, μια λειτουργία που θα της δίνει ζωή. Αυτόν το ρόλο στην πόλη του Αιγαίου διαδραματίζει το πλοίο. Κάθε πλοίο, μικρό ή μεγάλο, μεταβάλλει την προκυμαία σε πλατεία, της δίνει την αναγκαία λειτουργία. Το μετακινούμενο πλοίο είναι ο κοινός πυκνωτής για μια σειρά από προκυμαίες, είναι το σημείο αναφοράς για ολόκληρο το πέλαγος.

Η κοινή εμπειρία της αποβίβασης-επιβίβασης, η περιοδική γονιμοποίηση της προκυμαίας αραιώνει δραματικά από Οκτώβρη μέχρι Μάη, επιδεινώνοντας τη συνοχή του αρχιπελάγους. Από πέλαγος-πόλη το Αιγαίο μεταβάλλεται σε πέλαγος-θέρετρο. Μια τουριστική ατραξιόν που ανοίγει κάθε καλοκαίρι και κλείνει κάθε φθινόπωρο.

Ο συρρικνωμένος πληθυσμός δεν μπορεί να υποστηρίξει μια σειρά από υπηρεσίες οι οποίες αναστέλλουν τη λειτουργία τους μέχρι την επόμενη τουριστική πλημμυρίδα. Η ψυχαγωγία και η διασκέδαση είναι από τα πρώτα αγαθά που περιστέλλονται κάνοντας την καθημερινότητα των κατοίκων υπέρ του δέοντος προβλέψιμη το χειμώνα αποστερώντας την από την χαρά του συμβάντος.

Λίγα ναυτικά μίλια μακριά, στην περίμετρο της αιγαιακής πόλης, τα μεγάλα αστικά κέντρα βρίθουν από συμβάντα. Θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, συναυλίες, προβολές ταινιών αλλά και σεμινάρια, ομιλίες, συνέδρια κρατούν τους κατοίκους τους σε εγρήγορση. Το πέλαγος το χειμώνα αντί να ενώνει χωρίζει τα νησιά από τα παράκτια αστικά κέντρα και μαζί το νησιωτικό πληθυσμό από την τρέχουσα πολιτιστική παραγωγή.

Θα μπορούσε η πλεονασματική παραγωγή συμβάντων των παράκτιων πόλεων να τροφοδοτήσει με γεγονότα τα νησιά; Θεωρητικά ναι. Θα μπορούσε να συμβεί αν εξασφαλιζόταν η μετακίνηση και στέγαση των συντελεστών, η μετακίνηση και αποθήκευση του αναγκαίου εξοπλισμού όπως και η εύρεση κατάλληλης στέγης για την κάθε δράση. Στα παραπάνω πρέπει να προσμετρηθεί και η αραιή διασυνδεσιμότητα των νησιών κατά τους χειμερινούς μήνες τόσο μεταξύ τους όσο και με την ηπειρωτική χώρα. Οργανωτικά πολύπλοκη και οικονομικά ασύμφορη η μετακίνηση δράσεων από την αστική περιφέρεια του πελάγους στο νησιωτικό του κέντρο αποτελεί σπάνια εξαίρεση παρά πραγματικότητα για το Αιγαίο.

Το Αιγαίο έχει ανάγκη από μια κατασκευή που θα μεταφέρει, θα αποθηκεύει και θα στεγάζει συντελεστές, εξοπλισμό και συμβάντα. Έναν μεταφερόμενο χώρο στον οποίο το εκάστοτε θέαμα θα στήνεται από την ηπειρωτική πόλη και θα αναπαράγεται από νησί σε νησί. Το Αιγαίο έχει ανάγκη από το δικό του TeatrodelMondo. Ένα θέατρο κτήμα όλων του των κατοίκων. Ένα TeatroNostrum.

Το αιγαιακό θέατρο δεν χρειάζεται να κτιστεί από την αρχή σαν ένα πλωτό κτήριο. Μπορεί να χωρέσει στο κύτος ενός πλοίου χρησιμοποιώντας το υπάρχον δίκτυο του πελάγους.

Η συνηθισμένη για τους νησιώτες μορφή του επιβατικού πλοίου απορρίφθηκε ως τετριμμένη. Η φουτουριστική μορφή ενός εμπορευματοκιβωτιοφόρου (containership) χρησιμοποιήθηκε για να διαφοροποιήσει το πλωτό θέατρο από τα υπόλοιπα πλοία της γραμμής.

Το μεγάλο αμπάρι που διαθέτει ένα πλοίο containerείναι ιδανικός χώρος για τη στέγαση του αιγαιακού θεάτρου. Το container/10ft (6mμήκος Χ 2,4mπλάτος Χ 2,6mύψος) λειτούργησε ως το δομικό υλικό για τη διαμόρφωση αυτού του κενού χώρου. Το containerχρησιμοποιήθηκε ως κιβώτιο αποθήκευσης, ως δωμάτιο ή ως πέρασμα. Το μέγιστο φορτίο του πλοίου, ένας όγκος 164 containers, άρχισε να σμιλεύεται έτσι ώστε να προκύψουν κενά για τη στέγαση των διαφόρων σεναρίων.

