Φοιτήτρια: Αρετή-Ειρήνη Μίζα
Επιβλέπων: Αλέξιος Τζομπανάκης
Σχολή: Πολυτεχνείο Κρήτης, 2024
 |
| Θέτοντας το πλαίσιο |
Εάν οι ιστορίες για την Ανθρωπόκαινο εποχή, αναδεικνύουν ζωντανά γεωλογικά τοπία στα όρια της απο-στρωματοποίησης, η παρούσα εργασία εκκινεί από μια αντίστροφη συνθήκη: αυτή της γήινης επαναστρωματοποίησης ή επανατοποθέτησης. Η σύγχρονη συνθήκη κρίσης, είναι συντονισμένη με μια συσσώρευση αντικειμένων – απορριμμάτων, ως απόρροια μιας προηγούμενης σειράς ενεργειών απόσπασης χρήσιμης ενέργειας και πρώτων υλών από το σώμα της γης.
Αυτές οι διαδικασίες, απαντώνται στον χώρο υγειονομικής ταφής (Χ.Υ.Τ.Α.) Φυλής, έναν ΥΠΕΡ-τόπο, σε συνθήκη διαρκούς εκτατικοποίησης και μετατόπισης των ορίων του, που την ίδια στιγμή που θεσπίζει το έδαφός του, ταυτόχρονα το ακυρώνει μέσω δύο αντίρροπων κινήσεων: της επιχωμάτωσης και της εκσκαφής.
Δημιουργείται ένας εννοιολογικός χάρτης, με λέξεις κλειδιά, που διαμορφώνει την δομή της διπλωματικής, η οποία στρέφεται γύρω από τρία κεντρικά ζητήματα:
1) το τοπίο του Χ.Υ.Τ.Α ως μια εξαντλημένη εννοιολογική και χωρική πραγματικότητα
2) το έδαφος της περιοχής σε συνθήκη διαρκούς διάνοιξης και συσσώρευσης
3) το σκουπίδι ως υλικό που κατακάθεται και δημιουργεί εδαφικές εκκρίσεις
 |
| Ανάλυση ευρύτερης περιοχής |
Ουσιαστικά ο ΧΥΤΑ αποτελεί το έναυσμα για να ανακαλύψουμε και να παραλληλίσουμε τους κόσμους του απόβλητου, της πόλης, του κοινωνικού, της ρύπανσης και της οικολογίας, του ελάχιστου και του πληθωρικού και να δούμε μια σειρά από σχέσεις μεταξύ αυτών.
Στην ανάλυση της ευρύτερης περιοχής, φαίνεται πώς το δυτικό τμήμα της Αττικής και ειδικά το Θριάσιο Πεδίο, είναι δυσανάλογα φορτωμένο με δραστηριότητες υψηλής όχλησης, όπως βιομηχανικές και εξορυκτικές εγκαταστάσεις. Εδώ, βρίσκεται τοποθετημένος και ο ΧΥΤΑ, που συνεχώς διευρύνεται, καθώς η περιοχή από το 1960 δέχεται καθημερινά 7.000 τόνους σκουπιδιών, εξυπηρετώντας το σύνολο των αστικών απορριμμάτων της Αττικής.
 |
| Συστήνοντας τον ΧΥΤΑ a place in between – σχέσεις αντιθέσεων |
Η περιοχή, λειτουργεί ως μεθόριος μεταξύ διαμορφωμένων - συμπαγών αστικών ταυτοτήτων ανατολικά και πιο ρευστών, βιομηχανοποιημένων, τοπικών φυσιογνωμιών, δυτικά. Παράλληλα η διέλευση μεγάλων οδικών αρτηριών (Αττική οδός, Περιφερειακή Αιγάλεω, Λεωφόρος Αθηνών) και σιδηροδρομικών αξόνων, απομονώνει επιπλέον τον ΧΥΤΑ, με το όρος Αιγάλεω να λειτουργεί σαν φυσικό όριο που διαχωρίζει τα εκθέματα του παρελθόντος από την βαριά βιομηχανία, συνθέτοντας μια γεωλογική κατακόρυφη συνέχεια με την Πάρνηθα, στο ενδιάμεσο της οποίας συναντάμε τόνους απορριμματικής μάζας.
 |
| Κυκλικές σχέσεις: εξερευνώντας την εσωτερική δράση του ΧΥΤΑ |
Οι διαδοχικές τομές του αναγλύφου, επιβεβαιώνουν ότι η περιοχή λειτουργεί σαν μια φυσική κοιλότητα, ανάμεσα στα δύο όρη, με τα ίχνη από το αρχαίο τείχος Δέμα να αναδεικνύουν επιπλέον το ανάγλυφο.
