Διπλωματική: Ανάπλαση περιβάλλοντος χώρου
Κελλαρίου Όρμου στη Θεσσαλονίκη
Φοιτητής: Γιαπιτζόγλου
Μιχαήλ
Επιβλέπων: Μπούρας
Κωνσταντίνος
Σχολή: Πανεπιστήμιο Δυτικής
Αττικής, 2021
Η Θεσσαλονίκη
μια πυκνοκατοικημένη πόλη, η δεύτερη μεγαλύτερη στον ελλαδικό χώρο, που
φιλοξενεί πληθώρα κόσμου, διαφορετικών ηλικιών και εθνικοτήτων. Χαρακτηρίζεται
από την πυκνή δόμηση, την ομαλή ένταξη των μνημείων σε ένα σύγχρονο αστικό
τοπίο που αναδεικνύει το ιστορικό τους κάλλος, χωρίς να αποτελούν εμπόδιο-άβατο,
και τέλος από την παράλληλη ανάπτυξη του αστικού ιστού σε σχέση με την
ακτογραμμή.
Κατά τους
περιπάτους στους άξονες της (οδός Εγνατία, Ερμού, Τσιμισκή, Αριστοτέλους &
Λεωφ. Νίκης) η διαδρομή της Νέας παραλίας (Ν.Π) αποτελεί την μοναδική που
συνδυάζει το φυσικό κάλλος και την ηρεμία του φυσικού τοπίου εντός του αστικού
ιστού. Ως αφετηρία της Ν.Π. ορίζεται ο κήπος του Μεγάλου Αλεξάνδρου κοντά στο
γλυπτό του Ζογγολόπουλου και ως τέρμα της διαδρομής, ο Κήπος της Μουσικής πλησίον
του Μεγάρου Μουσικής, όπου όμορα αυτού βρίσκεται ο Κελλάριος Όρμος, ένας
αστικός χώρος εν αναμονή.
Με την μη
αξιοποίηση του χώρου ανά τα χρόνια, δημιουργήθηκε ένας αδρανής-κενός χώρος, με
εφήμερες χρήσεις, όπως στάθμευση αυτοκινήτων, δίχως ταυτότητα. Μέσω της
παρατήρησης και της συστηματικής έρευνας, προέκυψε ότι το Μέγαρο Μουσικής,
αποτελεί το μοναδικό οπτικό-χωρικό φράγμα-εμπόδιο στην διαδρομή της Ν.Π. με
αποτέλεσμα να λειτουργεί αποτρεπτικά στην παρούσα κατάσταση για την συνέχεια του
περιπάτου, που εκτείνεται κατά μήκος του παραλιακού μετώπου της πόλης, δηλαδή
από το βόρειο τμήμα του Θερμαϊκού έως το Ανατολικό.
Ο Κελλάριος
Όρμος, το πεδίο μελέτης δηλαδή, οροθετείται από τον άξονα της οδού Μαρίας
Κάλλας, που περικλείει τον όρμο, μεταξύ του Μεγάρου Μουσικής και του Ομίλου Θαλάσσιων
Αθλημάτων. Είσοδοι στο οικοδομικό τετράγωνο συναντώνται στο βορειοδυτικό τμήμα
του όρμου ερχόμενοι από το Μέγαρο Μουσικής και στο νοτιοανατολικό τμήμα στην
συμβολή και απόληξη της οδού Μαρίας Κάλλας με την οδό Θεμιστοκλέους Σοφούλη. Η βορειοανατολική
είσοδος αποτελεί ένα αδιαπέραστο όριο στην παρούσα κατάσταση, καθώς φιλοξενεί
χώρους αθλοπαιδιών και οργανωμένων γηπέδων, ενώ η νοτιοδυτική είσοδος βρίσκεται
αντίστοιχα με τον Θερμαϊκό και αποτελεί ένα σημείο χωρίς πρόσβαση.
Η συστηματική
μελέτη και έρευνα της περιοχής, χωρίστηκε σε φάσεις, με κύριο γνώμονα τους
χρήστες και την δράση τους στον χώρο μελέτης. Πιο συγκεκριμένα, σε μία
προσπάθεια αναγνώρισης της περιοχής, παράχθηκαν διαγράμματα, οπτικοποιώντας τις
συλλεχθείσες πληροφορίες.
Πρόκειται για
μία περιοχή, όπου περιμετρικά αυτής διακρίνονται πολλαπλά τοπόσημα, τα οποία
αναγνώστηκαν και κατανεμήθηκαν σε ζώνες, με βάση την απόσταση τους από τον
Κελλάριο Όρμο.
