Φοιτήτρια: Αλεξάνδρα Παπαϊωάννου
Επιβλέπουσες καθηγήτριες: Μάρα Σπέντζα, Καλλιόπη Χουρμουζιάδου
Σχολή: ΔΙ.ΠΑ.Ε.| Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής Διασκόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων, 2024
Η παρούσα πτυχιακή εργασία έχει ως αντικείμενο τον σχεδιασμό ενός νέου εκθεσιακού χώρου, στα ίχνη των παλιών λιμενικών εγκαταστάσεων της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου. Το Λαύριο με την μακραίωνη ιστορία του και τη στρατηγική θέση του λιμένα, την μικρή απόσταση από την Αττική και τα νησιά Τζιάς και Κύθνου, αποτελεί ιδανικό μέρος ανάδειξης. Πιο συγκεκριμένα, το ερειπωμένο τμήμα των αποθηκών της εταιρείας, το οποίο βρίσκεται απέναντι από την Γαλλική Σκάλα (σημείο αναφοράς για τον τόπο), αποτέλεσε αφορμή για την αναζήτηση στοιχείων σχετικά με την ιστορία του τόπου , των μεταλλευτικών διαδικασιών και τη λειτουργία του εν λόγω συγκροτήματος. Στόχος μέσα από αυτή τη διερεύνηση είναι η παρέμβαση σε έναν ανενεργό αστικό χώρο και η πρόταση ενός νέου κτιρίου με πολιτιστικό χαρακτήρα, που θα αφηγείται μια ‘’διαδρομή’’ μέσα από τα υφιστάμενα ερείπια.
ΤΟ ΛΑΥΡΙΟ
Το Λαύριο, γνωστό και ως πόλη-μουσείο, αποτελεί το δεύτερο λιμάνι της Αττικής, απέχει περίπου σαράντα (40) χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας και επτά (7) χιλιόμετρα βόρεια από το ακρωτήρι του Σουνίου είναι τόπος προορισμού και τουριστικής έλξης με μεγάλο ιστορικό, μνημειακό και πολιτιστικό ενδιαφέρον. Ειδικότερα, η Λαυρεωτική εκτείνεται στο Νοτιοανατολικό άκρο της Αττικής και αποτελείται από τους δήμους Λαυρίου, Κερατέας, τις κοινότητες Αγίου Κωνσταντίνου, Καλυβιών, Κουβαρά, παλαιάς Φωκαίας, Αναβύσσου και Σαρωνίδας.
TO ΟΙΚΟΠΕΔΟ
Το οικόπεδο επέμβασης βρίσκεται στο βορειοανατολικό μέρος προς το λιμάνι του Λαυρίου και το περιγράφει η Λ. Μίκη Θεοδωράκη και η οδός Ιωάννη Αισωπίδη. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για το Ο.Τ. 168, στο οποίο βρίσκονται και τα ερείπια των λιμενικών αποθηκών της ΓΕΜΛ, με εμβαδόν, σύμφωνα με τα όρια του οικοπέδου, περίπου 12.650 m². Πρόκειται για μια τοποθεσία ιδανική καθώς βρίσκεται στο κέντρο του Λαυρίου, με εύκολη πρόσβαση μέσω του υφιστάμενου οδικού δικτύου και θέα τη θάλασσα και τη Γαλλική σκάλα.
ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΣΚΑΛΑΣ - ΑΠΟΘΗΚΩΝ
Αφετηρία αποτέλεσε η αναζήτηση στοιχείων, σχετικά με το σημείο επέμβασης, τα οποία είναι άμεσα συνδεδεμένα με το τοπογραφικό και με χαράξεις δραστηριοτήτων που όμως σήμερα δεν είναι ξεκάθαρες. Το ερειπωμένο, πλέον, μέρος των αποθηκών αποτελούσε το λίθινο τμήμα ενός ολόκληρου συγκροτήματος, το οποίο κατασκευάστηκε ώστε η Γαλλική Σκάλα φορτοεκφόρτωσης να μπορέσει να είναι λειτουργική. Το κτίριο ολοκλήρωναν και άλλες εγκαταστάσεις, όπως τα δωμάτια των εργατών, η κατοικία του επιστάτη καθώς και ένα σύμπλεγμα σιδηροτροχιών που ολοκλήρωνε τη κατασκευή μεταφοράς.
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ CONCEPT ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Η βασική ιδέα στηρίχθηκε σε 4 άξονες:
1. Ενσωμάτωση του νέου κτιρίου στο τοπίο, στην θέση όπου βρίσκονταν παλιά η αποθήκη, δίχως να επισκιάζει τα υφιστάμενα ερείπια
2. Δημιουργία δυο χαράξεων εισόδου στο κτίριο
- ροή κίνησης από δρόμο έντονης κυκλοφορίας
- ροή κίνησης → βιωματική κίνηση ακολουθώντας τις παλιές χαράξεις των ερειπίων
4. Αξιοποίηση θέας Γαλλικής σκάλας με τη θάλασσα.
