GRAD Review: Δ041.21 | Συρραφές ιστορικών θραυσμάτων στην πόλη του Bacoli

Διπλωματική: Συρραφές ιστορικών θραυσμάτων στην πόλη του Bacoli

Φοιτήτριες: Κουμαλάτσου Χρυσαυγή, Μπαντή Αθηνά

Επιβλέπων: Τζομπανάκης Αλέξιος

Σχολή: Πολυτεχνείο Κρήτης, 2021

Βρισκόμαστε στο Bacoli νοτιοδυτικά της Νάπολης. Μια παραθαλάσσια και παραθεριστική περιοχή όπου ομπρέλες, τουριστικά πακέτα, και η σύγχρονη πόλη συνομιλούν αντιστικτικά με τα ίχνη του παρελθόντος.

Η πόλη ήδη από τον 3-4 αιώνα π.Χ. λειτουργούσε ως θέρετρο πράγμα που επιβεβαιώνεται από τις κατοικίες των Ρωμαίων κοντά στην θάλασσα, τις λεγόμενες otium villas. Με τη μόνιμη εγκατάσταση του στόλου τον 1ο αιώνα π.Χ. στο Μiseno αρχίζει σταδιακά να δημιουργείται η νέα πόλη και κατασκευάζονται ιερά, δημόσια κτίρια και κοινοτικοί χώροι. Για την κάλυψη των αναγκών του στόλου κατασκευάζεται, η Piscina Mirabillis μια από τις μεγαλύτερες Ρωμαϊκές δεξαμενές και τοποθετείται σε υπερυψωμένο σημείο με προσανατολισμό στη θάλασσα. Το θέατρο και ο ναός γνωστός ως το ιερό του Αυγούστου κατασκευάστηκαν στα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ.. Βασικό πρόβλημα για την εικόνα των μνημείων σήμερα αποτελεί η αλληλοεπικάλυψη του αρχαίου και του σύγχρονου οικισμού, κατά την οποία κρύφτηκε μεγάλο μέρος των αρχαίων κατασκευών.

Παρατηρούμε πως η ανάπτυξη της πόλης έγινε μέχρι το 1972, ενώ ελάχιστα κτίρια ανεγέρθηκαν αργότερα. Ενα ποσοστό του δομημένου χώρου αποτελείται απο ευτελείς κατασκευές, το μεγαλύτερο μέρος αυτών είναι αποθήκες που σε συνδυασμό με τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις γης γύρω απο αυτές μαρτυρούν τον αγροτικό χαρακτήρα της περιοχής. Τέλος, εντοπίζεται μια ξεκάθαρη τουριστική ζώνη από κτίσματα εποχιακής χρήσης που οριοθετεί το παραλιακό μέτωπο στο Νότο.

Στόχος της ανάλυσής μας αποτελεί το αποτύπωμα της μνήμης στην πόλη και γι’ αυτό σημειώνονται τα μνημεία σε συνδυασμό με τα ανενεργά αστικά κενά καθώς και τα δύο λειτουγούν ως παύσεις στον αστικό ιστό, δημιουργώντας μια νοητή συνέχεια η οποία υποδηλώνει την άμεση σχέση τους με τη θάλασσα.

Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις διαφορετικές ποιότητες του Bacoli δημιουργήσαμε ένα patchwork τοπίων γης, πόλης και θάλασσας μέσα από το οποίο προκύπτει συνειρμικά, η συσχέτιση καταστάσεων, οπού οι πεζούλες μπορεί να θυμίζουν την οργανική ανάπτυξη της ενετικής πόλης και τα σταθμευμένα ιστιοπλοϊκά τις ομπρέλες της παραλίας. Επιχειρώντας να αποδώσουμε την ατμόσφαιρα της πόλης καταγράφουμε και κατηγοριοποιούμε τα στοιχεία εκείνα που την χαρακτηρίζουν.

Θέλοντας οι παύσεις, είτε ως μνημεία, είτε ως αστικά κενά να μετατραπούν σε λειτουργικά τμήματα της πόλης δημιουργούμε μια ενιαία διαδρομή που διαπλέκει το παρελθόν με το παρόν. Η διαδρομή αυτή ξεκινά από την Piscina Mirabillis, και καταλήγει στους αρχαιολογικούς χώρους Teatro di Miseno και στο ιερό του Αυγούστου, ενώ κατά την διάρκεια της συναντά κρίσιμα σημεία για την πόλη απαντώντας κάθε φορά στο εκάστοτε context.

Η αστική επέμβαση που παρεμβάλλεται μεταξύ της Piscina Mirabillis και του υφιστάμενου διαμορφωμένου δημόσιου χώρου παραλιακά λειτουργεί ως σύνδεση μεταξύ των δύο.

Περνώντας στην πρόταση επανάχρησης της Piscina Mirabillis, αφετηρία της σχεδιαστική μας ιδέας είναι η αντιστροφή της πυκνότητας της υφιστάμενης βαριάς τοιχοποιίας σε κενό χώρο. Η διαδικασία της νοητής αντιστροφής του κενού χώρου σε πλήρες δημιούργησε σχέσεις τις οποίες επιχειρήσαμε να αποδώσουμε ως κέλυφος όπου o ρυθμός των συμπαγών κολώνων διατηρείται και μετατρέπεται σε διαδοχικές οπές στην οροφή του. Το σχήμα των οπών μεταγράφει και σε επίπεδο τομής, την αντιστροφή της σχέσης πλήρους/κενού δημιουργώντας ένα αρνητικό καλούπι σε μια προσπάθεια μας να δώσουμε σώμα στον κενό χώρο, να σωματοποιήσουμε, σύμφωνα με την θεωρία του Luigi Moretti, τον αέρα.