Στη ζώνη Α,
εντάσσεται το οικοδομικό τετράγωνο που βρίσκεται ο Κελλάριος Όρμος και
διακρίνονται: Ι. Κήπος Μουσικής, ΙΙ. Μέγαρο Μουσικής, ΙΙΙ. Ποσειδώνιο Κολυμβητήριο,
ΙV. Ολυμπιάδα σύλλογος αντισφαίρισης και V. Όμιλος Θαλάσσιων Αθλημάτων.
Στη ζώνη Β,
εντάσσονται τα τοπόσημα που βρίσκονται ένα οικοδομικό τετράγωνο μακριά από την
περιοχή μελέτης: I. Κινηματοθέατρο Κολοσσαίον και
ΙΙ. Βιομηχανία Αλλατίνη
Στη ζώνη Γ,
εντάσσονται τοπόσημα σε ακτίνα δύο οικοδομικών τετραγώνων και πιο συγκεκριμένα:
Ι. Η Παλαιά Πινακοθήκη της Πόλης (Βίλλα Μορντώχ) και ΙΙ. η Νέα Δημοτική Πινακοθήκη
της Θεσσαλονίκης
Από την
έρευνα σχετικά με τα τοπόσημα, προέκυψε ότι περιμετρικά του όρμου βρίσκονται
σημεία ενδιαφέροντος που προσελκύουν το κοινό για αυτό και κρίθηκε αναγκαίο να
εξεταστεί η ευρύτερη περιοχή και οι χρήσεις γης της, με στόχο την εύρεση του
ηλικιακού υπόβαθρου που φιλοξενεί και προσελκύει η περιοχή. Ως αποτέλεσμα
λοιπόν, πρόκειται για μια πυκνοκατοικημένη περιοχή με έντονη δραστηριότητα όλων
των ηλικιών, καθώς φιλοξενούνται καταστήματα εστίασης, λιανεμπορίου, χώροι
γραφείων και τέλος δημόσιες & ιδιωτικές μονάδες υγείας.
Στη συνέχεια
της έρευνας μελετήθηκαν και οπτικοποιήθηκαν μέσω διαγραμμάτων: Ι. Οι χώροι
πρασίνου της περιοχής, ΙΙ. Οι κυκλοφοριακές αρτηρίες περιμετρικά του όρμου,
ΙΙΙ. Το πλήθος των ιδιωτικών και δημόσιων κτηρίων, ΙV. Τα κενά και τα πλήρη της περιοχής, δηλαδή η σχέση
δομημένου και αδόμητου χώρου. Τέλος πραγματοποιήθηκε μελέτη ηλιασμού και έρευνα
των κλιματικών δεδομένων της περιοχής.
Στόχος της
παρούσας διπλωματικής αποτελεί ο σχεδιασμός μίας επέμβασης στο σύνολο του
Κελλάριου Όρμου με σκοπό την επανένταξη του στην ευρύτερη περιοχή,
δημιουργώντας έναν νέο δημόσιο αστικό χώρο για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Το
πεδίο που μελετήθηκε είναι ο πυρήνας του όρμου που βρίσκεται μεταξύ δομημένων
και φυσικών ορίων.
Ο στόχος της
πρότασης είναι διττός: Αφορά αρχικά την αξιοποίηση και την ένταξη του οικοπέδου
στο αστικό τοπίο και στη συνέχεια την ένωση του Κελλάριου Όρμου με την Ν.Π. ως
μια ομαλή συνέχεια του παραθαλάσσιου μετώπου, χωρίς να ορίζεται ένα νέο τέλος,
αλλά μία βάση για την επέκταση αυτού, κατά μήκος της ακτογραμμής του Θερμαϊκού.
Δίνεται μελλοντικά
η δυνατότητα της συνέχειας του περιπάτου, κατά μήκος του παραθαλάσσιου μετώπου.
Κατά αυτό το τρόπο η Θεσσαλονίκη, μέσω της ακτογραμμής θα ενωθεί με τις
γειτονικές περιοχές (Καραμπουρνάκι, Καλαμαριά και Νέα Κρήνη), σχηματίζοντας μια
νέα και ενιαία διαδρομή τέτοια που θα συνδέει το βόρειο τμήμα του Θερμαϊκού με
το νοτιοανατολικό.
Η κεντρική
ιδέα αφορά την εισχώρηση της πόλης στην θάλασσα και αντίστοιχα της θάλασσας στον
αστικό ιστό και αυτό επιτυγχάνεται μέσω του δύο πυρήνων από όπου ξεκινούν
διαδρομές σε σημεία ενδιαφέροντος.
Ως προς την επεξεργασία
της κεντρικής ιδέας και εφαρμογής αυτής στον χώρο μελέτης, παράχθηκαν
διαγράμματα ανάλυσης που μελετούν τις διαδρομές, την σχέση νερού-πρασίνου, τον
επαναπροσδιορισμό του ορίου της ακτογραμμής και τέλος την εφαρμογή κανάβου.