Βάση αυτών, το κτίριο εκτίνεται στον άξονα Ανατολής- Δύσης και αντιπαραβάλλεται με τον λίθινο τοίχο, δίχως τη μορφολογική αναπαραγωγή και με χρήση νέων υλικών. Παράλληλα προτείνεται η ανάδειξη της κίνησης που παλιά ακολουθούσαν τα βαγονέτα και άρα ο σχεδιασμός μιας μεταλλικής γέφυρας που θα συνδέει ερείπια και νέο κτίριο.
Η προτεινόμενη χρήση, αφορά ένα βιωματικό μουσείο σχετικά με τη δραστηριότητα των μεταλλωρύχων, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του τόπου.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΤΙΡΙΟΥ
Το κτίριο οργανώνεται σε τρία επίπεδα, διαθέτει ισόγειο, όροφο και φυτεμένο δώμα, και καταλήγει εξωτερικά σε μια απόληξη του κλιμακοστασίου που προσφέρει θέα προς τη θάλασσα. Η πρόσβαση στον χώρο γίνεται από δύο (2) άξονες με σταδιακή ανάβαση από τη στάθμη του δρόμου προς τη στάθμη των ερειπίων ή και το αντίστροφο. Ο σχεδιασμός δίνει έμφαση στη δημιουργία ενός δημόσιου χώρου που συμπεριλαμβάνει μουσείο και ιστορικά απομεινάρια, μέσω του ανοιχτού-εξωτερικού διαδρόμου του Α’ επιπέδου. Η περιπλάνηση σε αυτό το επίπεδο μας φέρνει σε μια γνωριμία με τους εσωτερικούς χώρους του ισογείου, μέρος των οποίων αποκαλύπτεται από τα πλευρικά ανοίγματα τα οποία δημιουργούν μια σχέση οικειότητας μεταξύ μουσείου και επισκέπτη.
Το κτιριολογικό πρόγραμμα περιλαμβάνει: τον εκθεσιακό-βιωματικό χώρο, χώρους εξυπηρέτησης κοινού, αποθήκευση, γραφειακούς χώρους, χώρους κυκλοφορίας και τεχνικό τμήμα.
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ
Αρχική ιδέα ήταν η δημιουργία ενός σκοτεινού περιβάλλοντος στο εσωτερικό του μουσείου με στόχο το βίωμα και την εικόνα ενός υπόγειου μη δομημένου χώρου. Τελικά η μορφολογία του εδάφους βοήθησε και επέτρεψε το σχεδιασμό ενός κτιρίου ιδιαίτερα φωτεινό στα τμήματα εξυπηρέτησης κοινού και εργασίας, αλλά ταυτόχρονα σκοτεινό στο τμήμα της έκθεσης.
Πέρα από αυτό, τα επίπεδα αντιμετωπίστηκαν διαφορετικά ως προς την εσωτερική διαμόρφωση και αισθητική. Το ισόγειο περνάει στον επισκέπτη τη βιωματική εμπειρία των στοών, σε αντίθεση με τον όροφο, του οποίου οι χώροι φαίνονται ''καθαροί'' και κυριαρχούν σε αυτούς οπτικές ομαδοποιήσεις του πράσινου (σύμβολο κάθαρσης των μεταλλωρύχων βγαίνοντας από τις υπόγειες στοές).
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
Το τρίτο και τελευταίο επίπεδο του κτιρίου αποτελεί το φυτεμένο δώμα, αναπτύσσεται σε δύο κεκλιμένες επιφάνειες που έχουν τη χρήση μεγάλων ραμπών (κλίση περίπου 9%), οπότε και τοποθετήθηκαν σκάλες για εύκολη ανάβαση. Πιο συγκεκριμένα, το κεκλιμένο τμήμα προς στον Βορρά έχει αντιμετωπιστεί ως διαδρομή αργής κίνησης με καθιστικές επιφάνειες ανάμεσα στα σκαλιά σε αντίθεση με το τμήμα προς το Νότο. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι πως υπάρχει πρόσβαση στο επίπεδο και μέσω της απόληξης του κλιμακοστασίου (αντιμετωπισμένο με κλωστρά), ώστε να μην υπάρχει περιορισμός για κανένα επισκέπτη.
ΣΥΝΟΨΗ
Στα πλαίσια της εν λόγω πτυχιακής εργασίας, με τίτλο: ‘’Χωρική αφήγηση και σχεδιασμός νέου εκθεσιακού χώρου στα ίχνη των μεταλλουργείων του Λαυρίου- Εγκαταστάσεις Γ.Ε.Μ.Λ. (1888)’’, προκύπτει μια συνύπαρξη του χθες με το σήμερα. Συνολικά, η μελέτη αφορά τη σχεδιαστική πρόταση ενός βιωματικού μεταλλευτικού μουσείου, στο Λαύριο, που καλεί τον επισκέπτη να αντιληφθεί, μέσα από μια διαδρομή, τον τόπο και την ιστορία αυτού.
Σύνδεσμος παρουσίασης- περίληψης εργασίας: https://ia.ihu.gr/preptyx/#pdf-ptychiaki-ergasia-papaioannou-aleksandra/1/