Επιπλέον, θέλοντας η νέα προσθήκη να αναφέρεται στο πυκνό τοίχο της ρωμαϊκής δεξαμενής και έχοντας ως πρόθεση να διατηρήσουμε αυτή την αίσθηση της μονολιθικότητας του υφιστάμενου κελύφους δημιουργήσαμε έναν κεντρικό χώρο με καθαρή γεωμετρία ο οποίος, νοητά εκσκάπτεται από ένα αρχικό στερεό. Η πυκνότητα που περικλείει τον κεντρικό χώρο της έκθεσης αντιμετωπίζεται ως «συμπαγής τοίχος» ο οποίος παραλαμβάνει λειτουργίες οι οποίες έχουν δευτερεύοντα ρόλο στην κάτοψη (servant space) και κατά βάση να ορίζουν την κεντρική έκθεση (served).

Όσον αφορά την επιλογή των υλικών επηρεαστήκαμε άμεσα απο το context. Παρατηρήσαμε τις στέγες των γύρω κτισμάτων στις οποίες το μέταλλο έχει οξειδωθεί αποκτώντας ένα χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα. Θέλοντας να εντάξουμε αυτό το χαρακτηριστικό στο σχεδιασμό μας επιλέγουμε τον οξειδωμένο χάλκό ως υλικό για το κέλυφος της νέας προσθήκης δημιουργώντας μια αντίθεση μεταξύ της συμπαγούς τοιχοποιίας και της ελαφρότητας των περσίδων. Συνολικά η επιλογή των υλικών στοχεύει στην συνύπαρξη παλαίου και νέου, φθοράς και αφθαρσίας δημιουργώντας μια πολύπλοκη εικόνα. Οι αμοιβαίες επιρροές των υφιστάμενων και προτεινόμενων υλικών προσδιορίζουν την ευαισθησία της προσέγγισης.

Η επέμβαση μελετώντας το παρελθόν δημιουργεί ένα νέο τόπο αναδιατάσσοντας τις σχέσεις και τις αναλογίες του υφιστάμενου στο σύνολό του. Ανοίγει έναν μορφολογικό διάλογο με το κέλυφος μεταγράφοντας την πολυπλοκότητά του σε ένα νέο κτιριακό όγκο που προστίθεται στο υφιστάμενο αλλά και σε μια διαδρομή εντός αυτού. Τέλος, προτείνεται ο πύργος σαν συμβολισμός για την επαναφορά του κελύφους στο παρόν ως λειτουργικό πλέον τμήμα της πόλης. Η πρόταση επέμβασης στο σύνολό της δεν αφορά τόσο την διατήρηση του παρελθόντος, όσο την δημιουργία μιας νέας κατανόησης γύρω από αυτό, αλλά και τις προοπτικές που μπορεί να κρύβει το μέλλον.

Φτάνοντας κανείς από την παραλιακή διαδρομή στην πλατεία πριν τον αρχαιολογικό χώρο του Teatro di Miseno όπου, σήμερα βρίσκεται κρυμμένο καθώς νέα κτίρια χτίστηκαν στην κυριολεξία πάνω του, συναντά το κτήριο εισόδου που περιλαμβάνει τον χώρο έκθεσης των αρχαιολογικών ευρημάτων και ένα καφέ. Το νέο δάπεδο ακολουθεί τα ίχνη του εδάφους που εντοπίστηκαν από αεροφωτογραφίες. Ο χώρος στο βόρειο τμήμα ορίζεται από τεθλασμένα τοιχία που εισχωρούν και υποχωρούν καταλήγοντας σε μια ράμπα που οδηγεί στην εισόδο του θεάτρου, η οποία σηματοδοτείται από ένα στέγαστρο που καλύπτει και προστατεύει τα ευρήματα δίπλα της. Στο νότιο τμήμα ο κήπος από πεύκα λειτουργεί ως οπτικό φίλτρο για τις πολυκατοικίες.

Στο τέλος της διαδρομής βρίσκεται το ιερό του Αυγούστου τα ερείπια του οποίου είναι σήμερα ημιβυθισμένα. Έντονη είναι η επαφή του με την θάλασσα καθώς βρίσκεται πάνω στην ακτογραμμή, όπως και έξοδος του Teatro di Miseno γεγονός που μας οδήγησε στην σύνδεσή τους μέσω μιας παράκτιας διαδρομής. Η διαδρομή αυτή διαπερνά και εφάπτεται στο βράχο συναντώντας υπόσκαφα δωμάτια, για να καταλήξει μέσω αναβάσεων στον διαμορφωμένο αρχαιολογικό χώρο. Ο αρχαιολογικός χώρος στο σύνολο του περιγράφεται από ένα κτίριο που ακολουθεί τα όρια του. Από τη μια μετατρέπεται σε φαρδύ τοίχο που παραλαμβάνει βοηθητικές λειτουργίες και από την άλλη σε στέγαστρο-στοά παράλληλο στον δρόμο. Το κτίριο αυτό επιτρέπει την περιμετρική θέαση του ιερού, ενώ το κατώτερο επίπεδό του προσεγγίζεται μέσω μιας πλατφόρμας από διάτρητη λαμαρίνα και οι τετράγωνες πλάκες δίνουν την δυνατότητα να δει κανείς από κοντά το ιερό.