24 containers αφαιρέθηκαν από το οπίσθιο τμήμα του κύτους. Στο πηγάδι που δημιουργήθηκε φυτεύτηκε ένας πενταόροφος πύργος με κλιμακοστάσια και ανελκυστήρες για την επικοινωνία των πέντε επιπέδων. Οι κινήσεις θεατών και συντελεστών γίνονται παράλληλα αλλά ξεχωριστά για την καλύτερη εξυπηρέτηση και των δύο. Ένας δεύτερος πύργος τοποθετήθηκε στο εμπρόσθιο τμήμα λειτουργώντας ως βοηθητικό κλιμακοστάσιο. Αυτές οι δύο υπερκατασκευές (οι κατασκευές που προεξέχουν από το κύριο κατάστρωμα του πλοίου) είναι αρκετά χαμηλές για να μην παρεμποδίζουν την ορατότητα από τη γέφυρα του πλοίου.

Από το εμπρόσθιο τμήμα του κύτους, ακόμα 40 containersαφαιρέθηκαν έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας πολυχώρος όγκου 1800m³ (360m² επιφάνεια Χ 5mύψος). Ο χώρος αυτός έχει ως δάπεδο ένα στρώμα 20 containersμε αποθηκευμένα εξαρτήματα και υλικά που μπορούν να μεταβάλλουν τη χρήση του (σκηνικά, γκαρνταρόμπα, καθιστικά, stagedecks κτλ)

Τα δύο κενά, το πηγάδι για τις κινήσεις και το πλάτωμα του πολυχώρου, χωρίζονται από 8 containers με βοηθητικές χρήσεις. Στο κέντρο στεγάστηκαν το γκισέ, ένα αναψυκτήριο και οι τουαλέτες (γυναικών, ανδρών, ΑΜΕΑ και αποθηκευτικοί χώροι για αναλώσιμα) ενώ περιμετρικά τρέχουν διάδρομοι. Ακριβώς από πάνω, στεγάζονται κοινόχρηστοι χώροι για τους συντελεστές (κουζίνα με αποθήκη, πλυσταριό, τουαλέτες και καθιστικό). 

Έξω από το αμπάρι, στο κατάστρωμα τοποθετούνται containersγια τη φιλοξενία των συντελεστών. Κάθε σειρά αποτελείται από 4 containersφιλοξενίας 8 ατόμων μαζί με 2 που επιτρέπουν την οριζόντια κίνηση.

Ανάλογα με τις απαιτήσεις των προς διεξαγωγή συμβάντων οι σειρές αυτές αυξάνονται καλύπτοντας ακόμα και όλο το κατάστρωμα. Αίθρια και εσοχές προσφέρουν φυσικό φωτισμό και αερισμό σε κάθε χώρο φιλοξενίας.

Η επιδιωκόμενη ευμεταβλητότητα των χώρων, σε συνδυασμό με το περιορισμένο μέγεθος του πλοίου, δημιουργούν την ανάγκη συνεχούς μετακίνησης των 91 containersπου αποτελούν το TeatroNostrum. Η ζωοποιός, για το Teatro,μεταφορά επιτυγχάνεται από τους δύο μεγάλους γερανούς (cranes) που το πλοίο διαθέτει.

Αυτές οι δυνατές μηχανές πέρα από τη χρήση τους για την εύκολη μεταβολή του εσωτερικού και την αυξομείωση των εμπορευματοκιβωτίων φιλοξενίας, επιτρέπουν δυνητικά την μεταφορά της λειτουργίας από το κλειστό αμπάρι στον ελεύθερο χώρο της κάθε προκυμαίας. Η διασπορά πλήθους ηλιόλουστων ημερών στο μεγάλο χειμώνα του Αιγαίου επιτρέπουν συχνά τη διεξαγωγή των συμβάντων έξω, στη προκυμαία, στην διάσπαρτη πλατεία της αιγαιακής μητρόπολης.

Τα σταγκόνια, οι μεταλλικές κατασκευές για την ανάρτηση προβολέων, ηχείων και σκηνικών, μετακινούνται σε όλο το μήκος του πολυχώρου αλλά και εξωτερικά από αυτόν με τη βοήθεια των γερανών, ορίζοντας αντίστοιχα τη σκηνή, το επίκεντρο της κάθε δράσης. Γερανός και σταγκόνια αποτελούν ένα εφήμερο περίπτερο (pavilion) για κάθε προκυμαία, ένα φουτουριστικό τσίρκο, ένα lunapark-μηχανή στη καρδιά του χειμωνιάτικου Αιγαίου.

Η συνεχής μεταβολή του χώρου, η μεταφορά των containers, τα σταγκόνια με τα βαρούλκα και τις ρόδες, η κίνηση των γερανών δημιουργούν ένα χώρο-μηχανή, ένα θέατρο-μηχανή που προέκυψε ως ερασιτεχνική πατέντα στο τελειοποιημένο έργο επαγγελματία ναυπηγού μηχανολόγου μηχανικού.

Το TeatroNostrumλειτουργεί σαν γελοιογραφία της εσχατολογικής πόλης-μηχανής (WalkingCity) των Archigram, σαν ειρωνική απάντηση στα υπερσύγχρονα πλοία-σεισμογραφικά και γεωτρύπανα που πλήθυναν στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Το TeatroNostrumμοιάζει περισσότερο με τα επιπόλαια τροποποιημένα πλοία-καφέ του Θερμαϊκού παρά με ένα πλωτό Pompidou.