Χαρακτηριστικά στα διαγράμματα διακρίνονται ο σχηματισμός κύριων και
δευτερευόντων διαδρομών, η αλληλοεπικάλυψη αυτών, ο σχηματισμός χώρων πρασίνου
και νερού, ο διαχωρισμός ζωνών, η κατάργηση του αυστηρού ορίου της ακτογραμμής και
τέλος η κατά τόπους εισχώρηση του νερού στο πλήρες.
Οι μακέτες
εργασίας σε κλίμακα 1:500, λειτούργησαν ως ένα μεθοδολογικό αλλά και
σχεδιαστικό εργαλείο. Κατά την διαδικασία εύρεσης και εφαρμογής της κεντρικής
ιδέας, τα σκίτσα από την δισδιάστατη απεικόνιση εφαρμόστηκαν σε αυτές, προσθέτοντας
την τρίτη διάσταση, σχηματίζοντας μια ολοκληρωμένη άποψη αυτών στον χώρο.
Όπως
προαναφέρθηκε στόχος του σχεδιασμού, αποτελεί η δημιουργία ενός νέου δημόσιου χώρου
συνάθροισης για την πόλη, που θα ενοποιηθεί με την υπάρχουσα παραθαλάσσια
διαδρομή και θα επανεντάξει το ανενεργό οικόπεδο στον αστικό ιστό παραδίδοντας
το στους κατοίκους. Η επιθυμητή ενεργοποίηση του Κελλάριου Όρμου, θα επιτευχθεί
με την επανένταξη του ποδηλατοδρόμου και της διαδρομής στο παραθαλάσσιο μέτωπο επί
της ακτογραμμής, καθώς και με την προσθήκη θαλάσσιας στάσης, από την υπάρχων
θαλάσσια συγκοινωνία, αφού δρομολόγια θα υποστηρίζουν πρόσβαση στον όρμο από
περιοχές του Θερμαϊκού.
Πηγαίνοντας
πίσω σε μία μεγαλύτερη κλίμακα χωροτακτικού σχεδιασμού, παρατηρείται ότι κατά
μήκος της ακτογραμμής του Θερμαϊκού Κόλπου, διακρίνονται σημεία συγκέντρωσης
και ενδιαφέροντος. Στην αφετηρία βρίσκεται το εμπορικό-επιβατικό λιμάνι της
πόλης, το οποίο απέχει 5 χιλιόμετρα από τον Κελλάριο Όρμο. Έπειτα ο Λευκός Πύργος,
ορόσημο της πόλης και σε κοντινή ακτίνα αυτού, μόλις μισό χιλιόμετρο, οι
ομπρέλες του Ζογγολόπουλου, ενώ τελευταίο, ενάμιση χιλιόμετρο νοτιοανατολικά
αυτών, κατά την φορά της διαδρομής, και σε απόσταση σχεδόν δύο χιλιομέτρων από
τον Κελλάριο Όρμο, ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Θεσσαλονίκης.
Στις κατόψεις
διακρίνεται η σχέση του όρμου με τον περιβάλλοντα χώρο και οι επί μέρους σχεδιαστικές
χειρονομίες καθώς και οι χρήσεις που εντάσσονται σε αυτόν, μετασχηματίζοντας
τον σε έναν νέο πυρήνα της πόλης.
Στην διαμήκη τομή
διαφαίνεται το αμφιθέατρο, το αναψυκτήριο και η βιομηχανία Αλλατίνη που είναι
ορατή από την περιοχή μελέτης, ενώ στην εγκάρσια τομή, το κανάλι νερού που
εισχωρεί στην πόλη, οι παραθαλάσσιες κερκίδες, που μέσω των υψομετρικών διαφορών
τείνουν να εισέλθουν στον Θερμαϊκό Κόλπο και τέλος το παραθαλάσσιο μέτωπο της
Νέας Καλαμαριάς (Καραμπουρνάκι) .
Τέλος στα
αξονομετρικά σχέδια, αναπαρίστανται σημεία τις σύνθεσης με έντονη την δραστηριότητα
των χρηστών σε αυτά.
Ως προς την
περεταίρω ανάλυση της σχεδιαστικής πρότασης παρουσιάζονται διαγράμματα:
Ι.
Κενού-Πλήρους
ΙΙ. Στάθμεων
ΙΙΙ.
Κίνησης-Εισόδων
ΙV. Ανάλυσης περιοχής
V. Νερού-Πρασίνου
VI. Φύτευσης
VII. Υλικοτήτων
VIII. Φωτισμού
Τέλος
παρατίθενται απεικονίσεις σημείων ενδιαφέροντος της σύνθεσης ολοκληρώνοντας την
συνολική εικόνα της σχεδιαστικής πρότασης.
Πλήρης εργασία στο ιδρυματικό
αποθετήριο Πολυνόη: https://polynoe.lib.uniwa.gr/xmlui/handle/11400/1527