Πρόκειται, λοιπόν, για μια περιοχή αποκομμένη και αόρατη από κάθε άποψη, που ενώ είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του πλεονάσματος όλου του λεκανοπεδίου λειτουργεί εντελώς ασύνδετα και απομονωμένα με αυτό, διαμορφώνοντας το δικό της παράδοξο μικρόκοσμο, με έντονη ποικιλομορφία ως προς τους ζωικούς και τους φυτικούς πληθυσμούς του.
 |
| Διάτρητη εδαφικότητα στο αστικό εκτός Holey space και σχέσεις εσωτερικότητας |
Ο τόπος εδώ, αναφέρεται σε μια υβριδική περιοχή, ετερογενή ως προς το υλικό της που πλαισιώνει η ίδια τα πράγματα ως σκουπίδια. Ένα τοπίο – δοχείο που συλλέγει και συγκρατεί, διαμορφώνοντας έναν κόσμο αυθαίρετων κατασκευών και δραστηριοτήτων αναμειγμένο με την μυρωδιά από τα διυλιστήρια, τα απορρίμματα, τα καμμένα καλώδια.
Στην εναλλακτική διάσταση της χωματερής ως χώρου αποθήκευσης, αναδύεται, λοιπόν, η χωματερή ως χώρος με συλλογική κοινωνική σημασία. Ο σημερινός νομάς, επιδεικνύει ένα διαφορετικό είδος υλικής συνήθειας, μια δημιουργική αντίσταση [επιβράδυνση] ως απάντηση σε έναν ταχύτατο καταναλωτικό τρόπο ζωής – ένα σκύψιμο, ξανά και ξανά, μια αντίθεση στην παραδοσιακά κατακόρυφη στάση του ανθρώπινου σώματος, και μια παραδοχή ότι βρισκόμαστε σε εγγύτητα με τις άγριες ύλες του εδάφους.
.jpg) |
| «Τα σκουπίδια ως χώρος» (Foster, 2023) |
Junkspace είναι ο όρος που αποδίδει ο Rem Koolhaas, στην αρχιτεκτονική, επενδύοντάς την με ένα περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Ο κόσμος του Junkspace, συντηρείται από την εξόρυξη, την παραγωγή και την υγειονομική ταφή, όντας η σκοτεινή πλευρά μιας ενιαίας πραγματικότητας, που ευθυγραμμίζει τους πόρους με τα απορρίμματα. Η κυλιόμενη σκάλα και το κλιματιστικό ως χαρακτηριστικά χωρικά παραδείγματα, αποκτούν μια δική τους τερατώδη ζωή, συντελώντας στην επέκταση του χώρου. Υπάρχει, δηλαδή, ο χώρος ως αδιάκοπη υποδομή και εν προκειμένω, η υποδομή εξαπλωμένη σε τοπία εξασθενημένης αστικότητας. Αποτυπώνονται οι δομές συσσώρευσης και αφαίρεσης, φανερώνοντας ένα δίκτυο που παράγει, συγκεντρώνει, συσσωρεύει και συγχωνεύει τα αντικείμενα.
 |
| Γεωλογική επιδερμίδα Διαταραχές αναγλύφου Ι Διάνοιξη και Συσσώρευση στο Έδαφος Ι a sacrificed land |
Μέσα από διαδικασίες μη – γίγνεσθαι το σκουπίδι, μετατρέπεται σε υπόλειμμα και το υπόλειμμα σε απολίθωμα που γεμίζει το τοπίο, στοιβαγμένο σε κάψουλες, που ξεπερνούν κατά πολύ την ανθρώπινη ζωή. H ένταξη του ΧΥΤΑ στο τοπίο, ως μια υλική πραγματικότητα της λήθης, υπογραμμίζει πως το πρόβλημα των σκουπιδιών εκτοπίζεται κατά κανόνα στις περιθωριοποιημένες περιφέρειες, επιτρέποντας την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει ένα μακρινό, απομονωμένο εκτός για την απόρριψή τους.
Τα απορρίμματα, εναποτίθενται με την μορφή στρώσεων, αφού πρώτα γίνουν εκσκαφές στο έδαφος. Κάθε στρώση δομείται από μια σειρά κελιών, που τοποθετούνται το ένα πάνω από το άλλο, σχηματίζοντας ένα απορριμματικό ανάγλυφο. Επειδή, η διαφυγή των αποβλήτων στο γύρω περιβάλλον, ή στον υδροφόρο ορίζοντα είναι επικίνδυνη, η καθίζησή τους, προλαμβάνεται μέσω στεγανοποίησης με χώμα, πλαστικές μεμβράνες ή ακόμα και τσιμέντο. Ωστόσο, ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες ρύπανσης, στον εν λόγω ΧΥΤΑ, είναι η παραγωγή στραγγισμάτων, ως αποτέλεσμα της διέλευσης του νερού μέσα από την απορριμματική μάζα και την καθίζησή της. Τα στραγγίσματα, διηθούνται στο έδαφος και τα υπόγεια ύδατα, μετακινούνται κάθετα και οριζόντια μέσα στους χώρους ταφής.
Με βάση τα παραπάνω, η εργασία επιχειρεί διαφορετικούς τρόπους συσχέτισης με τα απορρίμματα, καθιστώντας τα σε πρώτη φάση εμφανή και αντιληπτά ως μια ζωτική ύλη που μετασχηματίζεται και συσσωρεύεται διαρκώς. Προτείνεται, λοιπόν, η δημιουργία ενός δικτύου, πάνω από το έδαφος, αποτελούμενου από τα ελάχιστα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την επεξεργασία αποβλήτων.
 |
| Χωρικά εργαλεία και στρατηγικές |
Διαταράσσεται, λοιπόν, η κανονική σειρά των πραγμάτων, τα σκουπίδια αντί να παραμένουν αθέατα, αιωρούνται, ενσωματωμένα πλέον μέσα σε ειδικές δομές. Η χωροθέτηση των δομών, ακολουθεί σημεία υποχώρησης των υφιστάμενων ορίων. Τα γεωλογικά όρια, ανάμεσα σε Πάρνηθα και Ποικίλο, τα όρια μεταξύ «παλιάς» και «νέας» περιοχής διαχείρισης απορριμμάτων καθώς και τα όρια που δημιουργούν τα υφιστάμενα συστήματα οργάνωσης δυτικά από τις δομές συσσώρευσης, χρησιμοποιούνται ως κινητήριοι μοχλοί για την ανάδυση τριών διαφορετικών χαράξεων. Οι χαράξεις, παραλαμβάνουν τρεις διαφορετικούς καννάβους με όμοια κλίση, συνθέτοντας ένα πλέγμα, το οποίο αποτελεί και το σύστημα αναφοράς της πρότασης.
Η ανάλυση του αναγλύφου, δηλαδή τα υψομετρικά μέγιστα και ελάχιστα, τα σημεία συγκέντρωσης υγρασίας και τα σημεία με φυτική ανάπτυξη, έρχονται να προσαρμοστούν σε αυτό το νέο κανναβοποιημένο πλέγμα. Με αυτή την έννοια, ενισχύεται κάθε συνθήκη που συναντάμε στον κάνναβο, σε σχέση με την εδαφική οργάνωση και αντιστρέφεται κάθε συνθήκη που σχετίζεται με την ανάπτυξη των δομών. Έχουμε, έτσι, ανανεωμένα συστήματα πρασίνου, βελτιωμένα εδάφη με compost, υπερθέσεις όγκων στα σημεία όπου το ανάγλυφο είναι χαμηλό και αφαιρέσεις όγκων στα σημεία μέγιστου ύψους.
 |
| Σύνθεση συστήματος |
Οι δύο προτεινόμενες δομές, έρχονται να απαντήσουν στην κλίμακα της γύρω γης και στις εσωτερικές της διακυμάνσεις, μέσα από μοτίβα αναγνώρισης του υφιστάμενου. Επιχειρώντας μια συνέχιση του ορίου, εγκολπώνουν μια λογική πλήρους κενού, με τις τιράντες να προκύπτουν ως το απόλυτο πλήρες που παθαίνει και αλλοιώνεται από τα στοιχεία που συναντά. Μέσα στους συμπαγείς όγκους υπάρχουν και εξελίσσονται κανονικά όλα τα υποσυστήματα της ανάλυσης, ως μικρόκοσμος σε λανθάνουσα κατάσταση.
Πιο ειδικά, οι δύο γραμμικές συνέχειες, με τη λογική ενός ανεστραμμένου λατομείου, είναι αφιερωμένες στον εαυτό τους και στις γεωλογικές μεταβολές, ενσωματώνοντας τρία διαφορετικά είδη εδαφών: το υφιστάμενο, αυτό που προκύπτει από αφαίρεση και αυτό που διαμορφώνει την στέψη του χώρου.
Οι εγκοπές στο ανάγλυφο, αποκαλύπτουν μια αρχαιολογία των σκουπιδιών, αντιπαραβάλλοντας την πρόταση με το πρώην σκουπιδοπαραγωγό τοπίο. Με αυτόν τον τρόπο, προκύπτει μια συνομιλία μεταξύ ανοργάνωτης απόρριψης εντός των γεωλογικών στρωμάτων και οργανωμένης επεξεργασίας εντός των δομών.
Η ανάπτυξη των επιμέρους συστημάτων, πραγματεύεται τα σημεία συνύπαρξης του κτιριακού με το εδαφικό. Έχουμε, έτσι, τις μπάρες και το στοιχείο του οργανικού που όταν εισχωρεί στο ορθοκανονικό σύστημα, τροποποιείται σημειακά, διαβρώνοντάς το, ενώ την ίδια στιγμή παραλαμβάνει την κατακόρυφη κίνηση. Δημιουργείται με αυτό τον τρόπο, μια συνέχεια και μια αντίφαση ως προς τις καθετότητες στην επέμβαση: από τη μία η εκσκαφή που εμφανίζει τα layers του γεωλογικού χρόνου και από την άλλη η ανάβαση που καλείται να μεταφέρει το απόρριμμα στις νέες εγκαταστάσεις. Στις νέες εγκαταστάσεις, η βρωμιά και τα σκουπίδια, δεν αντιμετωπίζονται πια ως μια νεκρή ύλη που σαπίζει, αλλά ανακυκλώνονται και παράγουν ενέργεια που τροφοδοτεί την πόλη και ζωογόνο χώμα.
